Người Mỹ thất vọng với hệ thống bầu cử Mỹ

Bầu cử tổng thống Mỹ là sự kiện chính trị quan trọng không chỉ với Mỹ mà với cả thế giới. Thời gian từ khi ứng cử viên đăng ký ứng cử, vận động tranh cử đến khi bầu cử kéo dài hơn một năm với hàng trăm buổi diễn thuyết tranh cử, đặc biệt là ba cuộc đấu khẩu trực tiếp. Vậy nhưng người Mỹ lại có vẻ không quan tâm tới sự kiện này.

Theo thống kê của báo The Washington Post, trong 4 kỳ bầu cử tổng thống Mỹ gần đây, số cử tri Mỹ đi bỏ phiếu chỉ đạt trên dưới 60%. Năm 2000 có khoảng 101,4 triệu cử tri đi bầu, năm 2004 có 118 triệu, năm 2008 được 128,8 triệu và năm 2012 126 triệu cử tri đi bỏ phiếu.

88 triệu cử tri không đi bầu

Còn theo báo The New York Times, năm 2016 dân số Mỹ là 324 triệu người, trong đó có 103 triệu người không có quyền bỏ phiếu, bao gồm trẻ em, người chưa phải là công dân Mỹ hoặc phạm tội bị tước quyền công dân. 88 triệu người Mỹ trưởng thành đủ điều kiện nhưng không tham gia bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử.

Còn lại 73 triệu người đã không tham gia bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử sơ bộ năm 2016 này nhưng rất có thể sẽ bỏ phiếu trong cuộc bầu cử tổng thống sắp tới. Như vậy chỉ có 60 triệu người tham gia bỏ phiếu trong cuộc bầu cử sơ bộ, chiếm chưa tới 20% dân số Mỹ và chưa tới 30% cử tri Mỹ đủ điều kiện bỏ phiếu.

Tổng thống Obama đã đi bỏ phiếu sớm vào ngày 8.10 tại Chicago – Ảnh: Reuters

Sự kiện có tới 88 triệu/221 triệu cử tri không tham gia bất kỳ cuộc bầu cử nào (tương đương 40%) cho thấy có quá nhiều người Mỹ không quan tâm tới chính sự.

Năm nay ứng cử viên Donald Trump tạo ra nhiều hiệu ứng đặc biệt nhưng vẫn có 73 triệu cử tri không đi bầu trong các cuộc bầu cử sơ bộ. Điều này cho thấy dường như người Mỹ không còn quan tâm ai đứng đầu xứ cờ hoa.

Tại sao nhiều người Mỹ lại thờ ơ? The Washington Post và The New York Times – hai tờ báo lớn và lâu đời của nước Mỹ – đã đi tìm hiểu vấn đề và có được câu trả lời chung là người Mỹ thất vọng với hệ thống bầu cử vốn được xem là tiến bộ và công bằng nhất thế giới từ trước tới nay.

Chế độ phiếu đại cử tri

Theo The Washington Post, với gần 325 triệu dân Mỹ nhưng luật pháp Mỹ quy định chỉ có 538 đại cử tri bỏ phiếu trực tiếp bầu tổng thống Mỹ. Đó là hạn chế rất lớn của hình thức bầu cử hai bước tại nước Mỹ.

Không những vậy, số phiếu đại cử tri phân chia cho các bang cũng có nhiều bất hợp lý, Có bang nhỏ nhưng tỷ lệ đại cử tri/cử tri cao hơn nhiều bang lớn khác.

Trong khi đó, quy định ứng cử viên chiếm đa số phiếu cử tri tại bang nào thì giành trọn phiếu đại cử tri của bang đó đã khiến cho giá trị lá phiếu của cử tri không phản ánh được nguyện vọng của họ. Nghĩa là người được công nhận làm tổng thống Mỹ có thể không phải là người được đa số cử tri Mỹ lựa chọn.

Theo tính toán của The Washington Post, căn cứ kết quả của 4 kỳ bầu cử trong 16 năm qua thì nước Mỹ có tới 4 tổng thống chứ không phải chỉ là 2.

Theo đó năm 2000 Tổng thống Mỹ là Al Gore, năm 2004 là George W. Bush, năm 2008 là Barack Obama và năm 2012 là Mitt Romney. Như vậy là ông Gore và ông Romney đã bị ông Bush và ông Obama chiếm mất ghế tổng thống.

Những hiệu ứng tiêu cực từ các cuộc bầu cử gần đây khiến cho cả ứng cử viên đảng Dân chủ Hillary Clinton và đảng Cộng hòa Donald Trump trong cuộc đua năm nay đều lo ngại liệu chiến thắng của họ có bị đánh cắp hay không.

Ông Trump trả lời phải khi bầu cử có kết quả, ông mới cho biết có chấp nhận kết quả hay không thì dường như ông mất niềm tin vào hệ thống bầu cử.

Cử tri Mỹ chỉ có thể lựa chọn ứng cử viên đảng Cộng hòa hoặc ứng cử viên đảng Dân chủ – Ảnh: MercoPress

Còn với cử tri Mỹ, kết quả cuối cùng trong bầu cử tổng thống Mỹ không phản ánh đúng nguyện vọng khiến họ trở nên thờ ơ với bầu cử. Do vậy, trong vận động tranh cử, các ứng cử viên không những lấy điểm trong mắt cử tri qua chương trình hành động mà còn phải kêu gọi cử tri quan tâm tới bầu cử và tích cực đi bỏ phiếu.

Các ứng cử viên có thể hiệu chỉnh chiến lược tranh cử để đáp ứng kỳ vọng của cử tri Mỹ, song họ không thể làm gì khác đối với hệ thống bầu cử Mỹ phức tạp tạo ra bất bình đẳng trong bầu cử. Do vậy, đã có nhiều cuộc tranh luận vể việc phải thay đổi hệ thống bầu cử tổng thống Mỹ hiện nay.

Độc quyền chính trị hai đảng

Chế độ phiếu đại cử tri cũng tạo ra độc quyền chính trị hai đảng khiến cho các ứng cử viên độc lập hay đại diện các đảng phái khác-nhân vật thứ 3-không thể tạo ra bước ngoặt trong bầu cử. Bởi số phiếu phổ thông mà họ có được dù có tác động đến kết quả bầu cử thì người Mỹ cũng chỉ có 1 trong 2 lựa chọn là ứng cử viên đảng Cộng hoà hoặc ứng cử viên đảng Dân chủ.

Trong cuộc đua năm nay, có nhiều cử tri Mỹ không dành sự lựa chọn cho Donald Trump lẫn Hillary Clinton. Do vậy, hoặc họ không đi bỏ phiếu, hoặc sẽ bỏ phiếu cho nhân vật thứ 3 mà họ biết chẳng có tác dụng gì. Trong tình huống này giá trị lá phiếu của cử tri trở nên vô giá trị với họ.

Còn về phía những người tham gia ứng cử thì để nuôi hy vọng buộc họ phải tham gia vào đảng Cộng hòa hoặc đảng Dân chủ, nếu không thì sẽ luôn lẻ “kẻ chầu rìa”.

Tuy nhiên, có nhiều nhân tài của nước Mỹ không đồng thuận với cương lĩnh của đảng Dân chủ cũng đồng thời không ngả theo chương trình hành động của đảng Cộng hòa và như thế đồng nghĩa với tài năng của họ không có cơ hội được phát huy trong vai trò lãnh đạo nước Mỹ.

Lấy ví dụ như trường hợp tỉ phú Michael Bloomberg, cựu thị trưởng New York. Ông từng là thành viên của cả đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ nhưng hiện nay ông đang là nhà chính trị không đảng phái. Ông thừa hiểu việc ông ra tranh cử tổng thống với địa vị chính trị hiện nay sẽ thất bại ngay từ “vòng gửi xe”.

Ứng cử viên Rodrigo Duterte trong bầu cử tổng thống Philippines năm 2016 – Ảnh: Inquirer

Bầu cử tại Mỹ sẽ không thể có hiện tượng Jean-Marie Le Pen như trong bầu cử tổng thống Pháp năm 2002 hay Aleksandr Lebed trong bầu cử tổng thống Nga năm 1996. Khi đó ông Le Pen đã chiếm vị trí thứ hai và loại bỏ ứng viên Lionel Jospin đầy kỳ vọng của đảng Xã hội, hay tướng Lebed loại bỏ nhiều đối thủ để bước vào vòng hai, thách thức Boris Yeltsin.

Hoặc gần đây nhất là hiện tượng Rodrigo Duterte trong bầu cử tổng thống tại Philippines năm 2016. Trước bầu cử, mọi thăm dò đều cho thấy ông Duterte không được xem là ứng cử viên sáng giá nhất trong cuộc đua tranh. Tuy nhiên, với hiệu ứng tích cực từ quyết tâm tiêu diệt tội phạm ma tuý, ông Duterte đã được người dân lựa chọn để gửi trao quyền lực.

Điều đó cho thấy người dân Mỹ bị hạn chế rất nhiều sự lựa chọn của mình với hệ thống bầu cử hiện nay của nước Mỹ. Sự lựa chọn của cử tri Mỹ đã bị đóng khung trong hai ứng cử viên đại diện hai đảng Cộng hòa và Dân chủ.

Nhiều người Mỹ đã thể hiện thái độ thất vọng của mình là không đi bầu cử. Theo giới phân tích, có thể cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm nay số lượng cử tri Mỹ tham gia sẽ rất thấp.

(Theo Một Thế Giới)