Những ca bệnh là nỗi sợ hãi của bác sĩ hồi sức

Các bệnh nhân mắc vi khuẩn đa kháng đa số diễn tiến rất nặng, khiến bác sĩ khó khăn khi lựa chọn phác đồ điều trị, thậm chí bất lực trong việc cứu người bệnh.

Những ca bệnh không còn lựa chọn điều trị

Nam bệnh nhân 24 tuổi, được chuyển đến Khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương hôm 23/11 sau thời gian dài nằm điều trị tại một số cơ sở y tế. Trước đó, người này bị tai nạn, đa chấn thương (chấn thương lồng ngực, ổ bụng, cột sống), đã can thiệp các phẫu thuật . Bệnh nhân nằm liệt, phải thở máy.

Việc nằm viện kéo dài khiến người bệnh nhiễm trùng rất nhiều vị trí, từ phổi, đường tiết niệu, tới các điểm can thiệp kết hợp xương, tình trạng rất nguy kịch.

Các bác sĩ cho biết, nam thanh niên nhiễm trùng nặng bởi 3 loại vi khuẩn đa kháng (vi khuẩn kháng rất nhiều dòng kháng sinh). Hiện việc điều trị vô cùng khó khăn bởi các thuốc kháng sinh đang có đều không hiệu quả, trong khi thuốc mới chưa về hoặc chưa có.

“Chúng tôi cố gắng tối ưu mọi “vũ khí” sẵn có, tuy nhiên việc đáp ứng của người bệnh rất mong manh”, bác sĩ Đồng Phú Khiêm, Phó trưởng Khoa Hồi sức tích cực chia sẻ.

Một trường hợp nhiễm căn nguyên vi khuẩn đa kháng có tình trạng nhiễm trùng nặng đang điều trị tại Khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương – Ảnh: N.Liên

Trường hợp trên là 1 trong 6 ca nhiễm căn nguyên vi khuẩn kháng thuốc có tình trạng nhiễm trùng nặng đang được bác sĩ Khiêm cùng đồng nghiệp Khoa Hồi sức tích cực nỗ lực điều trị.

Nam bác sĩ chia sẻ, đa số bệnh nhân diễn tiến rất nặng, đã có tình trạng suy các cơ quan, cần hỗ trợ can thiệp bởi các thiết bị hỗ trợ sống mới duy trì được tính mạng. Trong đó, trường hợp đã nhiễm trùng máu, sốc, suy đa cơ quan chỉ có dưới 50% cơ hội sống, thậm chí thấp hơn. Rất nhiều bệnh nhân không thể cứu.

Thông thường, khi nghi ngờ một trường hợp nhiễm trùng, các bác sĩ sẽ lấy bệnh phẩm ở vị trí nghi ngờ để cấy tìm vi khuẩn. Con vi khuẩn tìm thấy sau đó được kiểm tra xem còn nhạy với kháng sinh nào (gọi là làm kháng sinh đồ). Từ đây, bác sĩ có thể lựa chọn loại kháng sinh phù hợp cho việc điều trị.

Khi vi khuẩn còn nhạy cảm với nhiều loại kháng sinh, việc lựa chọn thuốc điều trị sẽ đa dạng, dễ dàng hơn, cơ hội cho bệnh nhân cao hơn. Ngược lại, khi số kháng sinh nhạy cảm còn rất ít, tức tình trạng đề kháng kháng sinh gia tăng, việc chọn thuốc điều trị trở nên khó khăn hơn. Nếu kháng toàn bộ kháng sinh, vi khuẩn ấy gọi là toàn kháng, lúc này bác sĩ gần như không còn lựa chọn, thậm chí bất lực trong việc cứu người bệnh.

Bác sĩ Khiêm chia sẻ về loại vi khuẩn đa kháng tên acinetobacter baumannii (vi khuẩn gram âm thường gây ra các nhiễm trùng trong bệnh viện như viêm phổi, nhiễm khuẩn tiết niệu), được coi là nỗi sợ hãi của bác sĩ hồi sức trên toàn thế giới .

Vi khuẩn này còn rất ít lựa chọn điều trị, trong đó có kháng sinh colistin – loại thuốc có thể gây độc tính cho thận với xác xuất cứ 5 người dùng sẽ có 1 người suy thận . Trước đây, thuốc này không được cho phép, tuy nhiên do acinetobacter baumannii hiện đã kháng toàn bộ thuốc khác, giới khoa học buộc phải để bệnh nhân dùng kháng sinh này, chấp nhận nguy cơ suy thận. Bởi nếu không dùng, bệnh nhân chắc chắn tử vong.

“Gần đây, hiện tượng kháng colistin bắt đầu có xu hướng tăng. Nếu acinetobacter baumannii cũng kháng colistin, người nhiễm trùng do vi khuẩn này sẽ không còn hy vọng sống”, bác sĩ Khiêm nhấn mạnh.

Bác sĩ Đồng Phú Khiêm, Phó trưởng Khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương – Ảnh: N.Liên

Cũng theo Phó trưởng Khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, hầu hết những bệnh nhân nhiễm trùng nặng bởi vi khuẩn đa kháng khó “cầm cự” quá 2 tuần. Nhiều trường hợp nguy kịch, không thể đáp ứng hồi sức tối ưu có thể chỉ sống được thêm 1- 2 ngày.

“Chúng tôi một mặt cố gắng tìm phác đồ tối ưu nhất để duy trì, mặt khác nâng cao sức đề kháng của bệnh nhân, hy vọng hạn chế bớt sự phát triển của vi khuẩn. Tuy nhiên, hy vọng này thực tế cũng rất mong manh” , bác sĩ Khiêm chia sẻ.

Báo động tình trạng kháng kháng sinh

Theo bác sĩ Vũ Minh Điền, Phó Giám đốc Trung tâm Phòng chống dịch và Tiêm chủng vắc xin, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, thống kê của WHO cho thấy, tình hình kháng kháng sinh của các vi khuẩn đang có xu hướng tăng lên toàn cầu, ở mức đáng báo động. Trong đó, khu vực châu Á Thái Bình Dương có tỷ lệ rất cao.

Tại Việt Nam, nghiên cứu của Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương theo dõi tình hình kháng kháng sinh ở 23 cơ sở y tế trên toàn quốc cũng cho thấy sự gia tăng đáng kể của các ca mắc vi khuẩn đa kháng.

Các trường hợp dễ nhiễm vi khuẩn đa kháng chủ yếu liên quan đến môi trường bệnh viện, như bệnh nhân chạy thận chu kỳ, nhân viên y tế, những người mắc bệnh mạn tính thường xuyên phải nhập viện điều trị,… Ngoài ra, vi khuẩn đa kháng dễ phát triển thuận lợi trên những cơ địa giảm sức đề kháng, có thể do mắc các bệnh tự miễn hệ thống, bệnh ung thư, HIV, xơ gan, goute,… hoặc do bẩm sinh. Nguồn lây có thể qua đường nước, đường hô hấp, tiêu hóa, nước tiểu, hoặc lây qua da.

Bác sĩ Vũ Minh Điền, Phó Giám đốc Trung tâm Phòng chống dịch và Tiêm chủng vắc xin, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương – Ảnh: N.Liên

Bác sĩ Điền phân tích, có 3 nguyên nhân chính khiến tình trạng vi khuẩn kháng kháng sinh ngày càng phức tạp. Trước hết, do bản thân các vi sinh vật, vi khuẩn khi sinh ra đã tìm cách thích nghi với áp lực của kháng sinh bằng cơ chế cụ thể (như thay đổi đích tác động, cơ chế ngăn kháng sinh ngấm vào, trú ngụ trong các tế bào để tránh kháng sinh,…).

Bên cạnh đó, nhiều lối sống không tốt của con người làm các bệnh không lây nhiễm tăng. Những bệnh này khiến hệ thống miễn dịch suy giảm, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn quần cư trong cơ thể hoặc có môi trường dễ xâm nhập, phát triển.

“Nguyên nhân cuối cùng và quan trọng nhất là ở phía con người”, bác sĩ Điền nhấn mạnh. Theo đó, rất nhiều người dân đang sử dụng kháng sinh bừa bãi, thiếu hợp lý cả trong điều trị bệnh và trong nông nghiệp, chăn nuôi.

Ông Điền chia sẻ, dù ngành y tế và các Bộ ban ngành đã rất nỗ lực trong việc quản lý cung ứng các chế phẩm thuốc, tuy nhiên người dân vẫn dễ dàng mua kháng sinh ở bất cứ hiệu thuốc nào mà không cần kê đơn. Khi bị ốm, viêm họng, viêm đường hô hấp trên, đa số tự tìm mua kháng sinh thay vì đi khám bác sĩ, trong khi những bệnh này do virus, kháng sinh không có tác dụng tiêu diệt.

“Việc lạm dụng kháng sinh hoặc sử dụng không đúng về liều lượng, loại, thời gian vô tình là điểu kiện cho vi khuẩn tiếp xúc với kháng sinh, chọn lọc 1 quần thể vi khuẩn kháng kháng sinh”, bác sĩ Điền cho hay.

Hệ lụy của việc mắc vi khuẩn đa kháng ngoài ảnh hưởng sức khỏe , tính mạng người bệnh, theo bác sĩ Vũ Minh Điền, còn là về gánh nặng lớn về kinh tế. Khi bệnh nhân phải dùng phác đồ phối hợp nhiều loại kháng sinh với liệu trình kéo dài, thời gian nằm viện lâu, chi phí điều trị sẽ nhân lên rất lớn.

Để hạn chế mắc các vi khuẩn kháng kháng sinh, bác sĩ khuyến cáo người dân cần có lối sống lành mạnh, dinh dưỡng hợp lý nhằm tạo hệ thống miễn dịch tốt, ngăn chặn sự xâm nhập của các mầm bệnh.

Bên cạnh đó, cần thông thái khi sử dụng các loại thuốc, đặc biệt là thuốc kháng sinh, tốt nhất nên tham khám ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi dùng.

Nếu nghi ngờ nhiễm khuẩn nặng (có các dấu hiệu sốt cao, hơi thở hôi, mặt hốc hác,…) nên đến cơ sở y tế để thăm khám, phát hiện căn nguyên sớm, từ đó có hướng điều trị đúng, điều trị trúng, tránh những hậu quả nặng nề sau này.