Nghệ sĩ chạy trốn, âm nhạc phương Tây ở Afghanistan có thể bị cấm?

Theo Billboard Mỹ tìm hiểu, chính phủ và chế độ mới tại Afghanistan đang tác động một cách tàn khốc đến nền âm nhạc đang trên đà phát triển cũng như các nghệ sĩ của đất nước này.

Là một nghệ sĩ ở Afghanistan, Faisal – thành viên một ban nhạc Rock hoạt động lâu năm tại đây (tên nhân vật đã được thay đổi) đang phải lẩn trốn trong chính đất nước của mình. Tháng trước, Taliban đã kéo nghệ sĩ dân ca Fawad Andarabi ra khỏi nhà và hại bằng súng tại thung lũng Andarabi. Vụ việc khiến Faisal lẫn gia đình anh vô cùng khiếp sợ nên đã quyết định cùng nhau trốn khỏi nhà của mình: “Chúng tôi thật sự bị sốc về những gì có thể xảy ra. Chúng tôi không biết được ngày mai có còn được sống hay không”.

Từng cấm âm nhạc trong giai đoạn cai trị Afghanistan từ 1996 đến 2001, hiện tại chính quyền Taliban vẫn chưa công bố chính sách chính thức nào về nghệ thuật. Tuy nhiên, một phát ngôn viên từng tiết lộ với tờ The New York Times vào cuối tháng Tám: “Âm nhạc bị cấm trong Hồi giáo” . Sau khi nghe được thông tin này, Faisal đã gọi cho những người bạn trong ban nhạc, hướng dẫn họ cũng rời đi. Trước đó, họ thường tập nhạc trong một nơi cho thuê. Khi Taliban nắm quyền kiểm soát, họ đã khoá chặt nơi này và để lại toàn bộ thiết bị của mình.

Ban nhạc Rig Veda là một trong nhiều nghệ sĩ Afghanistan đang phải lẩn trốn chính quyền Taliban với con đường theo đuổi âm nhạc bị gián đoạn.

Trả lời phỏng vấn với Billboard, Faisal không giấu được sự lo lắng cho tính mạng cũng như công việc làm nhạc của mình: “Tất cả các thành viên của chúng tôi hiện đều ở một nơi an toàn. Nhưng chúng tôi không thể biểu diễn. Chúng tôi không thể làm việc. Chúng tôi không thể luyện tập. Chúng tôi không biết điều gì sẽ xảy ra với các nhạc cụ của mình. Chúng tôi không biết liệu họ có tìm thấy chúng hay không”.

Trong hơn hai thập kỷ qua, các nghệ sĩ tại Afghanistan đã từng bước phát triển nền âm nhạc của mình, từ các ban nhạc, dàn nhạc, xây trường học nhạc cổ điển và truyền thống Afghanistan National Institute of Music (ANIM), tổ chức chương trình truyền hình thực tế tìm kiếm tài năng Afghan Star, các lễ hội âm nhạc, concert cho đến nhiều thành tựu cá nhân khác với đa dạng dòng nhạc Hip-hop, Hard Rock, Black Metal… Nhưng dưới thời Taliban, tất cả những thứ đó đã không còn nữa. Ngay cả các đám cưới cũng đã ngừng thuê ban nhạc và chọn phát những bài hát được thu sẵn một cách âm thầm trong nhà.

Taliban bắn nghệ sĩ dân ca Afghanistan Fawad Andarabi vào cuối tháng Tám.

Metal Sam – người thành lập ban nhạc tên là Rig Veda hiện cũng đã chạy trốn khỏi Kabul trong những ngày đầu Taliban tiếp quản: “Chúng tôi mất nhà cửa, công ăn việc làm và mọi thứ. Sự nghiệp âm nhạc của tôi đã kết thúc”. Tương tự như Kaisal, anh đang lẩn trốn và chờ đợi các chuyến bay để có thể rời khỏi đất nước. “Chúng tôi đang ở trong tình trạng đầy rủi ro. Mọi người thường làm ra hoặc nghe nhạc cổ điển/ dân gian và đôi khi là nhạc phương Tây như Hip-hop. Âm nhạc là một phần quan trọng của văn hóa Afghanistan, là một thứ mà người Afghanistan không thể dễ dàng từ bỏ. Tất nhiên, những người này hiện đang gặp nguy hiểm” , Metal nói thêm.

Sự đa dạng trong âm nhạc cũng là một trong những nguyên nhân khiến các nghệ sĩ tại Afghanistan phải đối mặt với nguy hiểm ở thời điểm hiện tại. Một nghệ sĩ giấu tên thuộc một nhóm nhạc Hip-hop cho biết: “Chúng tôi biết Taliban, họ chống lại âm nhạc… Phong cách của chúng tôi là rap và lý do của họ là họ nói rằng chúng tôi đang truyền bá văn hóa phương Tây ở đất nước tôn giáo này. Đó là nguyên nhân tại sao chúng tôi phải ở trong một ngôi làng ẩn sâu. Chúng tôi phải nói dối để cứu lấy mạng sống của mình”.

Trường học nhạc cổ điển và truyền thống Afghanistan National Institute of Music (ANIM) đang được kiểm soát bởi Taliban.

Ahmad Sarmast – người sáng lập ANIM cho biết không có hãng thu âm nào trong nước và Chính phủ chưa bao giờ thiết lập hệ thống bản quyền để bảo vệ các bài hát cũng như các tài sản trí tuệ khác: “Việc kinh doanh âm nhạc ở Afghanistan trên thực tế là không hề được thành lập” . Ông cũng hy vọng chính quyền Taliban – những nhà lãnh đạo từng ẩn ý nói rằng sẽ cho phép phụ nữ có việc làm, đi học sẽ không cấm âm nhạc hoặc đàn áp các nghệ sĩ. ANIM hiện đang được kiểm soát bởi Taliban, là nơi Ahmad Sarmast thành lập từ năm 2010 để dạy nhạc cho trẻ em, đặc biệt là trẻ em gái và phụ nữ với sự giúp đỡ từ các nhà tài trợ như Hiệp hội Quốc gia về Thương gia Âm nhạc, Ngân hàng Thế giới…

Ahmad Sarmast kể rằng phía Taliban đã cam kết với ông họ sẽ không làm hỏng hàng trăm nhạc cụ trong thư viện ANIM. Ông cũng đã liên lạc cộng đồng 400 nghệ sĩ, giảng viên, sinh viên địa phương của trường. Họ cho biết mình đều an toàn, mặc dù nhiều người vẫn còn đang lẩn trốn. Mặt khác, Ahmad Sarmast vẫn khuyên các nghệ sĩ nên thận trọng trong thời kỳ này, nhất là khi Chính phủ chưa đưa ra các quy định rõ ràng về âm nhạc và nghệ thuật.