Nguy cơ thiếu tôm nguyên liệu để chế biến, giá có bật tăng?

Việc thả tôm nuôi đang chịu tác động lớn bởi hai yếu tố: dịch Covid-19 lan rộng và thời tiết khắc nghiệt do nắng nóng và chênh lệch nhiệt độ ngày đêm còn khá cao, khiến người nuôi chùn tay thả nuôi. Dự báo, giai đoạn từ tháng 5 tới sẽ thiếu nguồn cung nguyên liệu phục vụ các nhà máy chế biến tôm.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), hiện nay nguyên liệu tôm bị thiếu, doanh nghiệp không mua được tôm nguyên liệu với giá mong muốn và tình trạng thiếu nguyên liệu có thể trầm trọng hơn sau 2 tháng do diện tích nuôi giảm.

Diện tích nuôi tôm giảm mạnh

Mặt hàng tôm luôn giữ vị trí quan trọng trong cơ cấu sản xuất cũng như xuất khẩu thủy sản. Năm 2019, mặt hàng này đóng góp 3,38 tỷ USD trong tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt trên 8,6 tỷ USD.

Mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng siêu thâm canh công nghệ cao trong hồ nổi của anh Long Văn Nghĩa (phường Nhà Mát, TP. Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu) . Ảnh: Chúc Ly

Quan trọng là vậy, nhưng theo Tổng cục Thủy sản, đến đầu tháng 4/2020, diện tích tôm nuôi đạt khoảng 441.593 ha, bằng 82,7% so với cùng kỳ năm 2019. Phần lớn diện tích thả tôm sú quảng canh, trong đó tôm sú là 421.239 ha (bằng 81,9% so với cùng kỳ); tôm chân trắng là 20.354 ha (bằng 66,6% so với cùng kỳ).

Diện tích thả nuôi tôm giảm vì tình hình lây lan Covid-19 khiến tiêu thụ trên thế giới giảm sút, giá nhập khẩu giảm theo ảnh hưởng đến hiệu quả nuôi. Nhiều ao tôm đã chuẩn bị xong, thấy tình hình khó khăn đã tạm ngưng thả giống.

Cùng với đó, hiện virus đốm trắng đang tấn công mạnh các ao tôm từ một tháng rưỡi tuổi ở Sóc Trăng và một số tỉnh, có thể do mặn cao làm biến đổi hệ sinh thái vùng ao tôm. Nắng nóng và chênh lệch nhiệt độ ngày đêm còn khá cao (cao hơn khoảng 20C), khiến sức đề kháng của tôm bị giảm.

Hệ sinh thái biến đổi, khiến vi khuẩn (và virus) có cơ hội phát triển tấn công tôm nuôi trong hoàn cảnh tôm nuôi sức khoẻ suy giảm khiến ao tôm bị sự cố, phải thu sớm, thiệt hại. Tình trạng này kéo dài nhiều tuần, khiến ngoài người nuôi mang tôm non và tôm cỡ nhỏ đi bán cho các cơ sở chuyên mua, chế biến tôm cỡ nhỏ (100-250 con mỗi kg) cho Trung Quốc.

“Tình hình dịch bệnh kéo dài, người nuôi hạn chế thả nuôi tôm thì sau 2 tháng nữa, theo thông lệ là vào vụ thu hoạch, khởi đầu mùa tôm… khả năng sẽ bị thiếu tôm để chế biến” – VASEP nhận định.

Việc thả giống chậm là hợp lý để giảm thiểu tối đa rủi ro. Khi mùa mưa bắt đầu, nhiệt độ không còn quá nóng, chênh lệch ngày đêm giảm và nhất là độ mặn của nước giảm đi phần nào sẽ khiến người nuôi an tâm hơn cho phương châm làm một vụ ăn chắc. Đó là hoàn cảnh nuôi các hộ nhỏ.

Riêng các trang trại có điều kiện khắc phục các khó khăn như nhiệt độ, độ mặn thì việc thả nuôi sớm là khả thi và thả nuôi nhiều vụ mỗi năm.

Kịch bản nào cho giá tôm trong năm 2020?

Đối với mặt hàng tôm, hiện nguồn cung tôm thẻ chân trắng trong nước không nhiều nên giá tôm thẻ chân trắng chưa bị ảnh hưởng nhiều nhưng tôm sú thì đã giảm giá do thị trường tiêu thụ chính là Trung Quốc, nơi bị tác động lớn của dịch Covid-19.

Theo nhận định của VASEP, nguồn cung tôm 2020 trên toàn cầu sẽ giảm khá mạnh so năm trước. Trung Quốc và Ân Độ đang phong toả quy mô quốc gia, khiến chuỗi cung ứng tôm bị gián đoạn, cắt khúc. Khó khăn lớn nhất là thiếu lao động cho nuôi lẫn chế biến nên có khả năng 2 quốc gia này giảm sản lượng tôm rất lớn, ít ra 20%.

Trong khi đó, Indonesia, Ecuador, Thái Lan đều bị ảnh hưởng bởi covid với mức độ nhẹ hơn, riêng Ecuador đang giới nghiêm vì covid lây lan khá phức tạp. Chắc chắn các quốc gia này đều bị tác động giảm ít nhiều trong nuôi lẫn chế biến.

Tại Việt Nam, dịch Covid gây ảnh hưởng giảm diện tích thả nuôi và sản lượng. Mặt khác, hiện nay thời tiết khá khắc nghiệt, tôm dễ bị nhiễm bệnh đốm trắng và vi bào tử trùng khiến người nuôi tôm ngại thả nuôi giai đoạn hiện nay.

Dự báo, nếu tình huống dịch Covid-19 chấm dứt sớm, giá tôm trong nước sẽ tăng mạnh hơn các nước, do trình độ chế biến của Việt Nam cao, nhiều sản phẩm vào được các hệ thống phân phối cấp cao, giá cả tốt, nhà chế biến và người nuôi có thể chia sẻ với nhau.

Đặc biệt, Hiệp định thương mại EVFTA có hiệu lực sẽ tạo kỳ vọng cho con tôm Việt Nam sang thị trường EU (nếu như dịch Covid-19 được khống chế) tạo lợi thế rõ rệt so với các nước khác (Thái Lan, Ecuador bị mức thuế cơ bản 12%; Ấn Độ, Indonesia 4,2%).

Với tình huống dịch Covid-19 kéo dài, người nuôi sẽ giảm việc thả giống nuôi. Mức cung trong nước sẽ giảm, dẫn đến giá cả nếu có giảm, cũng chỉ giảm nhẹ vì mức cung chung đã giảm.

“Dù Covid-19 tác động kéo dài bao lâu, giá tôm cũng sẽ khá ổn, cơ bản do cung giảm. Nếu giá có giảm, sẽ không nhiều nhưng xu thế giá tăng là xu thế mạnh hơn” – TS. Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty thực phẩm Sao Ta nhận định.