Ngộ độc nicotine – Dấu hiệu và cách xử trí

Trước đây, ngộ độc nicotine tương đối hiếm gặp và thường liên quan đến việc tiếp xúc với thuốc trừ sâu có chứa hóa chất này.

Tuy nhiên, sự phổ biến của thuốc lá điện tử cùng các sản phẩm chứa nicotine đã khiến các trường hợp ngộ độc nicotine gia tăng trong các báo cáo y khoa.

Nicotine có thể ở đâu?

Nicotine là chất được tìm thấy trong cây thuốc lá tự nhiên và có tính chất gây nghiện. Nếu trước đây nicotine chỉ tìm thấy trong cây thuốc lá, thuốc lá sợi, thuốc lào, xì gà thì nay chất này có mặt trong rất nhiều hình thức, và khá phổ biến như thuốc lá điện tử (vape), nicotine dạng lỏng, kẹo cao su có chứa nicotine, miếng dán nicotine, viên ngậm nicotine, thuốc hít, thuốc xịt, trong một số loại thuốc trừ sâu…

Triệu chứng ngộ độc nicotine

Ngộ độc nicotine có thể xảy ra trong 2 giai đoạn. Trong vòng 15 đến 60 phút đầu tiên sau khi dung nạp nicotine, các triệu chứng có liên quan đến tác dụng kích thích của nicotine, bao gồm: Tứa nhiều nước bọt trong miệng; Cam thấy chóng măt; Đau bụng; Nôn; Mất vị giác; Cảm giác háo khát; Kích ứng mắt; Đau đầu; Run; Bồn chồn; Đổ mồ hôi; Ho; Thở nhanh; Tăng nhịp tim; Tăng huyết áp.

Tiếp theo giai đoạn này, cơ thể bắt đầu suy yếu hơn. Tác dụng ức chế của nicotine kéo dài trong vòng vài giờ và gây ra các triệu chứng: Huyết áp thấp, nhịp tim chậm, thở yếu ớt, tiêu chảy, mệt mỏi, cảm giác yếu đuối, da nhợt nhạt…

Trong trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn tới co giật, khó thở, suy hô hấp, hôn mê. Ngộ độc nicotine nghiêm trọng hoặc gây tử vong có thể xảy ra nhưng rất hiếm gặp.

Miếng dán nicotine có thể phóng thích quá liều nicotine.

Nguyên nhân và nguy cơ

Ngộ độc nicotine chủ yếu là do dung nạp quá nhiều nicotine. Theo các nghiên cứu và thống kê y tế, thuốc lá điện tử và nicotine lỏng (dùng để hút vape) là nguyên nhân trong phần lớn các trường hợp ngộ độc nicotine.

Trẻ em có nguy cơ ngộ độc nicotine cao nhất khi ăn các sản phẩm có chứa nicotine (viêm ngậm, kẹo chứa nicotin) hoặc uống hay tiếp xúc với chất lỏng nicotine. Nicotine từ thuốc lá điện tử có thể đặc biệt nguy hiểm, vì những sản phẩm này thường điều chế với các hương vị thu hút trẻ em.

Người lớn không quen hút thuốc mà thử hút thuốc lá điện tử có nguy cơ ngộ độc nicotine cao hơn người hút thuốc thường xuyên. Sử dụng miếng dán nicotine hoặc kẹo cao su có chứa nicotine cùng lúc trong khi hút thuốc cũng có thể dẫn đến quá liều nicotine. Nhai hoặc hít thuốc lá (dạng bột) có xu hướng giải phóng nhiều nicotine vào cơ thể hơn hút thuốc sợi thông thường.

Ngộ độc nicotine do dung nạp thụ động cũng có thể là một vấn đề cho cả người lớn lẫn trẻ em. Khói từ thuốc lá điện tử có thể phả ra môi trường, đọng trên vải quần áo, vật dụng hoặc các bề mặt khác và sau đó tác động đến những người chạm vào hay hít phải chúng.

Một dạng ngộ độc nicotine khác có thể xảy ra ở những người thu hoạch thuốc lá hoặc làm việc trong các nhà máy chế biến thuốc lá.

Bao nhiêu nicotine là quá nhiều?

Quá liều nicotine phụ thuộc vào các yếu tố như trọng lượng cơ thể và lượng nicotine.

Nhiều nghiên cứu đưa ra liều nicotine gây nguy hiểm cho người lớn là 50 – 60mg, tương đương khoảng 5 điếu thuốc hoặc 10ml dung dịch chứa nicotine là có thể gây tử vong. Tuy nhiên, thực tế tỷ lệ tử vong do ngộ độc nicotine rất thấp, và một số nghiên cứu khác lại cho thấy cần 500-1.000mg nicotine mới giết chết một người trưởng thành.

Đặc biệt, trẻ em dễ bị ảnh hưởng của nicotine hơn nhiều, chỉ với lượng nicotine trong một điếu thuốc lá là đủ để gây bệnh cho trẻ.

Nicotine ảnh hưởng đến cơ thể theo nhiều cách khác nhau. Bên cạnh nguy cơ ngộ độc nicotine, nguy cơ chính liên quan đến việc sử dụng nicotine là tác dụng gây nghiện của nó. Nhiều người bỏ nicotine sẽ gặp các triệu chứng cai như: lo âu, cảm giác thèm mãnh liệt, cảm giác buồn phiền, khó tập trung, dễ cáu gắt…

Xử trí khi ngộ độc nicotine

Điều trị ngộ độc nicotine cần được thực hiện tại bệnh viện. Các biện pháp điều trị phụ thuộc vào lượng nicotine dung nạp và các triệu chứng gặp phải. Có thể dùng than hoạt tính để thải nicotine ra khỏi cơ thể. Nếu người bệnh bị khó thở, cần dùng máy thở để cung cấp oxy. Các phương pháp điều trị hỗ trợ khác, bao gồm cả thuốc, được sử dụng để kiểm soát các triệu chứng huyết áp thấp, nhịp tim bất thường hay co giật…

Tiên lượng cho những ca ngộ độc nicotine phụ thuộc vào lượng nicotine đã hấp thu và thời gian, tốc độ xử trí ngộ độc. Với xử trí sớm, kịp thời, hầu hết người bị ngộ độc đều phục hồi hoàn toàn mà không có di chứng lâu dài nào. Trong một số ít trường hợp, ngộ độc nicotine nghiêm trọng có thể gây tử vong.

Lời khuyên của thầy thuốc

Nếu ai đó có các triệu chứng ngộ độc nicotine, điều quan trọng là phải đưa ngay người đó đến cơ sở y tế gần nhất. Đối với nicotine được hấp thụ qua da (sử dụng miếng dán nicotine), rửa sạch vùng bị ảnh hưởng ngay lập tức bằng nước trong 15 phút.

Cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa ngộ độc nicotine là ngừng sử dụng thuốc lá và các sản phẩm có chứa nicotine khác. Các biện pháp phòng ngừa khác bao gồm:

Cẩn thận bảo vệ da, đặc biệt là khi sử dụng chất lỏng chứa nicotine

Cất giữ an toàn các sản phẩm nicotine tránh xa trẻ em

Không vứt bừa bãi các sản phẩm chứa nicotine sau khi sử dụng (từ tàn thuốc lá, lọ đựng dung dịch nicotine rỗng…).

BS. Vũ Minh Quang

Theo SKĐS