Những chiến tích đi vào lịch sử của hải quân Nga

Trước những thách thức lớn, đôi khi “cầm chắc cái chết”, hải quân Nga vẫn không lùi bước, như trong trận đánh của chiến thuyền Mercury hay tàu Varyag.

Theo nhà sử học người Nga Boris Egorov, dấu ấn đáng ghi nhớ đầu tiên của hải quân nước này là trận chiến của thuyền buồm Mercury. Không có nhiều người lính đủ can đảm để bước vào cuộc chiến với chỉ 20 khẩu pháo trong tay, đối đầu với 184 khẩu pháo của quân địch. Tuy nhiên, những thủy thủ trên thuyền Mercury đã quyết tâm đương đầu với thử thách.

Trận chiến không cân sức diễn ra vào ngày 26/5/1829 gần eo biển Bosphorus, một trong những diễn biến của chiến tranh Nga – Thổ. Ba tàu trinh sát Nga bị một hạm đội Thổ Nhĩ Kỳ gồm 14 tàu phục kích khi tiến vào eo biển này.

Chiến hạm Shtandart và thuyền buồm Orfey đã thoát khỏi thế bao vây thành công. Tuy nhiên, thuyền Mercury không may mắn như vậy, khi bị hai tàu chiến Thổ Nhĩ Kỳ Selime và Real-Bey, trang bị lần lượt 110 và 74 khẩu pháo, đuổi kịp.

Thuyền Mercury bị kẹp giữa hai tàu chiến Thổ Nhĩ Kỳ trong chiến tranh Nga – Thổ năm 1829. Tranh: Ivan Aivazovsky

Mercury không được trang bị để đối phó với những trận hải chiến khốc liệt. Chiếc thuyền buồm nhỏ chỉ có 20 khẩu pháo, chủ yếu phù hợp với nhiệm vụ trinh sát và hộ tống.

Bất chấp điều đó, hạm trưởng Aleksandr Kazarsky vẫn báo cáo với Đô đốc Aleksey Greyg rằng “tất cả đều nhất trí thực hiện mọi biện pháp cuối cùng có thể”, ám chỉ cả khả năng đánh chìm con thuyền để nó không rơi vào tay địch.

Thủy thủ Nga trên thuyền Mercury đã cố gắng nhắm bắn vào cột buồm và dây buồm trên tàu địch, khiến chúng không thể di chuyển tiếp. Sau vài giờ chiến đấu khốc liệt, với 4 người chết, 6 người bị thương, 22 lỗ thủng trên tàu và 133 vết rách trên buồm, Mercury bằng cách nào đó đã thoát khỏi sự truy đuổi của địch và hướng về phía Bulgaria.

Ngay cả phía Thổ Nhĩ Kỳ cũng công nhận lòng dũng cảm của những người lính Nga trong trận chiến. “Những kỳ tích vĩ đại về sự can đảm được ghi nhận cả trong quá khứ và hiện tại chắc chắn bị lu mờ trước hành động này. Tên của người anh hùng phải được ghi nhớ mãi mãi bằng những dòng chữ vàng vào sử sách. Đó là hạm trưởng Kazarsky và con thuyền Mercury”, một thuyền viên trên tàu Real-Bey sau đó cho biết.

Hành trình đương đầu “tử thần” đáng nhớ thứ hai của hải quân Nga, theo đánh giá của Egorov, thuộc về tuần dương hạm Varyag trong chiến tranh Nga – Nhật (1904 – 1905). Cuộc chiến này là một thảm họa nghiêm trọng với Nga khi họ chịu thất bại trước Nhật, nhưng các thủy thủ Nga vẫn có nhiều cơ hội thể hiện.

Xung đột nổ ra từ ngày 9/2/1904, khi một nhóm gồm 14 tàu tuần dương và oanh tạc cơ Nhật Bản bao vây cảng Chemulpo của Hàn Quốc (ngày nay là cảng Incheon), nơi tuần dương hạm bọc thép Varyag và pháo hạm Koreets của Nga neo đậu.

Đô đốc Uryu Sotokichi của hải quân đế quốc Nhật đã gửi tối hậu thư yêu cầu Vsevolod Rudnev, hạm trưởng của Varyag, đầu hàng. Nhưng phía Nga quyết tâm mở lối thoát tới căn cứ của họ ở cảng Arthur (ngày nay là cảng Đại Liên của Trung Quốc). Nếu kế hoạch thất bại, họ dự định cho nổ tung cả tàu Varyag và Koreets.

Tất cả thủy thủ của các tàu trung lập neo tại vịnh Chemulpo đã xếp hàng trên boong và hô vang “Hoan hô!”, nhằm bày tỏ sự ngưỡng mộ với những lính hải quân Nga chuẩn bị bước vào trận chiến. “Chúng tôi giơ tay chào những anh hùng hãnh diện tiến lên dù cầm chắc cái chết”, Victor Senes, một thuyền trưởng người Pháp, kể lại.

Cuộc chiến không cân sức chống lại người Nhật kéo dài ba giờ. Sau khi Varyag bị bắn phá nghiêm trọng và mất 40 lính, các thủy thủ nhận lệnh sơ tán sang những con tàu trung lập gần đó và đánh chìm hai chiến hạm Nga. Hạm trưởng Rudnev sau đó báo cáo về thiệt hại, bao gồm cả những tổn thất đối với Nhật, nhưng cả người Nhật và phe trung lập đều chưa từng xác nhận thông tin.

Tuần dương hạm Varyag của Nga sau trận chiến với Nhật Bản. Ảnh: Russia Beyond.

Bất chấp điều đó, phía Nhật vẫn vô cùng ấn tượng với lòng dũng cảm của Rudnev và các thủy thủ trên tàu Varyag, tới mức Nhật hoàng Minh Trị quyết định trao Huân chương Mặt trời mọc cho Rudnev. Hạm trưởng Nga nhận vinh dự này, nhưng chưa bao giờ đeo huân chương.

Câu chuyện về tuần dương hạm Varyag vẫn chưa đến hồi kết sau khi chìm xuống tại vịnh Chemulpo. Vào tháng 8/1905, con tàu được trục vớt và tân trang để phục vụ hải quân đế quốc Nhật với tên Soya. Nga đã mua lại Varyag trong Thế chiến I và đưa nó trở lại lực lượng. Sau vài năm chiến đấu, tới năm 1925, Varyag va vào vách đá ngoài khơi Ireland, bị hư hại một phần, sau đó được đánh chìm.

Các trận hải chiến không phải nơi duy nhất hải quân Nga thể hiện lòng dũng cảm. Nhà sử học Egorov chỉ ra rằng phẩm chất này còn tỏa sáng ngay cả trong thời bình, như sau trận động đất kinh hoàng ở eo biển Messina, Italy, cơn địa chấn mạnh nhất trong lịch sử châu Âu đương đại.

Trận động đất mạnh 7,5 độ xảy ra vào ngày 28/12/1908 tại eo biển Messina, ngăn cách đảo Sicily và đất liền Italy. Khoảng 20 khu dân cư đã bị phá hủy, với số người chết lên tới 90.000-120.000.

Nhiều quốc gia đã đáp lại lời kêu gọi hỗ trợ của Italy. Một trong những lực lượng đầu tiên có mặt là Hạm đội Baltic của Nga, khi họ vô tình đang diễn tập gần đó. Các thủy thủ chứng kiến cảnh tượng kinh hoàng, với thành phố Messina gần như bị phá hủy hoàn toàn, hàng nghìn người mắc kẹt dưới đống đổ nát.

Nhiệm vụ giải cứu kéo dài thâu đêm suốt sáng, dưới ánh sáng của đèn pha từ tàu. Người dân địa phương kể lại rằng các thủy thủ Nga cứu hộ cứu nạn quên cả ăn uống, ngủ nghỉ. Vài người đã chết khi các tòa nhà sụp đổ trong lúc họ tìm kiếm nạn nhân giữa đống đổ nát.

Các bác sĩ quân y Nga còn thiết lập bệnh viện dã chiến để hỗ trợ nạn nhân vụ động đất. Những người bị thương nghiêm trọng được đưa lên tàu để chuyển tới thành phố Naples và Syracuse.

Nạn cướp bóc bùng phát sau thảm họa khiến quá trình giải cứu thêm phức tạp, buộc lực lượng hải quân Nga phải thiết quân luật ở khu vực. “Lũ cướp đầy tự tin và không e sợ những người lạ họ chưa từng gặp, nên ngang nhiên phạm tội giữa ban ngày”, tờ Rech của Nga viết trong số báo ngày 30/12/1908. “Không cần chờ lệnh, các thủy thủ bắt đầu quét sạch chúng khỏi đường phố, những kẻ cướp bóc bị xử bắn ngay tại chỗ”.

Các thủy thủ Nga đồn trú tại Messina 5 ngày, cứu được hơn 1.300 người. Tất cả họ đều được vinh danh, thậm chí một số con đường mang tên họ. Một đài tưởng niệm cũng được lên kế hoạch xây dựng tại thời điểm đó, nhưng không được thực hiện vì nhiều lý do, cho tới hơn một thế kỷ sau, vào năm 2012.