Ngọt ngon và kỳ thú cá leo

Mùa nước tràn đồng cũng là mùa giao phối, cá leo lại “leo” lên ruộng lúa tìm nơi lý tưởng để “làm tình”. Đây cũng là thời điểm thích hợp để bà con ngư dân chuẩn bị đồ nghề “rượt cá leo”.

Cá leo vừa mới dỡ chà

Thích sống dọc theo bờ sông và kênh rạch và đến mùa nước lên, khoảng từ tháng 6 đến tháng 9 âm lịch, cá leo lại “leo” lên ruộng lúa tìm nơi lý tưởng để giao phối.

Đó là lúc nước vừa tràn đồng, mưa rơi lất phất, đăc biệt vào những đêm trăng thượng tuần, con đực con cái từ các sông ngòi, kinh rạch phóng lên mặt ruộng xâm xấp nước để đùa giỡn và làm nhiệm vụ truyền giống.

Tác giả Trần Văn, người từng chứng kiến cảnh rượt cá leo đã có đoạn mô tả thật hấp dẫn: “Các cô cậu cá leo làm tình mùi mẫn, quần nhau cho bằng thích, rượt đuổi nhau tung tóe nước, lấp lánh dưới ánh trăng bàng bạc”.

Cá leo là một loài cá nước ngọt có nhiều ở khu vực sông Tiền và sông Hậu, đặc biệt các vùng gần biên giới Việt Nam – Campuchia như Châu Đốc, Tân Châu (An Giang), Hồng Ngự (Đồng Tháp)… Thuộc loài cá da trơn, mình cá leo dẹp và dài, đầu to, miệng móm, môi trớt giống như cá trèn bầu nhưng to hơn nhiều, có con nặng đến 3-4 kg.

Các vùng gần biên giới Việt Nam – Campuchia như Châu Đốc, Tân Châu (An Giang), Hồng Ngự (Đồng Tháp)… một thời nổi tiếng với nghề săn bắt cá leo.

Khác cá trèn, cá kết cùng loại, cá leo “làm tình” rất sôi nổi, dữ dội, không phải một cặp mà có đến hàng chục cặp đuổi nhau làm tung tóe mặt nước trắng xóa. Thậm chí những cặp ham vui, “leo” lên tới chỗ cạn, mắc kẹt rồi vùng vẫy chờ chết.

Gặp nơi nước sâu chúng chỉ làm cho mặt nước dợn sóng nhưng cũng không qua mắt được những ngư dân thiện chiến. Chính vì vậy mà dân gian mới gọi là “cá leo”. Và đây cũng là thời điểm thích hợp để bà con ngư dân chuẩn bị đồ nghề săn bắt (người vùng Châu Đốc xưa gọi là rượt cá leo).

Dụng cụ để bắt cá leo rất đơn giản, thường chỉ cần duy nhất cái nơm. Khi phát hiện mặt nước dợn sóng, người ta theo dõi và chờ đợi khi nào cá xuất hiện là dùng nơm để chụp, một cách dễ dàng.

Nhưng đó là chuyện của hai ba mươi năm về trước. Bây giờ loài cá nầy rất hiếm và quý nên bà con phải khai thác bằng cách dỡ chà, giăng lưới, giăng câu…

Anh Nguyễn Văn Thiên, một tay lưới nổi tiếng ở An Phú – An Giang cho biết cá leo xuất hiện nhiều vào mùa nước nối nhưng rất khó đánh bắt. Do vậy giá cả thường cao hơn các loài cá khác.

Thịt cá leo săn chắc, thơm ngon, ngọt và béo lại không xương nên được các bà nội trợ chế biến thành nhiều món ngon độc đáo như cá leo chiên tươi, ướp muối chiên, kho lạt, nướng, nấu canh chua… món nào cũng có đẳng cấp. Và một trong những món ngon độc đáo mà các nhà hàng thường chế biến phục vụ cho du khách hiện nay là cá leo nướng muối ớt.

Dỡ chà bắt tìm bắt cá leo

Cá leo nướng muối ớt

Cá leo kho lạt

Muốn chế biến ngon trước hết phải chọn mua những con còn tươi sống đem về làm sạch nhớt bằng cách rửa nước ấm hoặc nước muối, móc bỏ mang, ruột, cắt bỏ vây, để cho ráo nước. Sau đó đem cá ướp với tỏi, ớt, chút bột nêm và bột ngọt cho thấm đều trước khi đem nướng trên bếp than hồng hoặc bếp điện.

Trong khi nướng, phải trở cá thường xuyên, xát thêm muối ớt và dầu ăn nhiều lần cho đến khi da cá chuyển màu, mỡ cháy xèo xèo, bốc mùi thơm lựng là cá chín. Đặc biệt cá leo da mỏng, thịt mau chín nên khi nướng tránh cháy khét, mất ngon.

Nước chấm thích hợp nhất với món cá nướng là nước mắm chua cay hoặc muối ớt vắt chanh. Món này có thể ăn chung với bún hoặc cuốn bánh tráng kèm thêm các loại rau, xà lách, dưa leo, chuối chát, khế… Có thể coi đây là món ngon đặc sản, thịt cá lại hiền, bổ dưỡng và ăn ít ngán nên mọi người đều ưa thích.

Theo Tapchiamthuc