Nhật sẽ bảo vệ châu Á trước Trung Quốc?

Từ nay quân đội Nhật Bản được phép hành động quân sự để bảo vệ đồng minh và các nước bạn nào bị tấn công, dù chiến trường diễn ra ở nước ngoài, không nhất thiết phải là chiến tranh trên lãnh thổ, lãnh hải nước Nhật.

Vì sao Nhật thay đổi học thuyết quân sự?

Ngày 1/7, Chính phủ của Thủ tướng Shinzo Abe đã thông qua dự thảo nghị quyết cho phép Nhật Bản sử dụng quyền “tự vệ tập thể”, tức là sửa Điều 9 bản Hiến pháp 1947 cấm Nhật Bản tham gia chiến dịch quân sự bên ngoài lãnh thổ. Sau quyết định của hành pháp, dự thảo sẽ đưa sang Quốc hội để biến thành luật. Theo đ.ánh giá, với liên minh Tự do Dân chủ là đảng Komeito chiếm đa số tại Quốc hội, Thủ tướng Shinzo Abe sẽ không gặp khó khăn trong kế hoạch sửa đổi học thuyết quân sự.

Nghị quyết mới của nội các Nhật Bản nói rõ, Tokyo có thể sử dụng quân đội ở mức tối thiểu cần thiết trong các trường hợp khi một nước có mối quan hệ chặt chẽ với Nhật bị tấn công và phải đáp ứng 3 điều kiện cần và đủ bao gồm: có mối đe dọa thực sự với sự tồn tại của Nhà nước Nhật Bản, có mối nguy hiểm rõ ràng tới quyền sống, tự do, theo đuổi hạnh phúc của người dân Nhật và khi không còn một giải pháp thay thế nào khác.

Phát biểu tại cuộc họp báo sau đó, Thủ tướng Abe nói: “Hòa bình không phải là điều mà người ta mang lại cho mình mà chính là điều mà chúng ta phải tự tìm lấy” và nhấn mạnh rằng, sự chuyển hướng này là cần thiết để bảo vệ mạng sống của dân Nhật trong một môi trường an ninh đang ngày càng bị đe dọa trầm trọng. Ông Abe thêm rằng, tàu chiến Nhật cần phải có để bảo vệ tàu chiến Mỹ đang che chở cho nước Nhật.

Thủ tướng Nhật Shinjo Abe tại cuộc họp báo ở Tokyo ngày 1/7

Đây là một động thái đã được dự đoán từ lâu do những thách thức về an ninh trong khu vực thời kỳ mới mà Nhật Bản đang phải đương đầu. Quá trình bắt đầu từ hơn 20 năm trước, khi Nhật Bản đặt ra mục tiêu nâng cao vị thế quốc tế và trên hết, nâng cao vai trò chính trị của mình trong các tổ chức quốc tế, trong Liên Hiệp Quốc, trở thành không chỉ là một cường quốc kinh tế, mà còn có quyền lực chính trị lớn. 22 năm trước, một đạo luật về các tổ chức gìn giữ hòa bình được thông qua, cho phép các lực lượng vũ trang Nhật Bản tham gia nhiệm vụ quốc tế của Liên Hiệp Quốc.

Không phải là ngẫu nhiên mà nghị quyết cho phép sử dụng lực lượng quân đội ở nước ngoài được thông qua ở thời điểm này. Hành động này phản ánh tính chất đặc thù của thời điểm hiện tại, khi Nhật Bản đang đối mặt với những thách thức và mối đe dọa an ninh. Điều đó có liên quan với các yếu tố quân sự – chính trị trong sự trỗi dậy của Trung Quốc và các tình tiết gia tăng căng thẳng trong tình hình trên bán đảo Triều Tiên.

Người ta có thể thấy chính Trung Quốc đã tiếp tay cho Thủ tướng Nhật thành công trong việc vận động diễn giải hiến pháp Nhật theo cách mới. Việc Trung Quốc gây hấn và có những hành động khiêu khích với Nhật đã khiến hầu hết dân chúng Nhật, tuy vẫn còn bị ám ảnh với hai quả bom nguyên tử, đều ý thức được rằng: Nếu Nhật không có biện pháp ngay từ bây giờ thì khi chiến tranh xảy ra Trung Quốc sẽ nắm phần chủ động trên mọi mặt.

Ngoài ra, sự sửa đổi học thuyết quân sự của Nhật lần này cũng một phần bắt nguồn từ Mỹ. Mặc dù Thủ tướng Abe vẫn ủng hộ cho việc tăng cường liên minh Nhật – Mỹ, nhưng đồng thời Tokyo không hài lòng với lời hứa đơn thuần từ phía Washington. Bởi, khi Bắc Kinh đơn phương tuyên bố thành lập vùng nhận diện phòng không trong vùng biển quốc tế ở biển Hoa Đông, bao gồm cả quần đảo Senkaku (Trung Quốc gọi là Điếu Ngư), Washington rõ ràng không đứng về phía Nhật Bản, mà chỉ cố gắng giảm thiểu tình trạng này. Do đó, Nhật Bản muốn tự mình trở thành một đảm bảo nhất định cho sự ổn định trong khu vực và có thể dựa vào sức mạnh của chính mình.

Nhật Bản có thể làm được gì?

Mỹ, Philippines là hai nước đầu tiên lên tiếng ủng hộ việc Nhật Bản mở rộng vai trò của quân đội để bảo vệ đồng minh trong khu vực. Và không có gì khó hiểu khi Trung Quốc là nước phản đối gay gắt thay đổi này. Từ trước tới nay, Bắc Kinh vẫn luôn tin rằng Nhật không thể sửa đổi hiến pháp và Bắc Kinh muốn làm gì thì làm tại biển Hoa Đông và Biển Đông. Nhưng Trung Quốc không ngờ Nhật thay đổi được sự diễn giải hiến pháp, nên nếu Tokyo muốn hợp tác với Philippines hay với các nước ASEAN khác như một đồng minh giống như Mỹ, việc đó sẽ không bị trở ngại như trước.

Tại đối thoại Shangri-La vừa qua, Thủ tướng Abe xác định là sẽ ủng hộ tối đa nỗ lực bảo vệ vùng biển và vùng trời của những nước ASEAN đang có tranh chấp chủ quyền trên biển với Trung Quốc. Ông Abe cũng nói Nhật Bản sẽ nắm vai trò lớn hơn về an ninh quốc tế và nhấn mạnh với tất cả các nước dự hội nghị, trong đó có Trung Quốc, về sự cần thiết phải tôn trọng luật pháp quốc tế. Thủ tướng Nhật nói như vậy ngụ ý chỉ trích chính sách độc đoán của Trung Quốc. Ngay khi Tokyo được áp dụng chính sách quốc phòng mở rộng gọi là “quyền tự vệ tập thể” như vậy, liệu Nhật có lập liên minh quân sự với Philippines hay các thành viên khác của ASEAN và có thể can thiệp quân sự đối đầu với Trung Quốc một khi Bắc Kinh xâm lấn các đồng minh này hay không?

Trước hết, từ lúc còn vận động để thay đổi cách diễn giải hiến pháp, Thủ tướng Nhật đã xác định chính sách quốc phòng mới không có nghĩa là Nhật Bản sẽ lập tức đưa quân ra chiến trường. Nhưng chính sách mới nói về quyền tự vệ tập thể, tức quyền phòng thủ chung với các nước ngoài, cho phép Nhật Bản hành động quân sự để giúp một nước có hiệp ước đồng minh quân sự với Nhật và đó chính là hành động mở rộng phạm vi quốc phòng với quyền tự vệ tập thể.

Quân đội phòng vệ Nhật Bản từ nay có thể được gửi đi tham chiến, bảo vệ đồng minh

Một số quan chức cao cấp của Nhật có đề cập đến triển vọng Nhật có thể sẽ thực hiện quyền tự vệ tập thể với các nước khác ngoài Mỹ, bao gồm Philippines, Việt Nam, Malaysia và Indonesia. Tuy nhiên, quân đội Nhật chỉ được phép thực hiện quyền tự vệ tập thể với một quốc gia đồng minh mà Nhật có hiệp ước liên minh quân sự. Philippines thì chắc chắn sẵn sàng ký kết với Nhật, nhưng với các nước ASEAN khác còn chưa thể biết được.

Người ta cũng không dự kiến Trung Quốc sẽ có hành động quân sự đối với Philippines hay nước khác ở Biển Đông. Mục đích của Trung Quốc rõ ràng là xâm lấn chiếm lãnh hải, nhưng chiến thuật là một chiến thuật mềm hơn là gây chiến. Họ cứ giả bộ thăm dò, nghiên cứu để đem các giàn khoan đi cắm trong lãnh hải đặc quyền kinh tế của nước khác, kéo lê đi hết chỗ này đến chỗ kia, từ xa đến gần, rồi lại vừa đi vừa dặm quanh lãnh hải của người ta, như đang làm với 4 giàn khoan khác bên cạnh Hải Dương 981. Nhưng khi Trung Quốc không gây chiến bằng quân sự, Nhật hay Philippines cũng không có lý do gì để phản ứng bằng biện pháp quân sự.

Ở biển Hoa Đông thì Trung Quốc đe dọa bằng quân sự nặng nề hơn. Đây chính là điều quan tâm của Nhật khi mở rộng sự hiện diện quân sự và hoạt động quân sự ra các nước ngoài.

Trong khi đó thì Tokyo lại hòa hoãn với Bình Nhưỡng. Vậy chính sách quốc phòng “tự vệ tập thể” nhắm mục tiêu ở đâu, vào ai?

Thủ tướng Nhật từ trước đến trong và sau hội nghị Đối thoại Shangri-La đã nhấn mạnh nhiều lần vào tình hình tranh chấp ở Biển Đông với sự hiếu chiến và chính sách gây hấn của Trung Quốc. Nhật còn lập tức thỏa mãn yêu cầu của một số nước đang có tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc ở Biển Đông bằng cách cung cấp những tàu tuần duyên đủ sức đương đầu với lực lượng hải cảnh, hải giám của Bắc Kinh.

Theo giới quan sát, việc thay đổi học thuyết quân sự làm tăng khả năng mở rộng hợp tác quốc phòng an ninh của Nhật với các nước trong khu vực vì nó chỉ có lợi cho Nhật trong việc đối phó với những thách thức từ Trung Quốc.

Từ nay quân đội Nhật Bản được phép hành động quân sự để bảo vệ đồng minh và các nước bạn nào bị tấn công, dù chiến trường diễn ra ở nước ngoài, không nhất thiết phải là chiến tranh trên lãnh thổ, lãnh hải nước Nhật.

Theo Tri Thức