‘Nghề’ hội thẩm nhân dân

Các vị hội thẩm nhân dân phần lớn không học luật nhưng lại được phân công giữ vai trò quan trọng trong các phiên tòa.

Trong con ngõ nhỏ ở thị trấn Yên Viên, huyện Gia Lâm, Hà Nội, bà Nguyễn Thị Minh Hồng (61 tuổi) đang chuẩn bị bữa cơm cho chồng, con và các cháu. Khác hẳn với sự “oai phong lẫm liệt” thường ngày ở tòa án, bà Hồng trở về với cuộc sống đời thường của một người vợ, người mẹ và người bà mẫu mực, đảm đang.

Hơn 23 năm về trước, bà Hồng đang là bác sĩ của Bệnh viện đa khoa Gia Lâm thì nhận được “lệnh” gia nhập hàng ngũ hội thẩm ở tòa án huyện. Bà Hồng bảo, cầm quyết định thấy bối rối vì trước nay chỉ quen khám bệnh, kê đơn thuốc, nhưng đã là “lệnh” của cơ quan làm sao thoái thác được.

Một tuần tập huấn, nhưng những kiến thức pháp luật, công tác xét xử là không đủ. Nhớ lại lần đầu tiên bước vào bàn HĐXX ở tòa án Gia Lâm, bà Hồng tâm sự: “Tôi đã khá run khi phía dưới chỉ có vẻn vẹn hai đương sự. Vụ án ly hôn tuy đơn giản, nhưng với một bác sĩ như tôi ở thời điểm ấy thì quả là rất hóc búa vì những thuật ngữ pháp lý, danh xưng trong quá trình tố tụng”. Và phiên tòa “đầu tay” đầu tay của bà diễn ra trôi chảy.

Thời gian đầu, tháng nào nhiều lắm bà cũng chỉ ngồi 4-5 phiên. Nhưng chẳng hiểu sao cái duyên và cái “nghiệp” tham gia xét xử vẫn cứ đeo đẳng mãi. Theo lời vị hội thẩm này, sau lần đầu và cả khóa ngồi ở ghế phán xử “thiên hạ”, bà tiếp tục được HĐND huyện Gia Lâm tín nhiệm và được tòa án cùng cấp tin dùng. Sau này, thành lập quận Long Biên, bà Hồng lại được địa phương mới nhắm chọn. Tính đến thời điểm hiện nay, bà là một trong số rất ít người liên tục nắm giữ “sinh mạng chính trị” của mọi người suốt hơn 20 năm qua.

Một phiên xử có 3 hội thẩm nhân dân tại TAND Hà Nội.

Ở TAND thành phố Hà Nội, không mấy người không biết đến ông Nguyễn Văn Lý, 70 tuổi, vị Hội thẩm nhân dân có “cá tính”. Ở những phiên tòa ông Lý tham gia, ai nấy đều phải thán phục từ cái giọng nói sang sảng, các câu thẩm vấn luôn xoáy vào lòng người đến cả cái uy phong cần có của một người ngồi trên hàng ghế phán xét.

Tâm sự về nghề, ông Lý cho biết, thủa thanh niên là một phi công chiến đấu lái chuyên cơ MIG 21, thuộc Quân chủng Phòng không không quân. Trong cuộc chiến đấu chống Mỹ, năm 1967, “anh chàng” phi công MIG 21 này đã liên tiếp bắn hạ 3 chiếc máy bay (F4, F105 và F8U) của địch.

Năm 1999, khi ấy ông Lý đang làm việc ở Mặt trận tổ quốc thành phố Hà Nội thì bất ngờ được tổ chức này phân công sang tòa án nhân dân thành phố tham gia vào công tác xét xử. Đã hơn 13 năm giữ cán cân công lý, ông Lý không giấu được niềm vui: “Vinh dự và tự hào lắm chứ. Nhưng đi liền với đó là trách nhiệm nặng nề, năng lực giải quyết công việc và quan trọng hơn là phải giữ được tâm sáng”.

Trong thời gian làm nghề, có những bị cáo khiến ông Lý không khỏi canh cánh khi ký vào bản án áp dụng hình phạt 18 năm 6 tháng tù với một thanh niên can tội giết người hồi giữa năm ngoái. Theo lời vị hội thẩm này, trước khi can án, cậu ta là một sinh viên thuê trọ ở khu Mỹ Đình. Sau khúc mắc nhỏ với một số thanh niên sở tại, cậu ta bị nhiều người kéo đến tận phòng trọ quây đánh. Ở thế cùng đường, lại tiện tay, anh chàng sinh viên kia đã đâm trúng một người trong nhóm thanh niên. Sau khi nghiên cứu hồ sơ và tận tai nghe rõ từng lời khai của những người liên quan, ông Lý cứ cảm thấy việc quy kết bị cáo phạm tội giết người có tính chất côn đồ là quá nghiêm khắc.

Ông Lý thẳng thắn bày tỏ, hơn chục năm ngồi ghế hội thẩm không ít lần có quan điểm khác với các vị thẩm phán. Song vì “sinh mạng chính trị” của một con người, vì pháp chế và vì trách nhiệm của người hội thẩm nên ông vẫn buộc phải bày tỏ quan điểm. Xác định tư tưởng là vậy, nhưng khi gặp phải những tình huống ấy, ông Lý không khỏi mất ăn, mất ngủ và tự vấn bản thân.

Nói đến những chuyện liên quan khác trong công việc của người hội thẩm như ông, cựu quân nhân và cựu giáo viên quân sự này thoáng tư lự khi bảo: “Vì nhiều lý do khác nhau nên không phải lúc nào hội thẩm muốn đọc hồ sơ vụ án cũng được. Rồi là vội vã đến tòa, nhưng lại bị hoãn bất ngờ; đôi khi lại phải “chạy sô” nhiều vụ án cùng một lúc và cả chuyện thù lao, đãi ngộ nữa chứ…”.

Thế nhưng trong suy nghĩ của ông điều đáng buồn hơn cả vẫn là chất lượng hội thẩm hiện nay và vấn đề tội phạm. Bởi ông luôn cảm thấy rầu lòng vì đâu đó vẫn còn có những vị hội thẩm cả một nhiệm kỳ 5 năm chẳng hỏi nổi bị cáo hay bị hại lấy một câu trong suốt quá trình xử án.

Theo 24h