Ngôi làng Ba Lan 10 năm không sinh được con trai: Nghe thì vô lý nhưng toán học lại có lời giải thích thuyết phục

Đó chính là nghịch lý: chúng ta thiên vị những xác suất ‘có vẻ’ đặc biệt hơn những xác suất khác.

Miejsce Odrzanskie, một ngôi làng nhỏ bé ở Ba Lan, dạo gần đây bỗng trở nên nổi tiếng trên truyền thông quốc tế. Mọi chuyện bắt đầu sau khi họ gửi một đội lính cứu hỏa nhí toàn nữ tới tham dự cuộc thi diễn tập của khu vực.

Chia sẻ lý do tại sao lại có điều bất thường này, vị trưởng làng Krystyna Zydziak cho biết: Đã gần 10 năm trở lại đây, Miejsce Odrzanskie chưa chào đón bất kể một bé trai nào.

Toàn bộ những đứa trẻ được sinh ra trong làng đều là con gái. Sự bất thường này khiến chính quyền quyết định trao thưởng cho cặp vợ chồng nào sinh được con trai. Thậm chí, họ còn có ý tưởng đặt tên cậu bé này cho một con đường và một cây sồi để làm kỷ niệm.

Ngôi làng Ba Lan 10 năm không sinh được con trai: Đây là sự thật đằng sau đó

Câu chuyện về ngôi làng Miejsce Odrzanskie 10 năm không sinh được con trai được đẩy lên cao trào, khi có tới 4 đài truyền hình đổ về đây. Những phóng viên đã chịu khó đi hỏi từng ngôi nhà để tìm kiếm những cậu bé mất tích.

Các bác sĩ bắt đầu gọi điện về ngôi làng, khuyên đủ mọi lời khuyên hướng dẫn sinh nở. Một bác sĩ nghỉ hưu ở miền trung Ba Lan thể hiện sự nhiệt tình với vị trưởng làng Krystyna Zydziak, nói bà ấy nên khuyên phụ nữ ăn uống giàu canxi để sinh được con trai.

Đủ mọi lời khuyên được áp dụng, Zydziak cười: ‘ Nếu nó không hiệu nghiệm, mọi người có thể thử cách của người miền núi Ba Lan: Họ nói nếu muốn sinh con trai, hãy để một chiếc rìu dưới giường tân hôn‘.

Giải ảo bằng toán xác suất

Craig Anderson, một giảng viên môn xác suất thống kê tại Đại học Glasgrow vô tình đọc được câu chuyện về Miejsce Odrzanskie. Anh lập tức nhận ra rằng nó đã bị đẩy đi quá xa, điều mà dưới con mắt của một người bình thường khó có thể nhận ra được.

Hóa ra, dưới góc nhìn thống kê học, Anderson cho biết chẳng có gì kỳ lạ xảy ra ở Miejsce Odrzanskie cả.

Dưới góc nhìn thống kê học, chẳng có gì kỳ lạ xảy ra ở Miejsce Odrzanskie cả.

Đầu tiên phải nói rằng Miejsce Odrzanskie chỉ là một ngôi làng rất nhỏ. Giống như nhiều ngôi làng khác ở Ba Lan sau Thế chiến thứ Hai, dân số của Miejsce Odrzanskie đã chứng kiến sự sụt giảm nghiêm trọng, từ 1.200 người hiện chỉ còn 272.

Làn sóng di cư đã làm rỗng các gia đình ở đây, 96 ngôi nhà hầu như đều có người định cư ở nước ngoài. Tỷ lệ sinh ở Miejsce Odrzanskie rất thấp. Gần 10 năm, ngôi làng chỉ chào đón 12 đứa trẻ, và như đã nói tất cả đều là bé gái.

Bây giờ, hãy thử áp dụng xác suất thống kê để giải thích điều này.

Cũng giống như khi tung một đồng xu, giới tính của một đứa trẻ được sinh ra có hai khả năng ngang bằng nhau. Do vậy, xác suất để một bé gái bất kỳ chào đời là .

Chúng ta cũng có thể giả định rằng mỗi ca sinh riêng lẻ đều độc lập với ca sinh trước – nghĩa là người mẹ đầu tiên có con gái không ảnh hưởng tới xác suất có con gái của người mẹ thứ hai.

Bây giờ, xác suất có hai bé gái liên tiếp là x = . Tương tự nhân lên, chúng ta có xác suất 12 bé gái liên tiếp được sinh ra ở Miejsce Odrzanskie là (1/2)12 = 1/4096.

Xác suất có 12 bé gái liên tiếp được sinh ra ở Miejsce Odrzanskie là 1/4096

Nếu chỉ có vậy, điều này nghe có vẻ khó xảy ra. Giống như ai đó nói xác suất trời mưa hôm nay chỉ là 1 phần 4.000, bạn sẽ chẳng bận tâm và không cần mang ô.

Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là các tỷ lệ cược này liên quan đến câu hỏi rất cụ thể: ‘ Xác suất có 12 bé gái liên tiếp được sinh ra ở Miejsce Odrzanskie là bao nhiêu?‘.

Không có gì đặc biệt về thị trấn này ở Ba Lan – nó vẫn sẽ làm dậy sóng truyền thông quốc tế nếu điều tương tự xảy ra ở một ngôi làng ở Litva hoặc Hungary. Tương tự như vậy, hiện tượng vẫn đáng tin nếu có 12 bé trai được sinh ra liên tiếp thay vì bé gái.

Nhưng câu chuyện sẽ trở nên hoàn toàn khác, nếu chúng ta thay đổi câu hỏi thành: ‘ Xác suất 12 đứa trẻ cuối cùng được sinh ra ở một thị trấn nào đó trên thế giới có cùng giới tính là bao nhiêu?‘

Dựa vào GeoNames, một cơ sở dữ liệu trực tuyến chứa thông tin chi tiết về mọi làng mạc hoặc thị trấn trên thế giới với dân số hơn 500 người, chúng ta tìm được khoảng 200.000 ngôi làng hoặc thị trấn tương tự như vậy trên Trái Đất.

Vậy thì bây giờ, với xác suất 1/4096, chúng ta có thể tin rằng ít nhất (1/4096 x 200.000) = 50 ngôi làng khác cũng có 12 đứa trẻ được sinh ra liên tiếp là bé gái, và 50 ngôi làng khác có 12 đứa trẻ sinh ra liên tiếp là bé trai.

Một góc Miejsce Odrzanskie

Vì vậy, mặc dù câu chuyện của Miejsce Odrzanskie có vẻ kỳ lạ và độc đáo đối với cư dân ở đây, nhưng có lẽ tới 99 địa điểm khác trên thế giới cũng đang chứng kiến một thực tế tương tự.

Một phần lý do tại sao mọi người chú ý đến Miejsce Odrzanskie nhiều hơn chỉ là cái title ‘ 10 năm‘. Đúng vậy, tỷ lệ sinh ở ngôi làng này thấp đến nỗi 12 bé gái được sinh ra liên tiếp phải mất gần một thập kỷ.

Trong so sánh, Glasgow – một thành phố của Scotland có thể sinh tới 19 đứa trẻ một ngày. Nếu có 12 bé gái được sinh ra liên tiếp trong một ngày ở đây, chắc chắn không có ai chú ý đến điều đó cả.

Nghịch lý và ảo tưởng

Vì vậy, tin tức về ngôi làng 10 năm không sinh được con trai là một phần của ‘ nghịch lý lưỡi cỏ‘, theo cách gọi của Persi Diaconis, một nhà toán học và ảo thuật gia nổi tiếng.

Nghịch lý miêu tả bạn đi vào một cánh đồng và nhổ một ngọn cỏ lên khỏi mặt đất. Có hàng triệu ngọn cỏ, và xác suất bạn nhổ một ngọn cỏ nào đó chỉ là một phần hàng triệu. Mọi kết quả đều khó có thể xảy ra, nhưng một trong số chúng vẫn xảy ra.

Nhận thức của con người thường vẫn bị đánh lừa bởi những xác suất, chủ yếu là do não bộ của chúng ta có phần thiên vị một số dạng mẫu.

Tin tức về ngôi làng 10 năm không sinh được con trai là một phần của ‘nghịch lý lưỡi cỏ’

Quay trở lại ví dụ về ngôi làng Miejsce Odrzanskie ở Ba Lan, xác suất để xảy ra trình tự sinh GGBBGBGBBGBG (G cho bé gái và B cho bé trai) cũng là 1/4096. Đó cũng là tổng thành của 12 sự kiện ngẫu nhiên liên tiếp, mỗi sự kiện có xác suất 1/2 giống như chuỗi GGGGGGGGGGGGG.

Nhưng nếu điều này đã xảy ra trong thập kỷ qua ở Miejsce Odrzanskie, 6 bé trai và 6 bé gái được sinh ra, chắc sẽ chẳng ai chú ý gì đến nó. Đó chính là nghịch lý: chúng ta thiên vị những xác suất ‘ có vẻ‘ đặc biệt hơn những xác suất khác.

Nhưng chúng đặc biệt chỉ vì sự ‘ có vẻ‘ mà nhận thức của chúng ta gán cho chúng mà thôi. Còn với toán học, mọi khả năng đều như nhau và mọi con số đều bình đẳng. Vậy thì theo bạn, câu chuyện ở Miejsce Odrzanskie rốt cuộc có còn kỳ lạ nữa hay không?

Tham khảo Theconversation, NYT

zknight

Theo Trí thức trẻ