Nắng nóng cực đoan – Thực tế khí hậu mới ở châu Âu

Châu Âu đang đối mặt với đợt nắng nóng khốc liệt , nhiệt độ vượt 40 độ C, kéo theo nguy cơ hàng nghìn ca tử vong do sốc nhiệt chỉ trong vài ngày tới.

Ảnh minh họa: AFP/Getty Images

Theo tờ Politico ngày 1/7, Nam Âu đang hứng chịu một trong những đợt sóng nhiệt gay gắt nhất từ trước đến nay. Khu vực Huelva ( Tây Ban Nha ) vừa ghi nhận mức nhiệt lên tới 46C – mức kỷ lục mới cho tháng 6. Nhiệt độ cao bất thường cũng bao trùm Italy , Hy Lạp , Bồ Đào Nha và khu vực Balkan, kèm theo nguy cơ cháy rừng trên diện rộng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã phát đi cảnh báo khẩn, nhấn mạnh hàng chục nghìn ca tử vong do nắng nóng là hoàn toàn có thể phòng tránh nếu các quốc gia thực hiện nghiêm túc các biện pháp thích ứng. Bà Marisol Yglesias Gonzalez, chuyên gia về khí hậu và sức khỏe của WHO tại Bonn, nhận định: “Giờ đây, câu hỏi không còn là có xảy ra sóng nhiệt hay không, mà là sẽ có bao nhiêu đợt mỗi năm và chúng sẽ kéo dài ra sao ”.

Ông Pierre Masselot, chuyên gia thống kê tại Trường Y học Nhiệt đới và Vệ sinh London, ước tính riêng đợt sóng nhiệt này có thể gây ra hơn 4.500 ca tử vong vượt mức trung bình chỉ trong ba ngày (30/6 đến 3/7). Dự báo Italy, Croatia, Slovenia và Luxembourg là những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nhất. Ông Masselot cho biết: “Những ngày nghiêm trọng nhất sẽ rơi vào ngày 1/7 và 2/7″.

Ảnh minh họa: Politico

Dữ liệu WHO cho thấy, trung bình sóng nhiệt đã cướp đi khoảng 175.000 sinh mạng mỗi năm trên toàn khu vực châu Âu – kéo dài từ Iceland đến Nga. Nghiên cứu của ông Masselot công bố hồi tháng 1/2025, phân tích dữ liệu của 854 thành phố, cảnh báo tỷ lệ tử vong sẽ còn tăng nhanh nếu các biện pháp thích ứng khí hậu không được đẩy mạnh.

WHO nhấn mạnh rằng biến đổi khí hậu do đốt nhiên liệu hóa thạch tiếp tục làm các đợt nắng nóng diễn ra thường xuyên hơn, cường độ lớn hơn và nguy hiểm hơn. Riêng tại Tây Ban Nha, gần 2/3 số thị trấn đã phát cảnh báo y tế, trong đó có 804 khu vực đạt mức báo động cao nhất. Cơ quan khí tượng quốc gia Aemet dự báo tình trạng “oi nóng” sẽ còn tiếp diễn ít nhất đến ngày 3/7. Pháp, Italy, Bồ Đào Nha và Hy Lạp cũng đã phát cảnh báo khẩn.

Nắng nóng cực đoan còn làm gia tăng rủi ro cháy rừng. Chính phủ Hy Lạp đã phát cảnh báo ô nhiễm không khí do cháy rừng lan rộng gần Athens. Tại Thổ Nhĩ Kỳ, hơn 50.000 người phải sơ tán do đám cháy lớn gần thành phố Izmir. Albania ghi nhận 26 vụ cháy chỉ trong hai ngày, còn Serbia vừa trải qua ngày nóng nhất kể từ thế kỷ 19.

Từ góc độ chuyên gia khí tượng, WHO khuyến cáo người dân cần chủ động thực hiện các biện pháp bảo vệ sức khỏe như uống đủ nước, tránh ra ngoài vào giờ nắng gắt, giữ nhà cửa luôn thoáng mát. Các nhóm dễ bị tổn thương – gồm người cao tuổi, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, lao động ngoài trời và người mắc bệnh mạn tính – cần đặc biệt chú ý. Bà Gonzalez cũng lưu ý, một số loại thuốc như thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc hạ huyết áp có thể làm giảm khả năng điều hòa thân nhiệt.

Tuy nhiên, ứng phó với sóng nhiệt không chỉ dừng lại ở các biện pháp tình huống. Theo khảo sát năm 2022 của WHO, chỉ 21/57 quốc gia thuộc khu vực châu Âu có kế hoạch hành động cấp quốc gia về sức khỏe ứng phó nắng nóng; riêng EU chỉ chiếm 14 nước. Thực tế, nhiều nước mới dừng ở mức thiết lập hệ thống cảnh báo và truyền thông, nhưng chưa đầu tư đủ cho hạ tầng y tế hay quy hoạch đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu.

WHO cho biết, trong năm 2026 sẽ ban hành hướng dẫn mới cho các chính phủ, trong đó khuyến nghị các giải pháp làm mát bền vững, tập trung vào yếu tố con người và áp dụng ở cấp thành phố, nhằm bảo vệ cộng đồng trước nguy cơ nhiệt độ cực đoan trở thành thực tế thường trực.