Những lựa chọn quân sự của Iran nếu thỏa thuận ngừng bắn với Israel đổ vỡ

Dù kho vũ khí tiên tiến của Israel có vẻ áp đảo nhưng Iran vẫn nắm giữ một số lựa chọn quân sự đáng gờm trong trường hợp lệnh ngừng bắn mong manh giữa hai bên sụp đổ.

Tổng thống Donald Trump hôm 23/6 tuyên bố, Mỹ đã làm trung gian dàn xếp một lệnh ngừng bắn “toàn diện” giữa Israel và Iran. Tuy nhiên, kể từ đó, nhiều dấu hiệu cho thấy thỏa thuận này rất mong manh và có thể đổ vỡ bất kỳ lúc nào.

Chia sẻ với tờ Business Insider, chuyên gia Andreas Krieg tại Viện Nghiên cứu Trung Đông thuộc Đại học King’s College London cho hay, các hoạt động bí mật đang diễn ra và những vụ phóng tên lửa đã làm suy yếu thỏa thuận ngừng bắn.

Iran phóng tên lửa đạn đạo Fateh-110. Ảnh: Amwaj Media

Ông Krieg nhận định: “Lệnh ngừng bắn có hiệu lực sau khi Mỹ và Qatar làm trung gian hiện mong manh và dễ sụp đổ. Trên thực tế, lệnh ngừng bắn chủ yếu diễn ra trên mạng xã hội , khi mỗi bên sử dụng nền tảng kỹ thuật số để tuyên bố kiềm chế, nhưng vẫn tiếp tục các hoạt động né tránh xung đột công khai”.

Phong tỏa eo biển Hormuz

Nếu lệnh ngừng bắn sụp đổ, đòn bẩy địa chính trị mạnh nhất của Iran vẫn là eo biển Hormuz, nơi 20% lượng dầu của thế giới được vận chuyển qua. Iran từ lâu đã đe dọa sẽ chặn eo biển này.

Mặc dù Tehran không có thẩm quyền pháp lý để đóng cửa eo biển Hormuz hoàn toàn, nhưng họ có thể làm tê liệt thị trường năng lượng toàn cầu bằng cách khiến việc di chuyển qua vùng biển này trở nên khó khăn hơn.

“Trong bối cảnh bình thường, hành động này có thể bị coi là lựa chọn tự sát, vì Iran phụ thuộc vào doanh thu từ xuất khẩu dầu mỏ thông qua eo biển Hormuz. Nhưng nếu các cuộc không kích của Israel đã gây ra đủ thiệt hại cho cơ sở hạ tầng dầu mỏ của Iran, quyết định của Tehran có thể thay đổi”, nhà nghiên cứu Jacob Parakilas tại RAND châu Âu bình luận.

Cũng theo ông Parakilas, Iran có thể sử dụng tàu nhỏ trang bị tên lửa, máy bay không người lái (UAV) và thủy lôi để cản trở hoạt động ở eo biển Hormuz. Theo Goldman Sachs, nếu Hormuz bị phong tỏa hoàn toàn, giá dầu thô Brent có thể tăng lên trên 110 USD/thùng.

Tấn công các căn cứ của Mỹ

Iran phóng tên lửa tấn công Al Udeid, căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ ở Trung Đông vào ngày 23/6. Cuộc tấn công diễn ra trước khi lệnh ngừng bắn giữa Israel và Iran được công bố.

Qatar cho biết, hệ thống phòng không nước này đã đánh chặn các tên lửa của Iran và không ghi nhận bất kỳ trường hợp thương vong nào. Tuy nhiên, vụ tập kích cho thấy Tehran sẵn sàng nhắm vào các căn cứ của Washington.

Trong khi đó, Mỹ đã tăng cường sức mạnh trong khu vực bằng cách triển khai các nhóm tác chiến tàu sân bay và hệ thống phòng thủ tên lửa, đồng thời bố trí lại dàn chiến đấu cơ bao gồm máy bay ném bom tàng hình B-2 tránh xa những địa điểm dễ bị tấn công như căn cứ Al Udeid.

Tuy nhiên, Chris Doyle, Giám đốc Hội đồng hiểu biết Anh – Ảrập tin, Iran dường như sẽ không leo thang căng thẳng bằng cách tiếp tục trực tiếp tấn công Mỹ. Thay vào đó, ông cho rằng, Iran có thể theo đuổi chiến lược kéo dài xung đột với Israel, nhằm gây áp lực chính trị và kinh tế cho đối phương.

Ông Doyle mô tả đây sẽ là cuộc chiến tiêu hao. “Trong khi những vũ khí nguy hiểm vẫn đang được sử dụng, bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra”, nhà nghiên cứu này cảnh báo.

Đường băng gần như trống không tại căn cứ không quân Al-Udeid ở Qatar sau khi Mỹ di chuyển các máy bay. Ảnh: Planet Labs PBC

Các lực lượng ủy nhiệm

Ngoài hành động quân sự trực tiếp, Iran từ lâu đã dựa vào mạng lưới lực lượng ủy nhiệm gồm nhóm vũ trang Hezbollah ở Lebanon, Phong trào Hồi giáo Hamas ở Dải Gaza, các lực lượng dân quân người Shi’ite ở Iraq và Syria cũng như nhóm vũ trang nổi dậy Houthi ở Yemen. Những lực lượng này giúp Tehran tấn công Israel hoặc các tài sản của Mỹ mà không cần đối đầu trực tiếp.

Song, hiện tại, các lực lượng ủy nhiệm của Iran không còn giữ được sức mạnh như trước. Lý do vì, các chiến dịch quân sự của Israel đã loại bỏ các chỉ huy quân sự của Hamas và buộc Hezbollah phải rút lui sau hàng loạt vụ không kích dữ dội và một cuộc tấn công trên bộ vào miền nam Lebanon. Tổng thống Syria Bashar Assad cũng bị lật đổ. Cái chết của thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah và thủ lĩnh chính trị Hamas Ismail Haniyeh tiếp tục làm suy yếu tầm ảnh hưởng của Iran.

Edmund Fitton-Brown, cố vấn cấp cao của Dự án chống chủ nghĩa cực đoan cảnh báo, Tehran có thể đã mất gần hết các lực lượng ủy nhiệm. Ngoài ra, việc kích hoạt đồng thời các nhóm này cũng có thể khiến căng thẳng leo thang rộng hơn, đặc biệt nếu họ sử dụng vũ khí phi truyền thống.

Năng lực tên lửa đạn đạo

Dù Không quân Iran không thể cạnh tranh với Israel, nhưng số lượng tên lửa đạn đạo trong tay quốc gia Hồi giáo này đã mở rộng thành kho vũ khí lớn nhất trong khu vực.

Tehran hiện sở hữu khoảng 3.000 tên lửa, bao gồm lượng lớn tên lửa tầm trung dẫn đường chính xác sử dụng nhiên liệu rắn như Fattah-1 và Kheibarshekan. Cả 2 tên lửa này đều được Iran sử dụng trong cuộc tấn công vào Israel tháng 10/2024.

Song, các chuyên gia lưu ý, kho tên lửa của Iran đã giảm đáng kể. “Nguồn cung tên lửa đạn đạo của Iran không phải vô hạn và đã giảm đáng kể”, giảng viên Yaniv Voller tại Đại học Kent cho biết.

Ông Fitton-Brown nói thêm, tên lửa Iran chủ yếu cạn kiệt do đã được sử dụng và phía Israel đã nhắm vào các địa điểm công nghiệp – quân sự của họ.