Nhà chống lũ: “Phao cứu sinh” giúp người dân vượt qua thiên tai
Biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, thời tiết bất thường và khó lường, nhà chống lũ là giải pháp giữ an toàn và ổn định cuộc sống cho người dân vùng lũ được nhiều người, nhiều tổ chức quan tâm.
Trong bối cảnh thời tiết biến động khó lường, lũ chồng lũ, mô hình nhà an toàn chống lũ được xem là “cứu tinh”, là giải pháp vô cùng hiệu quả trong việc giúp những người dân vùng lũ có thể chống chọi, chủ động kiểm soát những thiệt hại đáng tiếc do mưa lũ gây ra.
3 năm nay, vào mùa mưa lũ, gia đình chị Ngô Thị Tin, xã Điền Mỹ, huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh không còn lo lắng bởi đã có nhà chống lũ được xây dựng khá kiên cố. Với tổng kinh phí hơn 80 triệu đồng, gia đình chị được Dự án nhà chống lũ hỗ trợ một nửa, số tiền còn lại chị vay mượn thêm và xây dựng được một ngôi nhà chắc chắn trước mùa mưa bão.
Chị Tin cho biết, nhiều năm trước, cứ mưa lũ là nước dâng ngập nhà, cả gia đình chị rất lo lắng, thường thức trắng đêm và phải sơ tán đi nơi khác để được an toàn. Đợt lũ mới đây, khi nhiều nơi ngập lút mái nhà thì gia đình chị vẫn yên tâm và an toàn khi sống trong nhà chống lũ.
Người dân Quảng Bình trước nỗi lo lũ chồng lũ trong năm nay.
Ông Lương Hùng, đồng sáng lập quỹ Sống Foundation, Trưởng ban Xây dựng và kỹ thuật của Dự án Nhà chống lũ chia sẻ, nhà chống lũ xuất hiện ở Việt Nam từ năm 2013. Đây là dự án phát triển cộng đồng với mục đích xây nhà an toàn và phát triển sinh kế bền vững cho người dân nghèo ở các vùng chịu ảnh hưởng bởi thiên tai và biến đổi khí hậu. Tính đến tháng 9 vừa qua, Nhà chống lũ đã hỗ trợ thành công 795 hộ gia đình tại các tỉnh: Quảng Ninh, Quảng Nam, Quảng Bình, Hà Tĩnh, Sóc Trăng, Bến Tre, Khánh Hòa và Hậu Giang trong việc xây dựng và cải tạo nhà.
Đến nay, dự án đã phát triển 9 mô hình nhà an toàn thích ứng với các kiểu hình thiên tai, đặc biệt là các dạng lũ như: lũ bùn, lũ ống, lũ quét, lũ ngâm, lũ sông…
Theo ông Hùng, nhà chống lũ có 3 loại chính: nhà kê nền, nhà phao và nhà có gác. Mức giá cho mỗi căn nhà chống lũ an toàn từ 80 – 180 triệu đồng. Trong đó, nhà chống lũ hỗ trợ trung bình 45 triệu đồng/hộ. Phần kinh phí còn lại các hộ dân sẽ huy động nguồn lực riêng hoặc đối ứng phần nhân công và tận dụng các nguồn vật liệu của nhà cũ còn sử dụng được.
Hầu hết các hộ dân được dự án hỗ trợ trong vòng 7 năm qua đều an toàn và có thể chủ động chuẩn bị trước tình hình. Khi nghe tin bão, người dân mua lương thực dự trữ, chuyển đồ đạc quan trọng và gia súc, gia cầm đến gác tránh lũ, sửa chữa, gia cố nhà phao. Do đó, thiệt hại về người và của được hạn chế đáng kể.
Video đang HOT
Mặc dù giá thành của một căn nhà chống lũ không quá cao nhưng những mô hình như vậy vẫn chưa được lan tỏa và nhân rộng ở nhiều địa phương vùng lũ.
Những ngôi nhà phao chống lũ phát huy hiệu quả trong mùa lũ
Ông Võ Đinh Tuấn, Phó Chủ tịch xã Lộc Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình cho biết, toàn xã hiện có hơn 1.000 hộ dân nhưng chỉ có 47 nhà chống lũ và 1 nhà chống lũ cộng đồng (có sức chứa khoảng 50 người). Từ ngày có nhà chống lũ, các gia đình cảm thấy yên tâm hơn, thiệt hại không đáng kể về tài sản khi xảy ra mưa lũ.
Tuy nhiên, số hộ gia đình có nhà chống lũ vẫn rất ít, bởi cuộc sống gia đình của các hộ dân còn nhiều khó khăn. Ông Tuấn cho hay, để “phủ” nhà chống lũ cho các hộ trong xã thì còn rất nan giải, do vậy rất mong sự giúp đỡ của các tổ chức, ban ngành để người dân có được nhà chống lũ, không phải lo lắng khi mùa mưa lũ về.
Trong tháng 10 vừa qua, cả nước đã chứng kiến những mất mát đau thương và tổn thất quá lớn về người và tài sản do bão lũ, sạt lở đất gây ra. Nghĩa cử “tương thân, tương ái” lại bùng cháy trong mỗi con người, mỗi tổ chức xã hội. Một làn sóng mang tên “nhân đạo, từ thiện” trào dâng mạnh mẽ trong cộng đồng người Việt. Ngoài ủng hộ, chia sẻ với bà con miền Trung về hiện vật, đồ ăn, thức uống, thì ý tưởng xây dựng nhà chống lũ cho người dân rốn lũ cũng được nhiều tổ chức đề cập tới.
Ông Hoàng Anh Sướng, Chủ nhiệm Quỹ Tâm Hiểu Thương (một tổ chức thiện nguyện) cho biết, sắp tới, Quỹ sẽ tổ chức nhiều chương trình thiện nguyện, gây quỹ để xây nhà nổi cho bà con miền Trung. Trong bối cảnh lũ chồng lũ, thì việc xây nhà nổi mang lại hiệu quả vô cùng thiết thực, đó chính là chiếc phao cứu sinh giúp bảo vệ an toàn tính mạng và tài sản cho người dân trong mùa lũ.
Ông Sướng cũng cho hay, chi phí của một nhà phao chống lũ chỉ từ 25-30 triệu đồng, số tiền không quá lớn, song trong điều kiện đầy khó khăn hiện nay, không phải gia đình nào trong vùng lũ cũng có thể chi trả để có được một mái nhà an toàn. Do đó, Quỹ sẽ nỗ lực để giúp bà con vùng lũ phần nào vơi đi những lo lắng khi mùa lũ về.
Cùng quan điểm, TS. Đinh Việt Hòa – Chủ tịch sáng lập Hiệp hội Khởi nghiệp quốc gia (VINEN) chia sẻ, nhà nổi chống lũ là một trong những giải pháp khả thi có thể giúp cho bà con tránh được rủi ro, tránh được nguy hiểm mà mưa lũ có thể gây ra. Tuy vậy, để dự án xây nhà chống lũ cho người dân vùng lũ đạt hiệu quả thì rất cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước và nhân dân.
“Trong thời điểm người dân đang gặp nhiều khó khăn, không có đủ kinh phí, đầu tư cơ sở hạ tầng thì dự án này có thể làm theo mô hình PPP, đó là mô hình xã hội hóa, Nhà nước và nhân dân cùng làm. Nếu có sự đồng lòng, sẻ chia từ các bên thì dự án sẽ hiệu quả và thành công hơn. Với chi phí không quá cao, nhưng một dự án nhỏ, một chương trình nhỏ, quỹ phi lợi nhuận thì khó có thể đảm đương hết. Do vậy, rất cần sự chung tay của cả cộng đồng doanh nghiệp, các tổ chức từ thiện để cùng triển khai các dự án nhà vượt lũ cho người dân, giúp họ vượt qua những lo lắng mỗi khi mùa lũ về”, TS. Đinh Việt Hòa nói.
Chủ động phòng, chống để hạn chế thiệt hại do thiên tai gây ra
Từ đầu tháng 10 đến nay, bão, mưa, lũ dồn dập xảy ra tại một số tỉnh miền trung với nhiều con số kỷ lục về lượng mưa, mức lũ.
Tuy chúng ta đã chủ động phòng, chống, nhưng tính đến ngày 2-11, thiên tai đã làm 166 người chết, 64 người mất tích cùng rất nhiều thiệt hại về tài sản, cơ sở hạ tầng. Ngoài những nguyên nhân khách quan, thì cũng có không ít nguyên nhân chủ quan, cần được rút kinh nghiệm sâu sắc trong phòng, chống thiên tai...
Những ngôi nhà phao chống lũ tại huyện Minh Hóa (Quảng Bình) đã giúp người dân tự chủ được chỗ trú ẩn an toàn. Ảnh: HOÀNG NAM
Mưa, lũ lớn bất thường
Chỉ trong một thời gian ngắn, các tỉnh khu vực Trung Bộ từ Hà Tĩnh đến Quảng Ngãi đã phải hứng chịu một lượng mưa lớn chưa từng thấy. Tổng lượng mưa đo được cả đợt từ 1.000 đến 2.000 mm, có nơi 2.000 đến 3.000 mm, cao gấp ba đến năm lần so trung bình nhiều năm (TBNN) cùng thời kỳ. Tại một số nơi, lượng mưa lớn chưa từng thấy trong lịch sử như Khe Sanh 2.451 mm so TBNN là 329 mm, Huế 2.370 mm so TBNN là 494 mm... Phổ biến, lượng mưa nhiều nơi đã vượt so TBNN từ 100 đến 200%, thậm chí ở các tỉnh: Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế nhiều nơi còn vượt 300 đến 400% so TBNN.
Theo đánh giá của Bộ Tài nguyên và Môi trường, đợt thiên tai vừa qua khốc liệt hơn đợt thiên tai lịch sử năm 1999 xảy ra ở miền trung. Chỉ trong hơn 20 ngày kể từ 10-10, đã có bốn cơn bão liên tiếp ập vào các tỉnh miền trung, trong đó bão số 9 có cường độ mạnh nhất trong 20 năm qua, lượng mưa cũng lớn hơn cơn bão năm 1999. Riêng tại Trung Trung Bộ, do mưa lớn liên tiếp từ hoàn lưu các cơn bão số 6, 7, 8 đã gây lũ chồng lũ khắp các sông suối hầu hết mực nước vượt qua mức lũ lịch sử các năm 1979, 1999. Lũ lên cao cùng với tình trạng sạt lở đất diễn ra nghiêm trọng tại nhiều nơi đã làm 130 người chết và 18 người mất tích, trong đó, riêng sạt lở đất làm chết 64 người... Trong khi các tỉnh Trung Bộ đang gồng mình khắc phục hậu quả thiên tai thì bão số 9 đổ bộ vào vùng Nam Trung Bộ, làm 36 người chết và 46 người mất tích, trong đó riêng tỉnh Quảng Nam có 27 người chết, 20 người mất tích, chủ yếu do sạt lở đất. Hoàn lưu bão gây mưa to ảnh hưởng ra tận Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên, gây thiệt hại không nhỏ tại các tỉnh: Nghệ An, Hà Tĩnh, Kon Tum. Bên cạnh đó, ảnh hưởng của bão trong tháng 10 đã làm hàng trăm nghìn căn nhà bị ngập, hư hỏng; hàng triệu con gia cầm bị chết, cuốn trôi; hàng loạt tuyến quốc lộ, tỉnh lộ bị sạt lở nghiêm trọng, gây ách tắc giao thông khiến công tác cứu trợ, khắc phục hậu quả thêm khó khăn. Điều đáng lo ngại là, rạng sáng 2-11, cơn bão Goni sau khi tràn qua Phi-li-pin đã tiến vào Biển Đông, trở thành cơn bão số 10, hướng đổ bộ dự báo lại là Nam Trung Bộ...
Thiên tai ngày càng khốc liệt, dị thường
Đợt lũ lụt khủng khiếp tại miền trung tháng 11-1999 được xác định là đợt lũ lịch sử, cao nhất từ trước đến thời điểm đó xảy ra do tác động của không khí lạnh mạnh kết hợp dải áp thấp xích đạo, các nhiễu động trên cao và cuối cùng là áp thấp nhiệt đới. Lũ lụt nghiêm trọng, nhấn chìm nhiều huyện, thị xã, làm 595 người chết và thiệt hại tài sản lên đến gần 3.800 tỷ đồng. Thế nhưng đợt mưa lũ vừa qua tại miền trung với nhiều con số thống kê còn cao hơn cả đợt mưa lũ năm 1999. Giám đốc Trung tâm dự báo Khí tượng - Thủy văn quốc gia Mai Văn Khiêm cho biết, diễn biến thiên tai trong thời gian vừa qua cho thấy thời tiết ngày càng khốc liệt, bất thường và khó dự đoán. Chúng ta chịu ảnh hưởng của những đợt rét đậm, mưa đá diện rộng, nắng nóng kỷ lục, mưa bão nhiều và tập trung hơn, nhiều mưa lớn cục bộ, lũ lụt sâu, diện rộng và kéo dài. Trên các sông từ Hà Tĩnh đến bắc Bình Định và Kon Tum đã xuất hiện liên tiếp hai đợt lũ. Trong đó, một số nơi đã có đỉnh lũ vượt mức lịch sử như trên sông Hiếu (Quảng Trị) tại Đông Hà là 4,69 m, vượt đỉnh lũ lịch sử năm 1983 là 0,11 m; ngay sau đó, ngày 18-10, đỉnh lũ trên sông Hiếu tại Đông Hà là 5,36 m, vượt qua mực nước lịch sử vừa được thiết lập; đỉnh lũ trên sông Bồ tại Phú Ốc (Thừa Thiên Huế) là 5,24 m, vượt đỉnh lũ lịch sử năm 1999 là 0,06 m; đỉnh lũ trên sông Thạch Hãn tại Thạch Hãn là 7,4 m, đã vượt đỉnh lũ lịch sử năm 1999 là 0,11 m.
Lý giải về việc mưa lũ ngày càng diễn biến bất thường, cực đoan, đồng chí Mai Văn Khiêm cho biết thêm, từ đầu năm 2020, do chịu ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, cuối năm lại chịu tác động của hiện tượng La Nina, thời tiết ở các khu vực trong cả nước có những diễn biến khá phức tạp, nắng nóng gay gắt đầu năm, bão và mưa lớn dồn dập vào cuối năm. Trong khi các tỉnh miền trung đang gồng mình khắc phục hậu quả mưa, lũ thì theo dự báo, từ nay cho đến hết năm, trên khu vực Biển Đông có khả năng xuất hiện khoảng ba đến năm cơn bão và áp thấp nhiệt đới, trong đó có khoảng hai đến bốn cơn ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền nước ta, tập trung nhiều ở khu vực Trung Bộ và phía nam. Bài học kinh nghiệm từ những đợt mưa, lũ trước, cùng thực tiễn cho thấy, chủ động phòng, chống tốt luôn là giải pháp tối ưu để giảm đến mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản.
Không thụ động trước thiên tai
Trước những diễn biến bất thường của thời tiết, công tác phòng, chống thiên tai đã được hết sức chú trọng. Thời gian qua, Đảng, Nhà nước, Chính phủ, các bộ, ngành liên quan và các địa phương đã có nhiều chỉ đạo và giải pháp quyết liệt phòng, chống nhằm giảm đến mức thấp nhất thiệt hại do thiên tai gây ra. Ngay từ đầu năm 2020, tại Hội nghị toàn quốc phòng, chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã cảnh báo sẽ có năm đến sáu cơn bão ảnh hưởng trực tiếp đến các tỉnh miền trung. Đã được cảnh báo sớm, nhưng đợt thiên tai vừa qua, các địa phương vẫn bị thiệt hại nặng nề. Vậy đâu là nguyên nhân?
Thực tế cho thấy, mặc dù đợt mưa, lũ vừa qua diễn ra bất ngờ và lớn hơn nhiều so với các đợt mưa, lũ trước đây, nhưng thiệt hại về người do mưa lũ đã giảm đáng kể. Tuy nhiên, trong đợt mưa lũ này, lại có nhiều thiệt hại về người do sạt lở đất. Các chuyên gia trong ngành đã chỉ ra một số nguyên nhân khách quan như do mưa, lũ lớn, kéo dài. Đặc biệt tình trạng sạt lở cực kỳ nghiêm trọng trên hệ thống đất đồi trước đó khô hạn, nay bị mưa lớn liên tục, trong khi rừng bị tàn phá và nhiều công trình thủy điện làm thay đổi hiện trạng địa hình khiến tình trạng thoát lũ không còn suôn sẻ...
Thứ hai về công tác cứu hộ, cứu nạn, Tổng cục trưởng Tổng cục Phòng, chống thiên tai Trần Quang Hoài cho biết, nhiều năm qua, chúng ta đã giảm được cơ bản thiệt hại về người, tàu, thuyền trên biển mỗi khi bão đổ bộ. Chúng ta đã làm tốt công tác cảnh báo, thông báo, kêu gọi, cứu hộ, cứu nạn tàu thuyền trên biển. Trước, trong và sau lũ, các cơ quan chức năng đã hỗ trợ hơn năm trăm nghìn người dân di chuyển đến nơi ở an toàn, hạn chế phần lớn thiệt hại do bão, lũ trực tiếp gây ra. Tuy nhiên, vẫn còn một số tai nạn đáng tiếc khi tàu, thuyền bị chìm ở cửa sông, ở nơi neo đậu. Điển hình là vụ tám thuyền viên bị chìm, mắc kẹt trên tàu Vietship 01, tại biển Cửa Việt (Quảng Trị) trong những ngày đầu tháng 10-2020, ba ngày mới cứu được, sau khi phải huy động đến cả trực thăng và lực lượng đặc công nước. Điều đó cho thấy tính chuyên nghiệp, bài bản trong công tác cứu hộ, cứu nạn cần phải tiếp tục được nâng cao hơn nữa. Tuy nhiên, lực lượng ứng phó chủ yếu vẫn là công an và quân đội. Chính vì vậy cần có lực lượng chuyên nghiệp, chính quy hơn, trang thiết bị hiện đại hơn để phù hợp với mọi điều kiện thời tiết. Có như vậy mới bảo đảm được an toàn cho các lực lượng cứu hộ. Ngoài ra, công tác bảo đảm an toàn cho chính lực lượng đi cứu nạn cũng là vấn đề cần rút kinh nghiệm, không để xảy ra tình trạng đáng tiếc như 13 cán bộ, chiến sĩ hy sinh ở Thủy điện Rào Trăng 3 (Thừa Thiên Huế). Hoặc vụ việc tại xã Hướng Việt, huyện Hướng Hóa (Quảng Trị), do bảy người dân vẫn cố tình ở lại rừng khi mưa, lũ xảy ra, đến khi mất tích thì xã cấp tốc thành lập đoàn đi cứu hộ. Đáng buồn là đoàn cứu hộ này cũng bị tai nạn, chết người và bị cô lập khiến các cơ quan chức năng lại phải thành lập đoàn cứu hộ đi cứu hộ. Do đó, sau đợt mưa lũ, các bộ, ngành cần đánh giá một cách tổng thể, toàn diện những trọng điểm xung yếu, nơi có thể xảy ra sạt trượt đất để tìm ra giải pháp xử lý, khắc phục.
Thứ ba, thiệt hại về tính mạng con người do những đợt mưa lũ vừa qua chủ yếu là do sạt lở đất, nằm ngoài bản đồ cảnh báo sạt lở. Hiện, hơn 10 tỉnh có nguy cơ thiên tai cao đã có bản đồ sạt lở còn ở mức chung chung. Chính vì vậy, thời gian tới, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cần có những chỉ đạo và đầu tư cho công tác này.
Thứ tư, trong và sau bão, lũ, công tác cứu trợ diễn ra sôi nổi, nhưng tại một số nơi vẫn chưa được tổ chức bài bản, để đạt hiệu quả cao. Mặc dù Nhà nước đã có cơ quan chuyên môn và hành lang pháp lý cho việc cứu trợ, nhưng thực tế những ngày qua cho thấy việc cứu trợ của các tổ chức, cá nhân, cộng đồng xã hội vẫn chưa được bài bản, quy củ, dẫn đến tình trạng nơi thì dồn ứ hàng hóa cứu trợ, nơi thì không có...
Thiên tai ngày càng diễn biến phức tạp, khó lường. Để bảo đảm an toàn tính mạng người dân vùng lũ cần có những biện pháp cụ thể, thiết thực và mang tính hiệu quả cao. Một trong những giải pháp mang tính khả thi để bảo đảm an toàn người và tài sản khi lũ lớn xảy ra đó là các căn nhà chống lũ. Thực tế cho thấy, gần 2.500 ngôi nhà phao chống lũ ở Quảng Bình đã giúp người dân tự chủ được chỗ trú ẩn an toàn, không những bảo vệ được tính mạng mà còn bảo đảm được tài sản cho người dân. Việc xây dựng những nhà phao chống lũ không chỉ giúp các hộ nghèo kiên cố hóa nhà ở, yên tâm sản xuất, xây dựng cộng đồng an toàn, góp phần chung tay xây dựng nông thôn mới mà còn chủ động giảm nhẹ tác động của thiên tai, biến đổi khí hậu. Tính đến nay, hơn 3.250 ngôi nhà chống chịu bão, lụt đã được xây dựng tại năm tỉnh: Thừa Thiên Huế, Quảng Bình, Quảng Nam, Quảng Ngãi và Thanh Hóa và hơn 800 ngôi nhà chống bão, lụt khác đang được lên kế hoạch xây dựng vào năm 2021.
Bộ Xây dựng đề nghị nhân rộng nhà chống lũ cho miền Trung Bộ Xây dựng vừa có đề nghị nhân rộng mô hình nhà chống lũ tại các tỉnh miền Trung nhằm giảm thiểu thiệt hại về tính mạng, tài sản cho người dân khi bão lũ. Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Quang Hùng vừa dẫn đầu đoàn công tác của Bộ Xây dựng khảo sát, đánh giá và khắc phục hậu quả sạt...