Ngày càng lộ diện nhiều vị không “tử tế với những người đã chế.t ở làng cổ Đường Lâm”

Phóng viên báo Lao Động buộc phải xin trở lại với câu chuyện buồn không muốn nói ra này, là bởi vì có những người viết rất kỳ lạ và có những lời thanh minh phân trần rất khó hiểu từ phía những người bị “chỉ trích” trong bài “Xin hãy tử tế với những người đã chế.t ở làng cổ Đường Lâm” (số ra ngày 9.8.2014). Một tờ báo cho người đi phỏng vấn những người bị chỉ trích rồi coi đó là chân lý, sau đó đưa lên “chắc cú” như thể thanh minh chối “tội” cho họ vậy. Thử hỏi, nếu biết đó là “tội” thiếu tử tế với người đã khuất và người đang sống thì họ có chấp nhận “xuống tay” buốt lòng như vậy không?

Thử hỏi, nếu trót “xuống tay” rồi, giờ bị lên án kịch liệt, họ có dễ dàng “thúc thủ” nói là tôi sai rồi không nhỉ? Sao người viết báo cả tin vậy nhỉ?

Sờ soạng hay không sờ soạng?

Để rộng đường dư luận, báo Lao Động xin được đăng tải thêm các clip “ba mặt một nhời”, “bắt tận tay day tận trán” các điều không thể chấp nhận được của đoàn làm phim với những băng đĩa đã phát hành tứ tán. Tôi nhấn mạnh, những đĩa đầu tiên bị phản ứng dữ dội đã phát hành từ cái tết của 4-5 năm trước, đều đặn họ cứ tiếp tục “chơi” cái màn này mỗi độ xuân về.

Đặc biệt, như chuyện NSƯT Phạm Bằng nói “thanh minh thanh nga” trên một trang báo mạng (tít bài: “Phạm Bằng phủ nhận việc “sờ soạng” trước ban thờ”) là ông không “sờ soạng” cô Kim Oanh (diễn viên đóng vai vợ Lý trưởng) trong vai diễn ấy ở trước ban thờ nhà họ Đỗ ở Đường Lâm, mà được “diễn trong buồng bên cạnh” (từ ngữ nguyên văn). Tôi không hiểu sao quý báo lại tin điều đó là sự thật một cách dễ dàng như vậy, trong khi chúng tôi đã đăng ảnh rất rõ ràng, phía sau việc hôn hít, cởi yếm kia là những tòa ban thờ rành rành.

Xin thưa, ngôi nhà cổ tuyệt đẹp đó gồm 5 gian, 2 gian buồng hai bên và 3 gian nhà giữa bằng gỗ. Chỉ có duy nhất một gian kê bàn uống nước, hai gian còn lại là sập thờ, bệ thờ rồi bàn thờ theo đúng nghĩa. Ông Phạm Bằng làm các hành động kể trên trong vai diễn ở cả gian thờ A và gian thờ B, mỗi gian thờ rất nhiều người, có ảnh thờ, có bát nhang đàng hoàng hẳn hoi. Nếu ở trong căn buồng khác thì nói làm gì, mà chúng tôi “vu khống” cho lão nghệ sĩ đáng kính để nhằm mục đích gì? Mời quý vị xem lại clip và các ảnh đã đăng ở Lao Động rất rõ ràng.

Các ông bà Quang Thắng, Quốc Anh, Kim Oanh: Quay mông hay không quay lưng?

Đáng buồn hơn là lời thanh minh của một số nghệ sĩ, đạo diễn khác. Chẳng hạn như ông đạo diễn Phạm Đông Hồng (người thực hiện một bộ phim mà bài viết trước của chúng tôi có chỉ trích) bảo, chủ nhà đồng ý, chính quyền địa phương đồng ý thì chúng tôi mới đến quay. Thật lòng chúng tôi không muốn trích lại, cũng không muốn đôi co. Nhưng họ đều nói là họ rất tôn trọng gia chủ, rất giữ nề nếp cho chốn linh thiêng. Thậm chí họ bảo, họ không quay lưng lại bàn thờ (lời ông Phạm Đông Hồng).

Nay, chúng tôi xin để những bức ảnh nói lại cho rõ: Ở ban thờ chính; cách các ảnh thờ các cụ tổ 4-5 đời nhà chúng tôi chừng hơn 1 mét hoặc chưa đến 1m. Các diễn viên ngồi hẳn lên sập thờ cổ kính từ nhiều trăm năm. Họ làm gì? Họ chia tiề.n thuế thu láo từ mồ hôi nước mắt của dân, họ giẫm lên vai lên cổ nhau (cô Kim Oanh giẫm chú Quang Thắng). Tại sập thờ đó, cô Kim Oanh cứ đứng, ông Quốc Anh cứ nằm bẹp, cái cằm cái miệng còn chạm cả vào chân trần của cô Kim Oanh. Cả Quang Thắng và Quốc Anh (diễn viên) cùng quay lưng vào bàn thờ hẳn hoi (xem ảnh), chứ không phải không quay lần nào như vị đạo diễn này thanh minh.

Đặc biệt, lúc bị đán.h, diễn viên Quang Thắng còn chổng mông về bàn thờ trong tư thế quỳ đầu gối xuống sập thờ, tay chống trước ngực (như ngựa đang đi). Lúc cao trào, họ còn đem của gian tế đút vào cả gậm bàn thờ nhà chúng tôi hẳn hoi (ảnh kèm theo) để rồi lính lệ rầm rập vào, leo lên cả sập thờ với gậy gộc gì đó để áp giải “tội phạm” đi. Một sự xúc phạm kinh hãi đến tổ tông chúng tôi. Ông nghệ sĩ kể trên còn như muốn dạy dỗ chúng tôi: Phim và đời nó phải rạch ròi, phim là phim, bận gì mà kêu ca (ý vậy). Xin thưa, có ai dám đem chỗ linh thiêng nhà mình ra để kẻ khác đóng phim “cấp 3″ rồi vênh vang bảo: “Phim là phim, đời là đời” không?

Văn hóa hay không văn hóa?

Mọi di tích bây giờ, đặc biệt là đền chùa miếu mạo, trên khắp thế giới và Việt Nam, họ đều có quy định: Không mặc quần ngắn trên đầu gối, không mặc áo hở cánh tay và hở cổ rộng khi đến tham quan, hành lễ. Vậy mà nơi linh thiêng tột bậc của dòng họ chúng tôi, sập thờ nhà tôi, bàn thờ ông bà ông vải tôi, các vị trèo lên, chổng mông chổng tĩ, vé.n vá.y vạch quần, đạp chân đàn bà trắng nhễ nhại lên vai lên cổ nhau, chử.i bới om sòm, mang cả lính lệ vào bắt người như thời loạn ly. Như thế được sao?

Xin nhấn mạnh: Dù là đóng phim, dù mượn bối cảnh thì quý vị cũng cần bảo ban nhau bài trí cho nó khác đi, chứ ai lại bê nguyên xi 100% ban thờ nhà người ta, bát nhang nhà người ta lên phim hài dân gia.n dâ.m tục ngần ấy. Tôi hiểu, dân gian thì vui vẻ nhí nhố tí cũng được, thậm chí người ta còn bảo ai chê thứ đó là dâ.m tụ.c thì không hiểu về văn hóa của các cụ truyền lại; nhưng xin chớ vin vào điều đó mà làm càn, quý vị ạ.

Mời quý độc giả xem những clip lẽ ra không cần phải thêm một lời bình nào nữa về “nạn đóng phim” ở Đường Lâm:

Một số câu trả lời Mời quý vị tham khảo các ý kiến (lược trích) đồng tình với quan điểm của báo Lao Động, lên án các hành vi “phả.n cả.m” (như đóng phim hài “quá trớn” ở nhà thờ cổ). KTS Lê Thành Vinh – Viện trưởng Viện Bảo tồn di tích (Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch): Khi không gian linh thiêng bị xâm hại, thì việc giữ cái xác ngôi nhà cổ, thử hỏi còn có ý nghĩa gì? “Chúng ta cần nhận thức thêm một lần rằng: Các di tích “sống” như ngôi nhà thờ cổ kính kia, như ngôi làng Việt cổ Đường Lâm (Di tích Quốc gia) với hàng nghìn con người đang sinh sống kia, nó không chỉ là di tích vật chất; cao hơn thế, như cái nhà thờ họ nó sinh ra là để phục vụ một nhu cầu văn hóa tinh thần, một di sản phi vật thể vô cùng thiêng liêng khác. Đó là tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, là lòng hiếu đễ với ông bà cha mẹ, là niềm tin tâm linh đầy nhân văn của kiếp người. Những người làm bảo tồn có thể giữ gìn từng mẩu gỗ, từng viên ngói vỡ ở ngôi nhà đó. Nhưng giá trị to lớn hơn là tâm lý, tình cảm, phong tục tập quán, cốt cách người Đường Lâm, truyền thống nghìn năm của người Việt luôn gắn liền với di tích đó cũng cần phải nâng niu, trân trọng. Để cho những việc trớ trêu bi hài diễn ra ở không gian linh thiêng kia là chúng ta đã xâm phạm đến những giá trị còn to lớn hơn, quan trọng hơn cả di tích vật thể là ngôi nhà cổ. Khi không gian linh thiêng bị xâm hại, thì việc giữ cái xác ngôi nhà cổ, thử hỏi còn có ý nghĩa gì? Tôi rất mong chính quyền địa phương, bà con và cơ quan quản lý làng cổ Đường Lâm cần đặc biệt lưu tâm đến điều này”. Ông Nguyễn Sự – Bí thư Thành ủy Hội An (tỉnh Quảng Nam): Ứng xử có văn hóa ở di tích là một thứ đạo nghĩa làm người “Với một di sản văn hóa, đặc biệt là di sản quốc gia quan trọng như làng cổ Đường Lâm, nhất là khu thờ tự linh thiêng, thì thái độ ứng xử có văn hóa là điều tối quan trọng. Nó còn là một thứ đạo nghĩa làm người. Là thái độ tôn trọng người đã khuất. Những việc diễn ra ở Đường Lâm như phản ánh của báo Lao Động là một điều không thể chấp nhận được. Những ai lợi dụng di tích để kiế.m tiề.n, nhất là di tích thờ cúng, thì người đó không xứng đáng được di tích đó đón chào, họ không xứng đáng “ngồi” ở vị trí quản lý đó. Vấn đề quan trọng không kém nữa là: Anh đừng tưởng anh tôn trọng người đã chế.t là chỉ vì bản thân người đã chế.t thôi, mà nó còn là vì bản thân anh và lớp lớp con cháu của anh nữa. Anh đối xử với tổ tiên, với người đi trước thế nào, thì con cháu sẽ đối xử với anh như thế, nên anh cần phải thượng tôn đạo hiếu, đạo nghĩa để làm gương. Tôi vẫn thường ví von, “đừng mong anh trồng cây chanh mà lại hái được quả cam”, trồng trái chua làm sao gặt được trái ngọt? Bên cạnh đó, kinh nghiệm thành công ở đô thị cổ Hội An (bảo tồn và làm du lịch) của chúng tôi là: Cần có quy chế rõ ràng và nghiêm khắc. Chủ nhà được làm gì, được bày bán gì ở di tích? Cấm thương mại hóa di tích ra sao. Cấm du khách ăn mặc h.ở han.g và phả.n cả.m thế nào. Mọi thứ đều chi tiết, cụ thể với cả khách tây, khách ta. Cơ quan nhà nước phải làm gì, nhân dân phải tuân thủ điều gì. Phải đàng hoàng”. TS Ngô Kiều Oanh (nguyên cán bộ Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam): Trách nhiệm thuộc về cơ quan quản lý văn hóa “Lúc này, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Nội cần có quy chế rõ ràng cho việc bảo tồn, làm du lịch dịch vụ, đóng phim, tiếp khách ở Đường Lâm. Phải có thiết chế, lực lượng chức năng cứ theo thế thực thi, ai vi phạm thì phạt. Ở Hội An họ làm tốt vì họ có quy chế tốt, được quản lý chặt. Cũng rất khó cho Đường Lâm, vì đây là một mô hình di tích làng cổ còn mới mẻ, hai nữa, nó là một thực thể sống, là một cái làng làm nông nghiệp với nhiều nghìn dân nên cần đưa dần vào khuôn phép trong làm du lịch dịch vụ. Trách nhiệm này thuộc về cơ quan quản lý”. Ông Phạm Hùng Sơn – Trưởng ban quản lý di tích làng cổ Đường Lâm (Sơn Tây, Hà Nội): Sẽ đưa ra họp Ban chỉ đạo làng cổ Đường Lâm và giải quyết dứt điểm chuyện này “Ví dụ như các đoàn làm phim, có thể các chủ nhà cổ, rồi phòng văn hóa thị xã Sơn Tây họ đồng ý cho vào đóng. Phim đó có thể chỉ là “phim thương mại” thôi, kịch bản có đúng với thuần phong mỹ tục và luân thường đạo lý không? Chúng tôi không được biết. Nhưng, về nguyên tắc, họ phải trình bày với cả chúng tôi (Ban quản lý di tích làng cổ Đường Lâm) nữa. Vậy mà, có lúc họ qua xã, qua thôn, qua phòng văn hóa thôi, chúng tôi không quản lý được. Sắp tới họp Ban chỉ đạo làng cổ Đường Lâm (gồm lãnh đạo thị xã Sơn Tây, lãnh đạo UBND xã Đường Lâm, các trưởng thôn và trưởng một số dòng họ…), chúng tôi sẽ đưa vấn đề này ra. Sẽ quản lý “tận dân” luôn. Sẽ chấm dứt tình trạng đáng buồn này”. Ông Phan Văn Hòa – Phó Chủ tịch UBND xã Đường Lâm: Chúng tôi sẽ sớm đưa vấn đề “ nóng” này ra trong cuộc họp thường vụ xã “Chúng tôi sẽ đưa vấn đề “nóng” này ra trong cuộc họp Thường vụ Đảng ủy xã sắp tới để “loại ngay” những câu chuyện lố bịch kiểu này ra khỏi di tích làng cổ. Nếu họ dựng một ngôi nhà giả cổ khác ra mà đóng phim thì thoải mái, chứ đằng này bàn thờ nhà cổ nhà người ta như thế? Nhất là những gia đình có gia phong, có “tiếng tăm” từ xưa như thế, bây giờ đóng những cảnh ấy, tôi cũng thấy nó lố bịch quá. Nhiều người cũng đã đặt câu hỏi: Tiề.n (dịch vụ thu được từ cho đóng phim) cũng quý thật đấy, nhưng còn gia phong thì sao? Thú thật là từ trước khi Lao Động lên tiếng, xem những cái đĩa ấy tôi cũng đã rất trăn trở khi “diễn” mọi thứ ở cái không gian thờ cúng như thế rồi”.

Theo Đỗ Doãn Hoàng

Lao động