Nga đang thắng thế trong ‘cuộc chiến học hỏi’ ở Ukraine?

Sau ba năm rưỡi xung đột, Nga dường như vượt trội Ukraine trong khả năng thích nghi chiến thuật và chiến lược, đặc biệt trong việc ứng dụng UAV và đổi mới chiến đấu.

Nga triển khai UAV hiệu quả hơn Ukraine, tiêu chuẩn hóa sản xuất, nâng cao hậu cần và chiến thuật, tạo lợi thế vượt trội trong cuộc đua đổi mới công nghệ trên chiến trường miền Đông Ukraine. Ảnh: TASS

Theo Mick Ryan, nghiên cứu viên thỉnh giảng tại Chương trình Australia của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), 3 năm rưỡi kể từ khi xung đột bùng nổ, chiến trường Ukraine đang chứng kiến một sự chuyển dịch đáng lo ngại: Nga dường như đã vượt qua Ukraine trong khả năng học hỏi và thích nghi cả ở cấp độ chiến thuật lẫn chiến lược. Đây là đánh giá từ một nghiên cứu dựa trên nhiều chuyến đi thực địa tại Ukraine, gần đây nhất vào tháng 10/2025.

Nga chiếm ưu thế trong cuộc đua UAV

Chuyên gia Ryan lưu ý, tiền tuyến phía Đông Ukraine hiện đang “bão hòa” thiết bị bay không người lái (UAV), khiến việc di chuyển phương tiện trong vòng 15 km từ tuyến đầu trở nên cực kỳ khó khăn hoặc không thể. Lính bộ binh phải hành quân bộ đến vị trí trong khoảng cách 10-15 km, thay vì sử dụng phương tiện. Các xe bọc thép và pháo binh triển khai có thể phải hứng chịu hàng chục cuộc tấn công UAV mỗi ngày.

Theo các chỉ huy tiền tuyến Ukraine , sự đổi mới của Nga trong lĩnh vực UAV hiện có lẽ đã vượt xa Ukraine. Nga đang dẫn đầu trong việc phát triển và ứng dụng UAV điều khiển bằng sợi quang, cung cấp nền tảng “tàng hình” tốt hơn và hình ảnh độ nét cao liên tục để nhắm mục tiêu.

Quan trọng hơn, Nga đã tiêu chuẩn hóa sản xuất UAV xung quanh một số lượng hạn chế các mẫu, trong khi Ukraine sử dụng hàng chục, thậm chí hàng trăm mẫu khác nhau. Điều này tạo lợi thế cho Nga về mặt hậu cần, đào tạo và sản xuất.

Đặc biệt, các đơn vị quân đội Rubicon của Nga đã chuyển đổi hoạt động UAV và việc nhắm mục tiêu vào các trung tâm điều khiển UAV của Ukraine. Các quy trình của Nga đã được tiêu chuẩn hóa và việc chia sẻ bài học giữa các đơn vị được cải thiện đáng kể, cho phép đổi mới chiến thuật nhanh chóng.

Bộ binh vẫn là chìa khóa giữ địa hình

Bất chấp việc UAV ngày càng phổ biến, bộ binh vẫn giữ vai trò quan trọng hơn bao giờ hết trong việc giữ vững địa hình. Nga triển khai bộ binh theo từng nhóm nhỏ từ 2-4 binh sĩ, đôi khi chỉ có từng cá nhân được che phủ bằng chăn giữ nhiệt để tránh phát hiện.

Tầm quan trọng của bộ binh được thể hiện qua cấu trúc tổ chức các lữ đoàn chiến đấu Ukraine. Mặc dù hầu hết các lữ đoàn đều có 1-2 tiểu đoàn UAV, tất cả vẫn duy trì 3-5 tiểu đoàn bộ binh. Như phía Ukraine đã nhận ra tại thành phố Pokrovsk đang bị bao vây ở miền Đông và nhiều nơi khác, UAV không thể thay thế một người lính giữ vững trận địa.

Nghiên cứu chỉ ra rằng UAV không thay thế năng lực con người và cũng không thay thế pháo binh, xe tăng, bộ binh, công binh hay hậu cần, mà bổ sung cho chúng. Ukraine coi hoạt động UAV là hỗ trợ các hệ thống thông thường hiện có, lấp đầy khoảng trống năng lực, chứ không phải thay thế chúng.
Trong khi đó, Nga đã phát triển chiến thuật mới. Các nhóm nhỏ của Nga tìm kiếm khoảng trống trong các vị trí tiền tuyến của Ukraine, có thể cách nhau tới 1.000 mét và thường không có vị trí phòng thủ sâu.

Khi phát hiện khoảng trống, quân Nga tràn vào với bộ binh và UAV, tìm kiếm sở chỉ huy và trung tâm điều khiển UAV. Nếu không tìm thấy khoảng trống, bom lượn hoặc UAV được sử dụng để tạo ra khoảng trống, đặc biệt trong môi trường đô thị.

Nga kết hợp các chiến thuật xâm nhập trên bộ đang phát triển với việc sử dụng hỏa lực – đặc biệt là UAV tấn công và bom lượn, đạn tuần kích với khả năng chống chịu tác chiến điện tử được cải thiện và tầm bắn xa hơn – để tấn công vào những nơi phát hiện ra khoảng trống hoặc các đơn vị Ukraine yếu hơn.

Nếu một năm trước có thể nói Nga dẫn đầu về khả năng thích nghi chiến lược, hệ thống và Ukraine dẫn đầu về khả năng thích nghi chiến thuật, thì điều này hiện nay dường như không còn đúng nữa. Theo các nhà chỉ huy chiến thuật, Nga đã tiến bộ trong cuộc chiến thích ứng chiến thuật, bao gồm các chiến thuật thay đổi nhanh chóng và thành công hơn, cũng như việc ghi chép và phân phối các phương pháp chiến thuật mới một cách có hệ thống hơn trên toàn mặt trận.

Những nỗ lực của Nga nhằm “học cách thích nghi tốt hơn” trong ba năm qua rất có thể đã đạt được khối lượng tới hạn và hiện đang mang lại kết quả ở cả cấp độ chiến thuật và chiến lược.

Mặc dù Ukraine cũng đã cải thiện khả năng học hỏi và thích nghi – với các đơn vị quan sát xu hướng chiến trường, chia sẻ bài học kinh nghiệm với cấp cao hơn và năng lực phân tích được củng cố – Nga dường như đang vượt lên trong cuộc đua này. Điều đó sẽ mang lại bao nhiêu động lực chiến thuật và chiến lược bổ sung cho Nga và các hoạt động trên bộ vốn đã trì trệ của họ vẫn còn phải chờ xem.

Các hoạt động tấn công tầm xa

Trong ba năm qua, Ukraine đã phát triển năng lực tấn công sâu mạnh mẽ. Hiện nay, nước này sở hữu một hệ thống tấn công tích hợp thông tin tình báo, vũ khí và đánh giá hậu tấn công của phương Tây. Ukraine gần đây đã tấn công liên tục vào cơ sở hạ tầng năng lượng và sản xuất quân sự chiến lược của Nga, với trọng tâm thứ cấp là các cơ sở phóng và lưu trữ tên lửa và UAV của Moskva.

Theo quan điểm của các cơ quan tình báo Ukraine, những hoạt động tấn công tầm xa của Kiev đã góp phần gây ra những thách thức kinh tế cho Nga không kém gì chế độ trừng phạt từ phương Tây. Một khía cạnh cuối cùng của chiến dịch tấn công tầm xa là tính thích ứng của nó. Phía Ukraine mô tả vòng xoáy thích ứng tấn công-phản công là một nỗ lực chiến lược liên tục và diễn biến nhanh chóng ở cả Ukraine và Nga.

Về phần mình, Nga tiếp tục học hỏi và cải thiện thế trận phòng không cũng như các hoạt động đánh lừa và phản công tình báo, giám sát và trinh sát (ISR) để làm phức tạp thêm kế hoạch tấn công của Ukraine và đồng minh. Các đơn vị phòng không Nga liên tục di chuyển như một phần của quá trình này, nhưng họ cũng tích cực phát triển các công nghệ và kỹ thuật tiên tiến. Phần này của vòng xoáy thích ứng tấn công-phản công đang diễn ra đặc biệt nhanh chóng. Theo Ukraine, các kỹ thuật tấn công và xâm nhập mới có hiệu quả trong một tuần có thể trở nên lỗi thời chỉ sau một hoặc hai tuần.

Bên cạnh đó, Nga hiện cũng đang tận dụng lợi thế địa lý rộng lớn của mình để chuyển dịch năng lực sản xuất ra khỏi tầm bắn từ các chiến dịch tấn công của Ukraine. Điều này tương tự, mặc dù ở quy mô nhỏ hơn, việc Nga chuyển dịch công nghiệp sang phía Đông trong Thế chiến II.

Thách thức phòng không với Ukraine

Quy mô và sự tinh vi về công nghệ của UAV Nga đặt ra những thách thức đáng kể cho Ukraine. Nga đã thay đổi lớp bảo vệ điện tử và hệ thống dẫn đường của UAV để làm suy yếu khả năng của Ukraine trong việc đánh lừa hoặc giành quyền kiểm soát và điều khiển chúng đến khu vực an toàn (hoặc quay trở lại điểm phóng). Nga cũng đã đưa vào sử dụng UAV chạy bằng động cơ phản lực, bay nhanh hơn nhiều so với UAV chạy bằng cánh quạt cũ, khiến chúng khó bị phát hiện và đánh chặn hơn.

Chiến thuật của Nga trong việc triển khai các chiến dịch UAV đã có những bước tiến nhanh chóng. Chúng không chỉ bay cao hơn, khiến việc đánh chặn bằng súng máy của các đội cơ động trở nên khó khăn, mà còn bay theo nhiều tuyến đường khác nhau và với tốc độ cao hơn. UAV Nga cũng đang được sử dụng với số lượng lớn hơn.

Nếu Ukraine chỉ đối phó với các biến thể UAV khác nhau, bao gồm cả phiên bản mồi nhử, vấn đề cũng sẽ rất lớn. Tuy nhiên, hầu hết các cuộc không kích UAV đều đi kèm với số lượng nhỏ tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo , vốn khó phát hiện và khó đánh chặn hơn so với UAV. Mối đe dọa trên không của Nga cũng bao gồm bom lượn, đạn tuần kích, máy bay cánh cố định và cánh quay, UAV tấn công và tình báo tiên tiến, cũng như UAV trinh sát tầm xa được sử dụng để chỉ thị các cuộc tấn công sâu.

Nga đã liên tục đổi mới năng lực tấn công đường không trong hai năm qua. Họ thiết kế các chiến dịch không chỉ để tiêu diệt các mục tiêu chủ chốt mà còn để đảm bảo rằng việc sử dụng hỗn hợp vũ khí sẽ gây khó khăn cho Ukraine trong việc thích nghi với chiến thuật và công nghệ của Nga. Xét trên một số khía cạnh, điều này thể hiện các chiến dịch phản ứng thích nghi của Nga đối với Ukraine. Như một sĩ quan phòng không Ukraine nhận định, “Nga đang học hỏi và thích nghi nhanh chóng”.

Tóm lại, theo chuyên gia Ryan, bất chấp ý chí và quyết tâm vững chắc mà Ukraine đã thể hiện để tự vệ, vẫn còn nhiều thách thức mà quân đội nước này phải vượt qua. Trong hai năm qua, Nga đã phát triển một loạt lợi thế chồng chéo về nhân lực, UAV, đổi mới chiến trường, và khả năng chỉ huy và kiểm soát, gây ra mối đe dọa nghiêm trọng cho Ukraine, đặc biệt là trên chiến trường. Nga đã học cách học hỏi tốt hơn, điều này không phải là một diễn biến tích cực cho Ukraine.