Những dấu chân khổng lồ trong “vùng đất của lửa”

Năm 2018, Emese Bordy, PGS về trầm tích tại Đại học Cape Town tình cờ phát hiện ra một bức ảnh “bụi bặm” trong luận án thạc sĩ có từ năm 1964. Hình ảnh cho thấy một dấu chân khủng long cổ xưa được bảo tồn tại một trang trại ở Nam Phi.

Nhiều dấu chân hóa thạch

Sau khi tìm ra chủ sở hữu của trang trại, với sự giúp đỡ của một nhiếp ảnh gia thiên nhiên và nhà sử học, Emese Bordy đã tập hợp một nhóm tìm kiếm những dấu chân khủng long. Trang trại nằm trong lưu vực Karoo của Nam Phi, được biết đến là nơi chứa các khối đá lửa từ dòng dung nham xảy ra trong thời kỳ đầu kỷ Jura và rất nhiều hóa thạch được bảo tồn từ thời điểm đó.

“Chúng tôi đã tìm ra trang trại của anh ấy, nhưng trong nhiều giờ dưới cái nóng đổ lửa của tỉnh Free State mà không thu nhận được bất kỳ thành công nào”, Bordy cho biết trong một email gửi tới Live Science, “tuy nhiên, vào thời điểm chúng tôi đang trở lại xe, thì tôi đột nhiên tìm thấy một trong những dấu vết”.

Nhóm nghiên cứu sau đó đã phát hiện ra tổng cộng 25 dấu chân tạo thành 5 lối đi được bảo tồn trong sa thạch giữa các lớp đá bazan – đá lửa được hình thành từ sự làm lạnh nhanh chóng của dung nham.

Các dấu chân hóa thạch có khả năng được thực hiện cách đây 183 triệu năm khi những con khủng long đi dọc theo một dòng suối cổ đại qua những bờ cát ẩm ướt. “Các tính chất của sa thạch cho phép chúng tôi biết rằng, các dấu vết đã được lắng đọng trong các dòng chảy theo mùa chạy trong các sự kiện lũ quét” – Emese Bordy cho biết thêm.

Bằng cách đo kích thước các dấu chân và chiều dài khoảng trống giữa chúng, sau đó so sánh chúng với các con số có liên quan trong tài liệu khoa học, Bordy và nhóm của cô phát hiện ra rằng một số dấu chân thuộc về loài khủng long ăn thịt lớn đi bằng hai chân, chẳng hạn như là các loài trong chi Coelophysis.

Những dấu chân khác thuộc về những con khủng long nhỏ, có khả năng là loài ăn cỏ, đi bằng bốn chân. Họ cũng tìm thấy một số dấu chân có thể được tạo ra bởi synapsids hoặc một nhóm bò sát được cho là tổ tiên của động vật có vú, Bordy cho biết.

Họ phát hiện ra rằng, động vật ăn cỏ để lại dấu chân của nó có khả năng là một loài sinh vật mới – một loài được phát hiện từ các dấu vết hóa thạch như dấu chân chứ không phải là từ chính nó.

Họ đặt tên cho loài mới là Afrodelatorrichnus ellenbergeri, theo tên của Paul Ellenberger, một linh mục người Pháp và chuyên gia về hóa thạch dấu vết có thể được coi là “cha đẻ của ngành hóa thạch dấu vết ở miền Nam châu Phi”, Bordy nói.

Khám phá bất ngờ

Dấu chân có từ 183 triệu năm trước, trong khoảng thời gian được gọi là “bình minh của loài khủng long” nhưng mặt khác lại khó khăn với các sự sống trên Trái đất. Sự tuyệt chủng sớm của kỷ Jura, còn được gọi là tuyệt chủng cuối kỷ Tam Điệp đã xóa sổ 76% các loài sinh vật biển và trên cạn, cho phép khủng long trở thành động vật thống trị trên cạn, theo Britannica.

“Sự kiện tuyệt chủng hàng loạt này được gây ra chủ yếu nhưng có lẽ không chỉ bởi quá trình khử khí núi lửa của dòng dung nham cổ đại đổ xuống bề mặt đất Nam Phi” – Bordy nhấn mạnh. “Lượng dung nham nóng chảy khổng lồ khi chảy qua cảnh quan, không chỉ biến môi trường này thành một vùng đất lửa, mà còn thay đổi tính chất hóa học của bầu khí quyển và đại dương trong đầu kỷ Jura”.

Phân tích dòng dung nham cổ đại, đá và hóa thạch thực vật được tìm thấy trong đó cho phép Bordy và nhóm của cô tái tạo lại cảnh quan trông giống như cách đây 183 triệu năm.

Giữa những lần phun trào dung nham dữ dội, có những khoảng thời gian không liên tục, yên tĩnh hơn khi môi trường và cuộc sống bên trong nó phục hồi. “Trong các khoảng thời gian ngắn, dòng suối lại chảy, Mặt trời lại chiếu sáng, thực vật lại phát triển và các loài động vật, trong đó có khủng long, lại bắt đầu sinh sản và đi săn”, Bordy nói. “Điều này được chứng thực bằng dấu chân của động vật có xương sống của cả khủng long ăn thịt và ăn cỏ, tàn dư thực vật, trầm tích của các dòng suối và hồ”.

Họ không rõ những khoảng thời gian yên bình đó kéo dài bao lâu. “Chúng tôi không có các công cụ địa lý đủ nhạy cảm để đo thời gian giữa dòng dung nham và lắng đọng cát”, cô nói. “Nhưng sa thạch với các dấu vết cho thấy rõ ràng rằng thời gian giữa các sự kiện dòng dung nham ít nhất là đủ lâu để cuộc sống quay trở lại trên vị trí mà chúng tôi tìm thấy dấu vết, đủ lâu để các dòng chảy lắng đọng trầm tích và cho động vật đi lại trên đó một lần nữa”.

Các sinh vật này sống giữa thời kỳ núi lửa đang hoành hành mạnh mẽ, Bordy gọi chúng là “những kẻ đi trên lửa”. Hiện, cô hy vọng sẽ tìm thêm được nhiều dấu vết hóa thạch trong khu vực để có được bức tranh đầy đủ hơn về những gì đã xảy ra ở đó. “Không chỉ cho những bài học về quá khứ xa xưa, mà còn cho những bài học cho tương lai của chúng ta”, cô phát biểu.

Đức Mạnh

Theo giaoducthoidai.vn