‘Ngoại giao chiến lang’ của Trung Quốc phản tác dụng

Đại sứ Trung Quốc ở Canada có thể đối mặt nguy cơ bị trục xuất khi tung thông điệp cứng rắn, hàm ý đe dọa chính quyền Thủ tướng Trudeau.

Ngoại trưởng Canada Francois-Philippe Champagne bắt đầu tuần trước với việc ca ngợi 50 năm quan hệ ngoại giao với Trung Quốc và tầm quan trọng của việc đối thoại giữa hai nước.

Nhưng tới ngày 15/10, ông Champagne lên tiếng chỉ trích gay gắt đại sứ Trung Quốc Tùng Bồi Vũ vì tuyên bố “không thể chấp nhận và đáng lo ngại” về người Canada ở Hong Kong, trong đó ông Tùng cáo buộc Canada khuyến khích “tội phạm bạo lực” bằng cách cấp quyền tị nạn cho người biểu tình ở đặc khu.

Ông Tùng cũng thêm rằng “ sức khỏe và an toàn” của người Canada ở Hong Kong có thể gặp rủi ro nếu Ottawa không ủng hộ những nỗ lực chống tội phạm bạo lực của Bắc Kinh. Khi phóng viên hỏi liệu tuyên bố của ông Tùng có phải là một lời đe dọa tới Canada hay không, ông đã trả lời điều đó “tùy vào cách hiểu của mỗi người”.

Đại sứ Trung Quốc ở Canada Tùng Bồi Vũ tại cuộc họp báo trực tuyến hôm 15/10. Ảnh: Đại sứ quán Trung Quốc ở Ottawa.

Tuyên bố của đại sứ Trung Quốc tại Canada là ví dụ mới nhất cho phong cách “ngoại giao chiến lang”, chính sách đối ngoại mới của Bắc Kinh, trong đó các nhà ngoại giao trẻ đưa ra những tuyên bố cứng rắn, quyết liệt, sẵn sàng công kích các nước khác để bảo vệ lợi ích của Trung Quốc. Nhưng lần này có vẻ nó đã phản tác dụng.

Chính phủ của Thủ tướng Justine Trudeau đã công khai đáp trả cứng rắn về bình luận của đại sứ Trung Quốc. Ông Trudeau cáo buộc Trung Quốc “ngoại giao cưỡng ép” và nói rằng Canada sẽ lên tiếng bảo vệ nhân quyền, trong đó có “tình hình đáng lo ngại” ở Hong Kong.

Ngoại trưởng Champagne đã triệu đại sứ Tùng Bồi Vũ để “tuyên bố rõ ràng rằng Canada sẽ luôn lên tiếng vì nhân quyền và quyền của người Canada trên toàn thế giới”.

Trong khi đó, lãnh đạo phe đối lập bảo thủ Erin O’Toole kêu gọi đại sứ Trung Quốc xin lỗi, nếu không sẽ bị yêu cầu rời khỏi Canada.

Tại quốc hội hôm 19/10, Phó thủ tướng Chrystia Freeland coi bình luận của đại sứ Trung Quốc “hoàn toàn không phù hợp với bất kỳ quan hệ ngoại giao nào”.

“Có nhiều dấu hiệu cho thấy Canada đang trở nên cương quyết và cứng rắn hơn”, David Mulroney, cựu đại sứ Canada ở Trung Quốc dưới thời thủ tướng Stephen Harper, nói. “Các thách thức công khai, như bình luận của ông Tùng, thực sự khiến Canada rất ít có khả năng thực hiện theo các yêu cầu của Trung Quốc, dù là trao trả giám đốc Huawei Mạnh Vãn Chu hay đóng cửa với người xin tị nạn từ Hong Kong”.

Quan hệ giữa Canada và Trung Quốc được cho là “chạm đáy” sau khi Bắc Kinh hồi tháng 6 truy tố tội gián điệp đối với cựu nhân viên ngoại giao Michael Kovrig và doanh nhân Michael Spavor. Nhiều nước phương Tây cho rằng việc Trung Quốc truy tố hai công dân Canada là nhằm trả đũa việc Ottawa bắt giám đốc tài chính Huawei Mạnh Vãn Chu tại sân bay Vancouver hồi tháng 12/2018 theo yêu cầu của Washington.

Mối quan hệ hai nước cũng leo thang căng thẳng liên quan tới vấn đề biểu tình Hong Kong và luật an ninh quốc gia Trung Quốc áp đặt cho đặc khu.

Về phần mình, Trung Quốc tuyên bố bình luận của đại sứ Tùng Bồi Vũ đang bị hiểu sai, dù vẫn đưa ra giọng điệu tương tự. “Trung Quốc kiên quyết phản đối việc Canada cấp quyền ‘tị nạn chính trị’ cho các tội phạm bạo lực ở Hong Kong. Canada nên lên án những định kiến tư tưởng và dừng can thiệp vào công việc nội bộ của Trung Quốc”, đại sứ quán Trung Quốc viết trong bài đăng trên mạng xã hội.

Dưới thời lãnh đạo Đặng Tiểu Bình, chiến lược ngoại giao của Trung Quốc là “náu mình chờ thời”. Nhưng giờ đây họ đang chuyển sang chính sách ngoại giao quyết liệt mang tên “chiến lang”, đặt theo tên loạt phim hành động nổi tiếng Trung Quốc, trong đó binh sĩ nước này thực hiện hàng loạt chiến dịch táo bạo trên toàn cầu để bảo vệ công dân và lợi ích quốc gia.

Phản ứng về bình luận của đại sứ Tùng Bồi Vũ, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên hôm 19/10 cáo buộc giới lãnh đạo Canada “cho phép các bình luận chống Trung Quốc lan khắp đất nước và đưa ra các cáo buộc không có cơ sở đối với Bắc Kinh”.

Quan điểm của dư luận Canada về Trung Quốc ngày càng xấu đi. Khảo sát của Research Co hồi cuối tháng 7 chỉ ra chỉ có 21% người Canada có cái nhìn tích cực về Trung Quốc, giảm 6% so với hồi tháng 1.

Bình luận của đại sứ Trung Quốc đã vấp phải làn sóng chỉ trích mạnh mẽ ở Canada.Tuy nhiên, Charles Burton, cựu cố vấn tại đại sứ quán Canada ở Bắc Kinh, nói rằng phản ứng của chính phủ Canada vẫn chưa đủ quyết liệt.

“Nếu đại sứ của bất kỳ quốc gia nào khác đưa ra bình luận với ngụ ý đe dọa công dân Canada, đại sứ đó sẽ là người không được chào đón và phải bị trục xuất khỏi đất nước trong 48 tiếng”, Burton, hiện là thành viên cấp cao của Viện Macdonald-Laurier, nói.

Ông nói rằng các thành viên đảng Tự do của Thủ tướng Trudeau vẫn bị ảnh hưởng bởi quan điểm rằng sự trỗi dậy của Trung Quốc và sự suy giảm vai trò của Mỹ là điều không thể tránh khỏi, do đó Ottawa phải hợp tác với Bắc Kinh trên mọi lĩnh vực. Họ cho rằng quan điểm tiêu cực của người dân Canada về Trung Quốc chỉ là do định hướng của truyền thông và sự kích động của các cuộc xung đột.

Thủ tướng Canada Justin Trudeau tại họp báo ở Ottawa hôm 13/10. Ảnh: AP.

Dù Canada tuyên bố cấp quyền tị nạn cho một số người Hong Kong, nước này không đưa ra một chính sách cụ thể nào để hiện thực hóa điều đó, theo ông Burton. Khác với Canada, Australia đã thiết lập chính sách cho phép hàng nghìn người Hong Kong có thị thực sinh viên và tạm trú, có cơ hội trở thành thường trú nhân ở quốc gia này.

Bất chấp những bình luận cứng rắn từ Ottawa, những người ủng hộ Trung Quốc ở Canada “vẫn tin rằng khía cạnh quan trọng duy nhất trong mối quan hệ với Bắc Kinh là thúc đẩy sự thịnh vượng của Ottawa”, theo ông Burton.

Cựu đại sứ Mulroney cho biết “các nhóm doanh nghiệp và viện nghiên cứu thân Trung Quốc” ở Canada trước đây từng “đối đãi trọng thị với đại sứ Tùng Bồi Vũ, và cung cấp nền tảng tuyên truyền cho ông này”.

“Tôi nghĩ chính phủ nên ‘đóng băng’ vai trò ngoại giao của đại sứ này, đồng thời cắt quyền tiếp cận cấp cao và cảnh báo ông ta sẽ bị trục xuất nếu có thêm bất kỳ bình luận mang tính đe dọa nào”, Mulroney nói.

Ông Mulroney thêm rằng tuyên bố của đại sứ Tùng Bồi Vũ là lời nhắc nhở rằng người Canada sống và làm việc ở Hong Kong dễ bị tổn thường vì chính sách ngoại giao chiến lang của Trung Quốc, như những người Canada ở Bắc Kinh, Thượng Hải và bất kỳ thành phố lớn nào ở đại lục.