Nga nhằm vào điểm yếu trong hệ thống điện của Ukraine

Các cuộc tấn công liên tục của Nga vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine được tính toán rất cẩn thận, tới mức các quan chức Ukraine nói rằng như thể chuyên gia điện lực chỉ đạo các vụ tấn công này, vì họ biết chính xác mục tiêu nào sẽ gây ra tổn thất lớn nhất cho lưới điện Ukraine.

Lính cứu hỏa dập lửa tại hiện trường vụ cháy nhà máy điện ở Kharkiv, Ukraine sau một vụ không kích ngày 11/9/2022. Ảnh: AFP/TTXV

Theo tờ Washington Post ngày 26/10, chiến dịch ném bom kéo dài hai tuần của Nga không tập trung vào các nhà máy phát điện được bảo vệ tốt, mà chủ yếu nhắm vào các nút mạng lưới quan trọng có nhiệm vụ giữ cho lưới điện Ukraine hoạt động và cung cấp các dịch vụ quan trọng.

Các quan chức cho biết hơn 1/3 số trung tâm truyền tải khó thay thế của Ukraine đã bị hư hỏng hoặc phá hủy.

Thay đổi chiến thuật của Nga đang khiến các quan chức Ukraine và phương Tây báo động khi nhiệt độ bắt đầu giảm ở Ukraine. Họ cảnh báo rằng các cuộc tấn công có thể tạo ra một làn sóng tị nạn mới và tiếp tục làm suy yếu nền kinh tế của Ukraine.

Các quan chức Ukraine cho biết chiến dịch diễn ra không ngừng và mang tính chiến lược cao, không giống như các chiến thuật trên bộ của quân đội Nga.

Bộ trưởng Năng lượng Ukraine German Galushchenko cho biết trong một cuộc phỏng vấn: “Tất cả các máy bay không người lái mà họ đang sử dụng, tên lửa, tất cả mọi thứ đều nhắm vào cơ sở hạ tầng năng lượng. Họ có bản đồ chỉ dẫn nơi ném bom cho quân đội. Nếu họ nhắm trượt ngày này, thì ngày hôm sau họ lại bắn lại”.

Ông Galushchenko cho rằng mục tiêu là tạo ra nhiều chướng ngại vật nhất có thể để ngăn chặn kết nối lại nhanh chóng.

Một mục tiêu khác là làm suy yếu khả năng hỗ trợ quân đội Ukraine trên tiền tuyến.

Những nước ủng hộ Ukraine ở châu Âu và châu Á đã hứa cung cấp các hệ thống phòng không mạnh mẽ hơn và đẩy nhanh chuyển thiết bị cũng như các hỗ trợ khác để giúp xây dựng lại cơ sở hạ tầng quan trọng. Tuy nhiên, nhiều hệ thống phòng không phức tạp, cần được đào tạo nhiều và chậm được đưa vào sử dụng.

Trước đây, khi các nhà máy điện hoặc đường dây tải điện bị tấn công, các quan chức năng lượng Ukraine có thể nối lại nguồn điện, sử dụng mạng lưới cơ sở hạ tầng năng lượng dày đặc để khắc phục vấn đề. Nhưng khả năng phục hồi đó đang giảm nhanh chóng.

Sửa chữa cơ sở hạ tầng bị hư hỏng trở nên vô nghĩa vì Nga có thể tấn công lại các mục tiêu. Hầu hết các trạm biến áp và máy biến áp cần được đặt trên mặt đất và nhiều trạm biến áp cần phải tránh xa các vật cản xung quanh, do đó dễ trở thành mục tiêu tấn công.

Các chuyên gia cho biết thay thế các máy biến áp chuyên dụng và các cơ sở hạ tầng trạm biến áp khác đặc biệt khó khăn vì chúng thường phải được chế tạo theo yêu cầu riêng, có thể mất hàng tháng.

Các quan chức Ukraine nhận thấy chính các đối tác năng lượng Nga của mình đứng đằng sau các quyết định mục tiêu tấn công, như thể chính họ là người đang lên kế hoạch chiến lược. Mạng lưới của Nga và Ukraine về mặt kỹ thuật tương tự nhau, vì đều là một phần của cùng một quốc gia cho đến năm 1991.

Ông Volodymyr Kudrytskyi, Giám đốc điều hành công ty vận hành lưới điện Ukrenergo nói: “Rõ ràng là họ đang nhắm đến những trạm biến áp và nhà máy điện quan trọng nhất đối với một số vùng, khu vực cụ thể hoặc đối với toàn bộ hệ thống điện nói chung. Họ biết cần tấn công vào đâu để gây ra nhiều hư hỏng nhất có thể”.

Các tuốc-bin tại trạm điện gió Novoazovsk ở vùng Donetsk, Ukraine. Ảnh: AFP/TTXVN

90% người dân Ukraine đã được khôi phục điện trong vòng một ngày kể từ khi bị tấn công. Vấn đề là vùng đệm an toàn của hệ thống ngày càng thấp. Với tốc độ phá hủy như hiện nay, không có nguồn nào có thể đủ cho hàng tháng, hàng năm.

Các quan chức Ukraine đã bắt đầu yêu cầu người dân ngừng sử dụng các thiết bị tiêu thụ nhiều điện, áp dụng kế hoạch cắt điện trong vài giờ tại một thời điểm ở Kiev và các thành phố.

Nhiều chính quyền địa phương đã chuyển từ xe buýt điện sang xe buýt chạy bằng động cơ diesel. Cắt điện theo lịch giúp giảm bớt gánh nặng cho lưới điện và cho các công ty điện thời gian quý báu để tìm các đội sửa chữa và nối lại dòng điện qua các phần không bị hư hại của mạng lưới truyền tải.

Ông Olena Pavlenko, Chủ tịch DiXi Group (công ty tư vấn năng lượng ở Kiev), cho biết: “Đánh giá cá nhân của tôi là họ khó có thể tạo ra tình trạng mất điện toàn bộ trong cả nước. Vẫn có khả năng cung cấp điện ở tất cả các vùng. Nhưng họ sẽ tạo ra một tình huống mà nguồn cung điện ở các thành phố bị gián đoạn lâu hơn”.

Công suất phát điện của Ukraine sụt giảm trong những tuần đầu của cuộc xung đột với Nga sau khi Nga chiếm được nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia. Nhưng với phần lớn ngành công nghiệp của Ukraine đang phải ngừng hoạt động vì xung đột, nhu cầu về điện cũng thấp hơn nhiều so với thời bình.

Ukraine vẫn có thể sản xuất đủ điện đáp ứng nhu cầu và chỉ hai tuần trước, Ukraine còn xuất khẩu điện dư thừa sang các nước láng giềng châu Âu. Nhưng Ukraine đang giảm dần khả năng đưa điện từ các nhà máy điện mà đa số nằm ở phía bắc và phía tây của Ukraine, đến những nơi cần thiết, gần các chiến tuyến ở phía nam và phía đông.

Ông Oleksandr Kharchenko, Giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu Công nghiệp Năng lượng tại Kiev cho biết: “Mục tiêu chính cuộc tấn công của Nga là tạo ra một tình huống mà hệ thống Ukraine không thể hoạt động chung. Họ muốn chia nó thành nhiều phần”.

Một mục tiêu khác là làm suy yếu quân đội Ukraine từ phía sau.

Các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng đã khiến Ukraine phải kêu gọi các đồng minh trợ giúp, cả về hệ thống phòng không và phụ tùng cho hệ thống điện.

Chính quyền Mỹ cho biết họ đang cố gắng. Người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ John Kirby nói: “Chúng tôi đang làm việc với người Ukraine và các đối tác trong khu vực và đồng minh để xem có thể làm gì để cung cấp một số nguồn năng lượng thay thế cho họ khi mùa đông đến gần”. Ông nói thêm rằng Mỹ đang nỗ lực để đảm bảo rằng Ukraine có thể cải thiện khả năng phòng không.

Gần đây, Ba Lan đã trình bày với Ủy ban châu Âu danh sách các nhu cầu cơ sở hạ tầng cấp bách nhất của Ukraine.

Một số vật liệu cần thiết có thể được lấy từ Liên minh châu Âu, trong khi các mặt hàng khác có thể cần được đặt hàng từ nơi khác và do các nước EU hỗ trợ tài chính. Ngay cả trước đợt tấn công mới nhất của Nga, các quốc gia EU đã tặng máy phát điện, bộ dụng cụ sửa chữa và máy biến áp cho Ukraine.