Những bí ẩn ít biết về Cánh đồng Chum
Cánh đồng Chum ở tỉnh Xieng Khouang của Lào là một trong những địa điểm tham quan hấp dẫn nhất trên Trái đất.
Nơi đây nổi tiếng với hàng nghìn chum đá khổng lồ nằm rải rác gần 100 vị trí khác nhau tại vùng núi phía Bắc của Lào, và chúng chứa đựng nhiều điều bí ẩn chưa được khám phá.
Cánh đồng Chum tại Xieng Khouang, Lào. Ảnh: Adobe Stock.
Cánh đồng Chum thu hút sự chú ý của không ít các nhà khảo cổ học kể từ khi nó được phát hiện vào thập niên 1930. Sau một thời gian dài khảo sát và đánh giá, giới khoa học xác định Cánh đồng Chum có niên đại vào thời kỳ đồ sắt, từ năm 500 trước Công nguyên đến năm 500 sau Công nguyên, bao gồm ít nhất 3.000 chum đá khổng lồ cao tới 3m và nặng vài tấn.
Hầu hết chum làm bằng đá sa thạch [đá do cát kết lại], trong khi một số khác làm bằng đá granite và đá vôi cứng hơn. Nhiều chum được chạm khắc hình người, hình động vật cùng một số biểu tượng khác. Miệng chum có hình elip, vuông, tròn… không tuân theo quy luật nào. Do chum có vành ở miệng nên các nhà khảo cổ cho rằng tất cả chúng ban đầu đều có nắp đậy, nhưng đến nay chỉ còn duy nhất một chiếc chum có nắp bằng đá. Vì vậy rất có thể vật liệu chính mà người cổ đại sử dụng để làm nắp đậy là gỗ hoặc đan mây.
Người cổ đại tạo ra những chiếc chum với trình độ hiểu biết nhất định về vật liệu và phương pháp phù hợp. Nhiều khả năng, họ sử dụng đục sắt để gọt đẽo, dù chưa có bằng chứng xác nhận giả thuyết này. Các nhà khoa học biết rất ít về tác giả của cánh đồng chum khổng lồ. Bản thân những chiếc chum cũng không cung cấp nhiều gợi ý về xuất xứ hay mục đích sử dụng của chúng.
Nắp đậy bằng đá của chiếc chum. Ảnh: Jarryd Salem.
Một trong những bí ẩn lớn chưa có lời giải là làm thế nào người cổ đại có thể kéo những chiếc chum khổng lồ – một số có trọng lượng lên tới 10 tấn – từ các mỏ đá đến Cánh đồng Chum cách xa hàng chục km. Cần lưu ý rằng đá granit là loại vật liệu tự nhiên có độ cứng chỉ thua kim cương. Vậy người cổ đại với trình độ thô sơ tạo ra những chum đá granit như thế nào.
Theo truyền thuyết địa phương, những chiếc chum là sản phẩm của một chủng tộc người khổng lồ, khi vua của họ cần một nơi để cất giữ rượu gạo. Số rượu này được dùng trong một bữa tiệc lớn để ăn mừng chiến thắng quân sự lừng lẫy hàng nghìn năm trước. Truyền thuyết kể rằng một vị vua độc ác tên là Chao Angka đã áp bức dân chúng nặng nề đến nỗi người dân phải kêu gọi một vị minh quân ở phía Bắc tên là Khum Jeuam đến giải phóng cho họ. Khum Jeuam mang quân đến, hai bên xảy ra cuộc giao tranh lớn trên cánh đồng và cuối cùng Chao Angka bị đánh bại.
Video đang HOT
Một số nhà khoa học giữ ý kiến cho rằng, những chiếc chum có nhiệm vụ hứng và dự trữ nước mưa trong đợt gió mùa. Các đoàn lữ hành đi qua khu vực sẽ đun sôi nước mưa để sử dụng. Cánh đồng Chum trước đây có thể từng là địa điểm dùng chân trên các tuyến đường thương mại cổ, đặc biệt là tuyến đường buôn bán muối.
Tuy nhiên, phần lớn chuyên gia khảo cổ tin những chiếc chum là bình đựng di cốt sau khi Madeleine Colani, một nhà khảo cổ học người Pháp, đề xuất giả thuyết chum đá liên quan tới nghi thức an táng thời tiền sử trong hai tập sách “Mégalithes du Haut-Laos” (Cự thạch cổ của Thượng Lào) xuất bản năm 1935. Nhiều cuộc khai quật của các nhà khảo cổ Lào và Nhật Bản trong những năm sau đó đã góp phần củng cố giả thuyết này, khi họ phát hiện nhiều bộ hài cốt, đồ chôn cất và gốm sứ xung quanh các chum đá.
“Chum là nơi chứa thi thể của người chết. Các mô mềm trên xác chết đặt trong chum sẽ bị phân hủy và thi thể khô dần trước khi hỏa táng. Sau đó, người ta đặt lại tro cốt vào chum hoặc chôn ở một nơi linh thiêng. Những chiếc chum rỗng sẽ được tái sử dụng để chứa các xác chết khác. Đây là tục lệ phổ biến ở Lào và Thái Lan”, Madeleine Colani cho biết.
Năm 2016, hai nhà khảo cổ học Dougald O’Reilly và Nicholas Skopal tại Đại học Quốc gia Australia (ANU) phát hiện thêm 15 địa điểm mới chứa tổng cộng 137 chiếc chum khổng lồ có niên đại hơn 1.500 năm tuổi. Điều này cho thấy sự phân bố của các chum rộng hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây.
“Ngoài Cánh đồng Chum tại Lào, chum cổ bằng đá cũng được tìm thấy ở khu vực Assam, Ấn Độ và Sulawesi, Indonesia. Chắc hẳn phải có một mối liên hệ nào đó giữa các khu vực cách xa nhau này”, O’Reilly cho biết.
Trong một nghiên cứu khác được công bố trên tạp chí Antiquity vào tháng 8/2019, Louise Shewan – nhà nhà khảo cổ tại Đại học Melbourne (Australia) – và các cộng sự tiến hành khảo sát hơn 400 chum đá tại một địa điểm trên Cánh đồng Chum gọi là Bang Ang. Họ phát hiện 18 hài cốt của người cổ đại thuộc về cả hai giới, trong đó hơn 60% là trẻ em. Ngoài ra, các nhà khoa học nhận thấy có bốn hài cốt bị suy thoái men răng, một dấu hiệu của sự gián đoạn khả năng tăng trưởng do suy dinh dưỡng hoặc bệnh tật.
Trên Cánh đồng Chum, Shewan cũng thu thập được những chiếc đĩa chạm khắc tuyệt đẹp với hình ảnh của các vòng tròn đồng tâm, hình người và động vật. Chúng đều nằm ở tư thế mặt úp xuống đất. Shewan cho rằng, những chiếc đĩa này là đồ vật được dùng để đánh dấu nơi chôn cất, hoặc chôn cùng với người chết theo phong tục thời xưa.
Hiện nay, công việc nghiên cứu ở Cánh đồng Chum gặp rất nhiều khó khăn bởi vì đây là một trong những khu vực khảo cổ nguy hiểm nhất thế giới. Nằm rải rác trên khắp Cánh đồng Chum là hàng nghìn quả bom và mìn chưa phát nổ do không quân Mỹ rải xuống trong thời kỳ chiến tranh vào thập niên 1970 – chiếm hơn 35% diện tích đất toàn tỉnh Xieng Khouang, tiếp tục đe dọa tính mạng của 200.000 người dân đang sống tại đây. Du khách đến Cánh đồng Chum chỉ được tham quan ở ba khu vực an toàn theo chỉ dẫn của biển báo đã được rà phá bom mìn.
Tháng 7/2019, Cánh đồng Chum đã trở thành Di sản thế giới sau 20 năm chờ xét duyệt. Đây là di sản văn hóa thế giới thứ ba của Lào được UNESCO công nhận tại kỳ họp thứ 43 sau cố đô Luangprabang (công nhận năm 1995) và quần thể chùa đá Vatphu (công nhận năm 2001).
Theo khoahocphattrien.vn
Bí ẩn vùng đất nhìn từ trên cao trông như mắt người ở sa mạc Sahara
EoS, viết tắt của cụm từ tiếng Anh Eye of Sahara (Con mắt Sahara), nổi lên giữa sa mạc Sahara thuộc địa phận Cộng hòa Hồi giáo Mauritania. Vùng đất này vừa bí ẩn, vừa pha chút ma mị và hiện khoa học chưa giải mã hết.
Eye of the Sahara, Guelb er Richat, Eye of Africa hay Richat structure (Con mắt Sahara hay Mắt xanh châu Phi hoặc Cấu trúc Richat) là một kết cấu trúc địa chất khổng lồ nhiều vòng elip đồng tâm, nằm ở phía Tây Mauritania thuộc Sahara. Đây là sa mạc lớn nhất thế giới, hoang mạc lớn thứ 3 trên Trái Đất (sau Châu Nam Cực và Vùng Bắc Cực), ở phía Bắc châu Phi với diện tích hơn 9 triệu km, có niên đại gần 2,5 triệu năm tuổi, tương đương diện tích của Mỹ hay Trung Quốc.
Sa mạc được bao bọc bởi Đại Tây Dương ở phía Tây, dãy núi Atlas và Địa Trung Hải ở phía Bắc, Biển Đỏ (Hồng Hải) và Ai Cập ở phía Đông; Sudan và thung lũng sông Niger ở phía Nam. Điểm cao nhất trong sa mạc là đỉnh Emi Koussi, cao 3.415m so với mực nước biển, thuộc dãy núi Tibesti phía Bắc nước Tchad. Thành phố lớn nhất vùng là Cairo, thủ đô của Ai Cập nằm ở thung lũng sông Nile. Một số thành phố quan trọng khác gồm Nouakchott, thủ đô của Mauritanie; Tamanrasset, Algerie; Timbuktu, Mali; Agadez, Niger; Ghat, Libya và Faya, Tchad.
Con mắt Sahara nhìn từ trên cao
EoS có dạng tròn đồng tâm, đường kính rộng hơn 40km, nằm gần thị trấn Oudane (thuộc Mauritania), xuất hiện từ hàng triệu năm về trước. Nó được hai phi hành gia người Mỹ, Jim McDivitt và Ed White, phát hiện tháng 6/1965 khi đang làm việc trên tàu không gian Gemini IV. Ngay lập tức, EoS đã gây sự chú ý trên toàn thế giới. Sở dĩ có tên gọi như vậy là do nó có hình dạng giống mắt người hay động vật nếu nhìn từ không gian xuống. Ban đầu, các nhà khoa học cho rằng nó hình thành từ sự va chạm của thiên thạch, núi lửa phun trào nhưng các giả thuyết này đã bị loại vì không tìm thấy bất kỳ dấu hiệu nào của đá nóng chảy.
Kể từ khi được phát hiện, EoS đã được khoa học quan tâm nhưng đến nay vẫn chưa giải mã hết. Có giả thiết cho rằng, EoS là do thiên thạch tạo nên, do trầm tích núi lửa, thậm chí còn có giả thiết cho rằng nó thuôc về nền văn minh cổ đại nay biến mất, hoặc do người hành tinh khác xây dựng... Tuy nhiên, giả thiết được xem là "nặng ký" hơn cả do hai nhà địa chất Canada là Guillaume Matton và Michel Jébrak đưa ra năm 2014 cho rằng EoS được hình thành từ một sự thay đổi địa chất diễn ra cách đây hàng chục triệu năm. Cụ thể, cách đây khoảng 100 triệu năm, vụ phun trào dữ dội đã xảy ra làm sụp đổ mái vòm. Sau đó, sự bào mòn của gió và thời gian đã làm phần còn lại để tạo ra EoS. Mỗi vòng tròn có các loại đá khác nhau, chúng bị bào mòn ở tốc độ không đồng nhất. Vòng tròn màu nhạt gần tâm là đá núi lửa được tạo ra trong vụ nổ đó. Tại đây người ta phát hiện tới 4 loại đá khác nhau như kimberlites, nằm cách bề mặt Trái đất khoảng 150km. Đá này đôi khi chứa kim cương, đá carbonatites, bazan màu đen và đá rhyolit, tất cả đều là những loại đá nằm sâu dưới vỏ trái đất.
EoS được hai phi hành gia người Mỹ, Jim McDivitt và Ed White phát hiện tháng 6/1965 khi làm việc trên tàu không gian Gemini IV
Giả thiết và khám phá mới về EoS
Nằm ở nơi rất khó phát hiện
Như đề cập, Eye of Africa chỉ có thể nhìn rõ từ trên cao trong không gian, nếu nhìn từ mặt đất thì giống như một vỉa đá trồi lên với nhiều lớp khác nhau. Khi nhìn từ không gian xuống, nó không khác gì con mắt động vật, chính điều này khoa học đã vào cuộc để hiểu về nguồn gốc. Một trong những lý do khiến EoS chưa được nghiên cứu nhiều là do tọa lạc ở nơi độc đáo nhất hành tinh, sa mạc Sahara, nơi có khí hậu cực kỳ khắc nghiệt, khô cằn, không có nước và nhiệt độ cực đoan. EoS có chu vi khoảng 46km.
Là tàn tích của thành phố huyền thoại Atlantis
Nhờ tàu không gian Gemini VI, con người phát hiện ra EoS và ngay sau đó, các nhà địa chất đã vào cuộc, phát hiện thấy nhiều điều thú vị. Có giả thiết cho rằng đây là thành phố huyền thoại Atlantis (Atlantis hay Đảo Atlas là một hòn đảo hư cấu đề cập trong một câu chuyện ngụ ngôn, đã tồn tại khoảng 9.000 năm trước thời Plato. Athens đã đẩy lùi cuộc tấn công của người Atlantis. Câu chuyện kết thúc với việc Atlantis đã không còn được các vị thần ưa thích nữa và sau đó chìm xuống Đại Tây Dương).
Các chuyên gia phát hiện tới 4 loại đá khác nhau tại EoS
Đặc biệt, người ta còn phát hiện thấy thứ gọi là thạch anh tại khu vực EoS. Bằng chứng này thực sự khiến khoa học quan tâm, vì nó không giống như thạch anh tiêu chuẩn, vật liệu được tạo ra từ áp suất lớn và nhiệt độ tới hạn. Nói cách khác, nó hình thành khi các thiên thạch hoặc thiên thạch khổng lồ tấn công Trái Đất từ bên ngoài vũ trụ như xảy ra tại Yucatan khiến khủng long tuyệt chủng nhưng thạch anh ở EoS lại khác.
Bí ẩn về những chiếc vòng đồng tâm dạng mái vòm
Nhiều người ví EoS là lục địa Atlantis bị mất tích vì chứa nhiều chiếc vòng đồng tâm khổng lồ rộng hàng chục km ở giữa sa mạc Sahara cằn cỗi. Giả thiết này huyền bí, ma mị nên khiến nhiều người tin.
Theodore Monod, nhà tự nhiên học người Pháp (1902-2000), có mối quan tâm đặc biệt, đã dành gần cả đời mình để nghiên cứu về Sahara. Ông có mặt lần đầu tại Sahara khi mới 20 tuổi và sau đó bị cuốn vào dự án nghiên cứu về EoS. Theodore Monod tìm thấy một khu vực chứa đầy công cụ cuội được tạo ra bởi người tiền sử từ 100.000 đến 500.000 năm trước. Ngoài ra ông còn tìm thấy hài cốt của một loài người cổ đại có tên Asselar thuộc thời kỳ đồ đá mới, có nghĩa là nó xuất hiện sau khi các nền văn hóa Địa Trung Hải bắt đầu phát triển mạnh từ nông nghiệp và thuần hóa.
Các nhà nghiên cứu đã đưa ra giả thuyết cho rằng sự sắp xếp các vòng tròn đồng tâm thực sự chỉ là một mái vòm đã bị xói mòn trong vài ngàn năm, có niên đại khoảng hơn 600 triệu năm tuổi. Rất có thể bị sụp đổ (khoảng 485 triệu năm về trước) từ một vụ phun trào nào đó, sau đó bị xói mòn trong vài nghìn năm và cuối cùng tạo ra hình hài giống như con mắt con người.
Theodore Monod đã tìm thấy nhiều công cụ cuội được tạo ra bởi người tiền sử tại khu vực gần EoS
Do núi lửa phun trào
Các nhà khoa học đã đưa ra giả thuyết, rằng mái vòm đồng tâm khổng lồ xụp xuống là do một vụ phun trào cổ đại gây ra bởi magma (đá nhão nóng chảy trong lòng đất phun trào), mái vòm có thể chết dần qua quá trình phong hóa như đề cập ở trên, cuối cùng cho ra đời cấu trúc như được đề cập. Dó được đá núi lửa được tạo ra nên bên trong mỗi vòng đồng tâm này chứa các vật liệu dễ bị xói mòn bởi thời tiết, khiến nó có màu sắc riêng biệt và chỉ nhìn rõ khi ở trên cao.
Mặc dù khoa học vẫn chưa chắc chắn 100% về cách thức tác động của kiến tạo mảng và phong hóa tạo nên mái vòm nhưng những gì còn lại là bằng chứng rõ nhất từ thiên nhiênkiến tạo nên EoS. Đây là lời giải có cơ sở và tin cậy nhất về Con mắt Sahara cho tới thời điểm hiện nay.
Khắc Nam (Dịch)
Theo phunuvietnam.vn
Thợ săn UFO phát hiện 'thành phố ngoài hành tinh' trong bức ảnh của NASA Hình ảnh "thành phố ngoài hành tinh" đã được phát hiện trong một bức ảnh cũ của Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ (NASA), thợ săn vật thể bay không xác định (UFO) tuyên bố. Hình ảnh được cho là của các cấu trúc ngoài hành tinh trên Mặt trăng. Ảnh: Getty Nhà lý thuyết âm mưu Scott Waring đã có...