Nhìn lại cuộc đời của Stan Lee – người đàn ông góp phần tạo nên đế chế của Marvel

Stan Lee – đồng sáng tạo nên các siêu anh hùng nổi tiếng như Spider-Man, Fantastic Four, X-Men, vừa mất hồi thứ 2 (12.11.2018), hưởng thọ 95 tuổi.

Mỗi khi phim mới của Marvel ra mắt, mọi fan cứng đều chờ đợi đó vai diễn cameo của huyền thoại giới truyện tranh Stan Lee.

Lee được đưa đến trung tâm y tế Cedars Sinai tại Los Angeles để cấp cứu hồi thứ 2 và mất không lâu sau đó.

Cùng với họa sĩ Jack Kirby, Lee đã giúp Marvel Comics trở thành “ông lớn” truyện tranh, đưa những câu chuyện xã hội vào trong từng trang truyện, kết nối với độc giả trẻ. Bắt đầu bằng Fantastic Four những năm 1960, một biệt đội siêu anh hùng vô tình có được sức mạnh tập hợp lại với nhau, họ trở thành một phần của thời đại Silver Age (tạm dịch: Thời đại Bạch kim) trong comic. Các nhân vật quen thuộc khác mà Lee góp phần tạo nên còn có Spider-Man, Hulk, X-Men, Iron Man, Thor, Daredevil, Captain America và Avengers - tất cả đều đã được chuyển thể thành phim điện ảnh và truyền hình.

Lee rời Marvel sau nhiều thay đổi vào năm 1972, nhưng vẫn là chủ tịch danh dự của Marvel trong suốt cuộc đời ông. Mặc dù không còn hoạt động trực tiếp với công ty nhưng Lee vẫn nhận được nhắc tên trong việc sản xuất, cũng như có các vai cameo trong tất cả các phim live action chuyển thể từ truyện tranh Marvel thuộc MCU. Ông quay các vai cameo trong các phim như Deadpool 2 và Guardians of the Galaxy 2 rất lâu trước khi phim phát hành, phòng trừ trường hợp ông không thể xuất hiện nữa. Ông cũng đóng vai chính mình trong một số series phim truyền hình khác như The Big Bang Theory.

Stan Lee – người đàn ông nổi tiếng trong ngành công nghiệp truyện tranh. Ảnh: Syfy

Lee là một doanh nhân có tài, và đã trở thành đại sứ đầu tiên của ngành công nghiệp truyện tranh, gặp mặt độc giả trẻ tại các trường đại học/cao đẳng thông qua việc xuất hiện và trả lời phỏng vấn. Lee vẫn là người hoạt động sáng tạo mạnh mẽ kể cả khi đã hơn 90 tuổi, tạo ra rất nhiều chủ đề mới cho các phim hoạt hình và chương trình TV.

Stan Lee tên thật là Stanley Lieber, ông được nuôi dạy bởi cha mẹ là người Do Thái ở New York. Em trai ông, Larry Lieber sau này đã trở thành một họa sĩ truyện tranh. Thông qua chú của ông, em rể của nhà xuất bản truyện tranh Martin Goodman, Lee trở thành trợ lý của Timely Comics, sau này được biết đến dưới cái tên Marvel. Lee dần bắt đầu viết truyện tranh dưới bút danh Stan Lee và ông có nói trong tự sự rằng ông muốn để dành tên thật cho mình trong những công trình nghiêm túc như tiểu thuyết. Ông đạt được credit đầu tiên với câu chuyện về Captain America vào năm 1941.

Khi biên tập Joe Simon rời đi vì bất đồng với Goodman, Lee lúc đó vẫn còn là một thanh thiếu niên, được chọn làm biên tập tạm thời. Lee nói, “Martin nhìn quanh và bảo rằng ‘Này, cậu tạm làm công việc này cho đến khi tôi tìm được người lớn được không?’”

Stan Lee hưởng thọ 95 tuổi. Ảnh: CNN

Lee từng phục vụ trong Quân đội Mỹ thời kỳ Thế Chiến II. Sau đó, ông hoạt động trong ngành xuất bản nhưng không hạnh phúc với công việc của mình lắm khi phải cho ra những thứ như truyện tình cảm, truyện quái vật, bất cứ thứ gì Goodman nghĩ rằng mình có thể bán.

Ghen tỵ với thành công của DC Comics và những nhân vật như Batman, Justice League, Goodman cho phép Lee cố tạo ra thứ gì đó khác biệt trong dòng truyện tranh siêu anh hùng. Hợp tác với Kirby, Lee tạo nên nhiều siêu anh hùng khác nhau cùng với khuyết điểm, nhược điểm và các vấn đề khác biệt của riêng họ. Nhiều vấn đề mà các độc giả trẻ có thể thấy được bản thân mình trong đó.

Thành công của Fantastic Four ngay lập tức “đẻ” ra nhiều tựa truyện mới cho Marvel – quá nhiều đến độ Lee phải gồng lắm mới theo kịp. Kết quả là ông quyết định thực hiện công việc theo kiểu khác: Lee tạo ra cốt truyện, và để các họa sĩ vẽ trước khi thêm vào thoại. Kết quả là chúng ta có những câu chuyện Marvel tuyệt vời bởi kỹ năng kể chuyện của Kirby. “Ông ấy giống như một đạo diễn phim làm truyện tranh vậy,” Lee từng nói.

Lee cũng có một liên kết khác thường với độc giả của Marvel, ông đưa tên họ vào trong các xuất bản của Marvel sau khi biên tập rồi ký Excelsior!, Lee sau đó đặt cho tự truyện của mình là Excelsior: The Amazing Life of Stan Lee.

Mặc dù Goodman không có mấy tôn trọng đối với độc giả truyện tranh, Marvel bắt đầu thu hút nhiều fan trưởng thành hơn và nâng tầm thoại trong truyện tranh của họ, Lee giải thích rằng, “Nếu một đứa trẻ phải dò từ điển (khi đọc truyện), đó chẳng phải là điều tệ nhất có thể xảy ra.”

Hợp tác ăn ý nhưng Lee và Kirby không có mối quan hệ tốt đẹp đến cuối cùng. Kirby cho rằng Lee đã chiếm hết hào quang và bỏ đi vào năm 1970, bắt đầu làm việc cho đối thủ DC. Cuộc “chia tay” đã chia fan Marvel làm 2 lối, trong đó có nhiều fan trung thành với Kirby và ghét Lee.

X-Men, Fantastic Four, Spider-Man… do Stan Lee góp phần sáng tạo là các siêu anh hùng nổi tiếng của Marvel. Ảnh: Slash Film

“Nhiều người biết đến Stan Lee hơn là biết đến Jack Kirby,” con gái của Kirby – Lisan nói với Los Angeles Times sau cái chết của cha mình. “Tôi không phủ nhận tài năng của Stan Lee, nhưng thật khó để chúng tôi không nhìn nhận rằng ông ấy chiếm hết sự nhìn nhận.” Nhà sáng lập của Dark Horse Comics – Mike Richardson nói rằng, “Lee và Kirby là Lennon và McCartney của truyện tranh, Stan Lee trở thành gương mặt nổi tiếng trong văn hóa đại chúng còn Jack thì không.”

Sự nghiệp của Lee hậu Marvel không tương xứng với thời kỳ đầu trong sự nghiệp của ông lắm, ông thành lập Stan Lee Media năm 1998, nhưng luật sư của công ty ông Peter Paul bị cáo buộc thao túng cổ phiếu. Lee sau đó thành thập Pow! Entertainment, ông tiếp tục tạo ra chương trình TV, phim và trò chơi, DVD hoạt hình dưới cái tên Stan Lee Presents.

Tuy có mối quan hệ tốt với Marvel, Stan Lee vẫn kiện công ty vào năm 2002 do ông đã được hứa phần trăm lợi nhuận từ sản xuất chương trình truyền hình và phim mà không có. Ông nhận được $10 triệu bồi thường năm 2005. Vụ kiện chống lại Stan Lee từ các cổ đông của Stan Lee Media bị bác vào năm 2011, kết thúc gần 10 năm dính đến pháp lý của ông.

Các nhân vật Marvel. Ảnh: Marvel Comics

Lee bán Pow! Entertainment cho công ty Hồng Kông Camsing International Holding vào năm 2017 và đệ đơn kiện công ty cả tỷ đô vào tháng 5 vừa rồi, cho rằng các đối tác lợi dụng đôi mắt kém của ông và lừa ông ký cả bản quyền tên của mình. Ông bãi đơn kiện vào tháng 7. Ông sau đó còn bị Keya Morgan lợi dụng để chiếm đoạt tiền bạc, tranh ảnh và những tài sản khác trị giá hơn $5 triệu.

Thời đại của Marvel trên màn ảnh chỉ thực sự bắt đầu vào những năm 2000 với X-Men và Spider-Man. Lee trở nên cực kỳ nổi tiếng tại Hollywood trong mắt thế hệ những nhà làm phim lớn lên với truyện tranh và yêu thích nhân vật Marvel. Năm 2011, Lee hợp tác với Ricco Capital Holdings ở Hồng Kông và một số đối tác khác nhằm đưa siêu anh hùng đến Trung Quốc và những nước Châu Á. Ông được vinh danh với Huân chương Quốc gia về Nghệ thuật năm 2008, Vanguard Award vào năm 2012. Phim tài liệu With Great Power: The Stan Lee Story được ra mắt ở Comic-Con năm 2010.

Những người bạn trong đời Lee gồm có nhà sáng tạo nên Batman Bob Kane, và Lee nói trong một bài phỏng vấn rằng Kane trêu ông về thành công của các phim Warner Bros., bắt đầu với Batman vào năm 1989. Lee đùa rằng tiếc là Kane đã mất vào năm 1998 nên không thể thấy được thành công của Marvel ở thời điểm đó với Spider-Man.

Lee có 2 người con gái và vợ ông, Joan đã mất hồi năm ngoái, hưởng thọ 70 tuổi.

Theo moveek.com