Nhớ cá đìa ngày giáp Tết

Tôi ở với quê ngoại tận U Minh, một làng quê nghèo khó.

Khi mai vàng lác đác nở ngoài sân, gió chướng bắt đầu thổi mạnh, bà con đã gặt lúa vô bồ, nhà cửa sơn quét sạch sẽ, thời gian này vào khoảng 28 – 29 âm lịch, cũng là lúc bà con ta chụp cá đìa và chia thịt heo ăn tết, đón xuân.

Cá là món ăn rất gần gũi với bà con, có nhiều người ăn cá từ khi mở mắt chào đời cho đến ngày răng long tóc bạc. Cứ đầu mùa mưa, cá từ những lung, bàu lũ lượt kéo nhau lên đồng tìm kiếm thức ăn và sinh đẻ bảo tồn nòi giống. Dù rong ruổi xa xôi, nhưng đến mùa gió chướng từng đàn cá lũ lượt kéo nhau về lung, bàu. Vì mãi mê tìm kiếm thức ăn, có nhiều loại cá phải vượt cạn. Biết được tập tính, đời sống của loài cá đồng, bà con ta thường đào đìa, lên vuông để cá xuống ở trong mùa nước rút, xem như đó là cá dự trữ.

Trong công đoạn chụp đìa, đa số gia đình mướn lưới về tự chụp bắt cá. “Khẩu đìa” sắp chụp, trước tiên dọn sạch cỏ dại, lục bình chờ nước lắng trong là bắt đầu ken lưới. Ken lưới phải ken hai lần. Lưới ken lần nhất độ sâu cách đáy đìa chừng 1 mét và dùng cây ghim hở bằng sóng bẹ dừa xuống viền lưới khoảng cách từ 1,5 mét – 2 mét, để cá lên thở, ngớp được dễ dàng…

Cùng nhau bắt cá vang động một góc ruộng. Ảnh: IT.

Sau khi ghim xong đợt một, phải ngồi chờ khoảng từ 2 rưỡi đến 3 giờ để cá ở dưới đáy lưới trồi lên thở và ở luôn trên lưới. Thời gian rảnh rỗi, họ tổ chức nhậu, mồi là những con rắn, con cá… chiến lợi phẩm thu hoạch lúc dọn cỏ, phát đìa.

Khi cá ở gọn trên lưới, bắt đầu ken lần thứ hai khoảng cách chừng 3 tấc để con cá không trở xuống đáy ao được. Bà con chờ chừng 30 phút thì kéo lưới. Lưới kéo từ cuối đìa dồn đến miệng đìa, nếu nhiều cá, cá rộ lên phóng đủ hướng, phải có nhiều người đỡ tùng hai bên. Ai không biết, bợ tùng ở dưới cá xắn vào gây tức ngực và sẽ là trận cười cho bà con.

Thường lệ chụp đìa bà con xúm xít đông vui, mỗi người mỗi việc, biểu lộ tình thương nhau. Người thì vợt cá cho vào thùng, vào giỏ, lựa cá, phân loại cá, số cá nào lọt búng, còn mạnh được thả xuống đìa nuôi tiếp. Số nào bán thì cân tại đìa, số còn lại được khuân vác vào nhà. Nơi đây, chủ nhà sẽ gởi tặng bà con mỗi người một ít cá gọi là ăn “lấy thảo”. Riêng các cô, các bà đem dao, thớt đến tiếp làm mắm, làm khô cùng gia chủ.

Qua ngày sau bà con làm heo chia thịt để cùng nhau ăn Tết. Theo ông bà xưa đi khai hoang kể lại. Gia đình nào nuôi được con heo mập ú, thường rủ bà con chia thịt. Số lượng thịt chia được tính rạch ròi theo giao ước thỏa thuận bất thành văn; ví dụ: 1 ký thịt = 1 giạ lúa; 1,5 ký thịt sườn = 1 giạ lúa; 2 ký thịt đầu hoặc 2 ký xương, giò = 1 giạ lúa, cân nhiều hay ít tùy theo số lượng từng gia đình.

Chia thịt theo ý thích từng gia đình, không cần có tiền sẵn, không phải trả ngay bằng lúa, bằng gạo trong những ngày cận Tết. Mà chỉ trả lúa khi mùa màng năm tới thu hoạch.

Từ mờ sáng tinh sương, bà con bơi xuồng trên kinh rạch gọi nhau ơ ới, thức dậy đi chia thịt heo. Gia đình làm heo không cần phải là những người giết mổ heo chuyên nghiệp, mà trong xóm có vài ba người biết làm thịt tình nguyện xung phong “giết mổ” và “ra thịt” chia cho bà con. Đặc biệt, những gia chủ có heo chia thịt, thường để lại những phần thịt như thịt lòng, gan, tim, cật, nấu nồi cháo mời bà con chung vui cùng chén rượu với nụ cười hào sảng đậm đà tình quê.

Gói bánh chưng, bánh tét, râm ran chuyện trò. Ảnh: IT.

Trong những ngày Tết ở vùng quê xa chợ, bà con có thịt, có cá, có bánh chưng, rượu gạo để đón xuân là niềm mong ước, nơi đây không có điều kiện như ở thành phố, muốn ăn là mua được ngay. Hơn nữa, bà con chia thịt có thịt tươi làm được nhiều món ăn dâng lên bàn thờ ông bà, cha mẹ đã qua đời. Cầu mong cho con cháu chăn nuôi, trồng trọt bội thu, phát tài, phát lộc… Về phía gia chủ, chia thịt heo có thêm được số lúa dự trữ ăn trong năm.

Chia thịt xong, nhà nào cũng có thịt mang về chế biến, mùi rơm rạ quyện vào không gian, không khí Tết rộn rã, thanh bình của một làng quê vốn bình dị, êm ả. Những đứa con miền quê nghèo như chúng tôi nhớ đói lòng khi nhìn miếng thịt heo kho rệu với cá, những chiếc bánh chưng, bánh tét đậu xanh kèm theo nhung mỡ thịt béo ngậy, mà chỉ được ăn khi chia thịt heo trong dịp xuân về.

Tục chia thịt heo cùng chụp cá đìa dần dần đi vào dĩ vãng. Còn chăng là trong nỗi hoài niệm “nhớ thương mùi Tết”.

HƯNG PHÚ

Theo thegioitiepthi.vn