Nguy cơ thiếu tôm nguyên liệu để chế biến, giá có bật tăng?

Mai Hoàng Minh12:00 22/04/2020

Việc thả tôm nuôi đang chịu tác động lớn bởi hai yếu tố: dịch Covid-19 lan rộng và thời tiết khắc nghiệt do nắng nóng và chênh lệch nhiệt độ ngày đêm còn khá cao, khiến người nuôi chùn tay thả nuôi. Dự báo, giai đoạn từ tháng 5 tới sẽ thiếu nguồn cung nguyên liệu phục vụ các nhà máy chế biến tôm.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), hiện nay nguyên liệu tôm bị thiếu, doanh nghiệp không mua được tôm nguyên liệu với giá mong muốn và tình trạng thiếu nguyên liệu có thể trầm trọng hơn sau 2 tháng do diện tích nuôi giảm.

Diện tích nuôi tôm giảm mạnh

Mặt hàng tôm luôn giữ vị trí quan trọng trong cơ cấu sản xuất cũng như xuất khẩu thủy sản. Năm 2019, mặt hàng này đóng góp 3,38 tỷ USD trong tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt trên 8,6 tỷ USD.

Mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng siêu thâm canh công nghệ cao trong hồ nổi của anh Long Văn Nghĩa (phường Nhà Mát, TP. Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu) . Ảnh: Chúc Ly

Quan trọng là vậy, nhưng theo Tổng cục Thủy sản, đến đầu tháng 4/2020, diện tích tôm nuôi đạt khoảng 441.593 ha, bằng 82,7% so với cùng kỳ năm 2019. Phần lớn diện tích thả tôm sú quảng canh, trong đó tôm sú là 421.239 ha (bằng 81,9% so với cùng kỳ); tôm chân trắng là 20.354 ha (bằng 66,6% so với cùng kỳ).

Diện tích thả nuôi tôm giảm vì tình hình lây lan Covid-19 khiến tiêu thụ trên thế giới giảm sút, giá nhập khẩu giảm theo ảnh hưởng đến hiệu quả nuôi. Nhiều ao tôm đã chuẩn bị xong, thấy tình hình khó khăn đã tạm ngưng thả giống.

Cùng với đó, hiện virus đốm trắng đang tấn công mạnh các ao tôm từ một tháng rưỡi tuổi ở Sóc Trăng và một số tỉnh, có thể do mặn cao làm biến đổi hệ sinh thái vùng ao tôm. Nắng nóng và chênh lệch nhiệt độ ngày đêm còn khá cao (cao hơn khoảng 20C), khiến sức đề kháng của tôm bị giảm.

Hệ sinh thái biến đổi, khiến vi khuẩn (và virus) có cơ hội phát triển tấn công tôm nuôi trong hoàn cảnh tôm nuôi sức khoẻ suy giảm khiến ao tôm bị sự cố, phải thu sớm, thiệt hại. Tình trạng này kéo dài nhiều tuần, khiến ngoài người nuôi mang tôm non và tôm cỡ nhỏ đi bán cho các cơ sở chuyên mua, chế biến tôm cỡ nhỏ (100-250 con mỗi kg) cho Trung Quốc.

“Tình hình dịch bệnh kéo dài, người nuôi hạn chế thả nuôi tôm thì sau 2 tháng nữa, theo thông lệ là vào vụ thu hoạch, khởi đầu mùa tôm… khả năng sẽ bị thiếu tôm để chế biến” – VASEP nhận định.

Video đang HOT

Việc thả giống chậm là hợp lý để giảm thiểu tối đa rủi ro. Khi mùa mưa bắt đầu, nhiệt độ không còn quá nóng, chênh lệch ngày đêm giảm và nhất là độ mặn của nước giảm đi phần nào sẽ khiến người nuôi an tâm hơn cho phương châm làm một vụ ăn chắc. Đó là hoàn cảnh nuôi các hộ nhỏ.

Riêng các trang trại có điều kiện khắc phục các khó khăn như nhiệt độ, độ mặn thì việc thả nuôi sớm là khả thi và thả nuôi nhiều vụ mỗi năm.

Kịch bản nào cho giá tôm trong năm 2020?

Đối với mặt hàng tôm, hiện nguồn cung tôm thẻ chân trắng trong nước không nhiều nên giá tôm thẻ chân trắng chưa bị ảnh hưởng nhiều nhưng tôm sú thì đã giảm giá do thị trường tiêu thụ chính là Trung Quốc, nơi bị tác động lớn của dịch Covid-19.

Theo nhận định của VASEP, nguồn cung tôm 2020 trên toàn cầu sẽ giảm khá mạnh so năm trước. Trung Quốc và Ân Độ đang phong toả quy mô quốc gia, khiến chuỗi cung ứng tôm bị gián đoạn, cắt khúc. Khó khăn lớn nhất là thiếu lao động cho nuôi lẫn chế biến nên có khả năng 2 quốc gia này giảm sản lượng tôm rất lớn, ít ra 20%.

Trong khi đó, Indonesia, Ecuador, Thái Lan đều bị ảnh hưởng bởi covid với mức độ nhẹ hơn, riêng Ecuador đang giới nghiêm vì covid lây lan khá phức tạp. Chắc chắn các quốc gia này đều bị tác động giảm ít nhiều trong nuôi lẫn chế biến.

Tại Việt Nam, dịch Covid gây ảnh hưởng giảm diện tích thả nuôi và sản lượng. Mặt khác, hiện nay thời tiết khá khắc nghiệt, tôm dễ bị nhiễm bệnh đốm trắng và vi bào tử trùng khiến người nuôi tôm ngại thả nuôi giai đoạn hiện nay.

Dự báo, nếu tình huống dịch Covid-19 chấm dứt sớm, giá tôm trong nước sẽ tăng mạnh hơn các nước, do trình độ chế biến của Việt Nam cao, nhiều sản phẩm vào được các hệ thống phân phối cấp cao, giá cả tốt, nhà chế biến và người nuôi có thể chia sẻ với nhau.

Đặc biệt, Hiệp định thương mại EVFTA có hiệu lực sẽ tạo kỳ vọng cho con tôm Việt Nam sang thị trường EU (nếu như dịch Covid-19 được khống chế) tạo lợi thế rõ rệt so với các nước khác (Thái Lan, Ecuador bị mức thuế cơ bản 12%; Ấn Độ, Indonesia 4,2%).

Với tình huống dịch Covid-19 kéo dài, người nuôi sẽ giảm việc thả giống nuôi. Mức cung trong nước sẽ giảm, dẫn đến giá cả nếu có giảm, cũng chỉ giảm nhẹ vì mức cung chung đã giảm.

“Dù Covid-19 tác động kéo dài bao lâu, giá tôm cũng sẽ khá ổn, cơ bản do cung giảm. Nếu giá có giảm, sẽ không nhiều nhưng xu thế giá tăng là xu thế mạnh hơn” – TS. Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty thực phẩm Sao Ta nhận định.

Cà Mau sắp vào vụ tôm: Cần nhất tiền mua tôm cho dân và kho lạnh

Trước diễn biến phức tạp của dịch Covid-19, nhiều mặt kinh tế và đời sống người dân bị ảnh hưởng. Trong đó, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu ở Cà Mau đang lao đao khi kim ngạch xuất khẩu tôm giảm, dự báo còn nhiều khó khăn trong thời gian tới.

Kim ngạch xuất khẩu giảm hơn 18%

Cà Mau là địa phương có diện tích nuôi trồng thủy sản lớn hàng đầu cả nước, kim ngạch xuất khẩu mỗi năm đạt gần 1,2 tỷ USD. Nghề nuôi trồng và chế biến thuỷ sản cũng đem lại sinh kế cho hàng ngàn hộ dân đất Mũi.

Tuy nhiên, theo Sở Công Thương tỉnh Cà Mau, từ đầu năm đến nay kim ngạch xuất khẩu tôm trong tỉnh chỉ đạt trên 140 triệu USD, bằng hơn 12% kế hoạch, giảm hơn 18% so với cùng kỳ.

Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến kim ngạch thủy sản giảm sút là do ảnh hưởng bởi tình hình dịch bệnh Covid-19, tác động trực tiếp đến các doanh nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu trên địa bàn.

Xuất khẩu tôm của tỉnh Cà Mau giảm hơn 18% trong những tháng đầu năm do dịch Covid-19. Ảnh: TA.

Song song đó, các đối tác lớn đề nghị tạm ngừng các đơn hàng do các nước thực hiện các biện pháp hạn chế đi lại, nhiều nhà nhập khẩu đã thông báo tạm dừng việc giao hàng khiến cho việc xuất khẩu thủy sản gặp nhiều khó khăn. Cụ thể như kim ngạch xuất khẩu sang thị trường Mỹ ước đạt hơn 16 triệu USD, giảm hơn 66,7%; Trung Quốc ước đạt hơn 4,5 triệu USD, giảm hơn 67,7%.

Mặc khác, việc tổ chức chương trình xúc tiến thương mại ngoài nước tạm dừng nên các doanh nghiệp xuất khẩu khó tìm kiếm khách hàng mới.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Việt Trung - Trưởng phòng Quản lý thương mại, Sở Công Thương tỉnh Cà Mau, nhận định: Do đầu năm các doanh nghiệp mới đi vào hoạt động nên số hợp đồng phát sinh chưa nhiều, nhưng nếu dịch Covid-19 kéo dài, sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị trường xuất khẩu. Tình hình này cũng sẽ có tác động lớn đến các doanh nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu của địa phương, do phải tốn thêm nhiều chi phí để dự trữ hàng hóa, nhất là tiền điện.

Tác động xấu đến người nuôi tôm

Theo thống kê từ Sở NNPTNT tỉnh Cà Mau, tổng sản lượng thuỷ sản đến tháng 3 đạt 146.500 tấn, trong đó sản lượng tôm nuôi 46.800 tấn; sản lượng tôm khai thác 700 tấn. Tổng diện tích nuôi tôm cả tỉnh khoảng 280.200ha.

Trong đó, nuôi tôm thâm canh: 8.593ha; tôm quảng canh cải tiến: 144.495ha; tôm quảng canh: 135.900ha. Sản lượng tôm dự kiến đến cuối năm 2020 là 210.000 tấn. Trong đó: Sản lượng tôm nuôi: 200.000 tấn; sản lượng tôm khai thác biển: 10.000 tấn.

Trong khi đó, theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Cà Mau (Casep), các doanh nghiệp đang gặp rất nhiều khó khăn và nhận định trong ít nhất khoảng 4 tháng nữa, tình hình xuất khẩu vẫn chưa khả quan. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến doanh nghiệp mà còn gây nhiều khó khăn cho hộ nuôi khi sắp vào thời điểm thu hoạch rộ.

Không chỉ doanh nghiệp, việc xuất khẩu gặp khó khăn còn ảnh hưởng trực tiếp đến người nuôi. Ảnh: TM.

Theo ông Trần Hoàng Em - Tổng Thư ký Casep, người dân sắp bước vào thu hoạch tôm, tuy nhiên hiện giá tôm sú cỡ 20 con/kg chỉ còn khoảng 180.000 đồng/kg, so với trước Tết đã giảm khoảng 100.000 đồng/kg.

Ở Cà Mau, sản lượng tôm nguyên liệu khoảng 200.000 tấn/năm, nếu doanh nghiệp không mua thì dân không biết bán ở đâu.

"Chính vì vậy, để có được nguồn vốn thu mua tôm cho dân và trữ hàng, các doanh nghiệp mong muốn Chính phủ sớm triển khai gói vay hỗ trợ 30.000 tỷ đồng (gói vay hỗ trợ các doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19)" - ông Em nêu thực tế.

Theo Sở Công Thương tỉnh Cà Mau, dự kiến tháng 4 và quý 2/2020 còn nhiều khó khăn, kim ngạch không khả quan. Từ đó, doanh nghiệp cần tranh thủ thị trường Trung Quốc (do Trung Quốc đã kiểm soát cơ bản được dịch Covid - 19, hoạt động kinh tế - nhu cầu nhập khẩu bắt đầu hồi phục); tranh thủ thị trường Nhật Bản (do kiềm chế - hạn chế dịch bệnh, đang còn hoạt động xuất nhập khá tốt); nắm sát tình hình các thị trường khác để tranh thủ xuất khẩu và có giải pháp phù hợp kịp thời.

Để có những hỗ trợ thiết thực cho các doanh nghiệp, ông Dương Vũ Nam - Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Cà Mau, thông tin: "Đơn vị chủ trì, phối hợp với Sở NNPTNT và các sở, ngành liên quan rà soát, dự báo nhu cầu của thị trường trong nước và quốc tế; rà soát cụ thể tình tình xuất khẩu các doanh nghiệp, tranh thủ xuất khẩu khi điều kiện có thể.

Bên cạnh đó, củng cố thị trường truyền thống, mở rộng nhiều thị trường mới linh hoạt phù hợp tình hình. Phối hợp tạo điều kiện các doanh nghiệp nhập khẩu vật tư, nguyên phụ liệu, trang thiết bị máy móc để sản xuất hàng xuất khẩu.

Đồng thời, Sở Công Thương phối hợp các ngành, đơn vị liên quan tham mưu để UBND tỉnh chỉ đạo thực hiện tốt chính sách tín dụng, bảo hiểm xã hội, điện lực, thuế... nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp có vốn thu mua chế biến, trữ hàng chờ xuất khẩu, góp phần bình ổn giá tôm nguyên liệu.

Dịch Covid-19: Nhiều đơn hàng thủy sản bị huỷ, kho lạnh hết chỗ chứa Hàng loạt các đối tác ngừng giao dịch, các đơn hàng bị hủy, lùi thời điểm ký kết, các doanh nghiệp thiếu nguyên liệu cho chế biến... đã khiến xuất khẩu thủy sản sụt giảm đến 50% trong 3 tháng đầu năm nay. Theo kết quả khảo sát các doanh nghiệp là hội viên của Hiệp hội Chế biến Xuất khẩu Thủy sản...