Nam Cực có thể tan chảy “không thể đảo ngược”

Các nhà khoa học cho biết sự thay đổi sẽ mất hàng nghìn năm, nhưng chúng ta chỉ có một thế kỷ để ngăn chặn nó.

Nam Cực chứa hơn một nửa lượng nước ngọt trên thế giới trong lớp băng rộng lớn, nhưng những quyết định của nhân loại trong thế kỷ tới có thể khiến lượng nước đó đổ ra biển vô phương cứu chữa.

Theo một nghiên cứu mới được công bố, nếu sự nóng lên toàn cầu tiếp tục gia tăng mà không được kiểm soát, Nam Cực sẽ sớm vượt qua “điểm không thể quay lại” có thể khiến lục địa này giảm xuống thành một khối khô cằn, không có băng lần đầu tiên sau hơn 30 triệu năm.

“Nam Cực về cơ bản là di sản cuối cùng của chúng ta từ thời gian trước đó trong lịch sử Trái đất. Nó đã tồn tại khoảng 34 triệu năm. Các mô phỏng của chúng tôi cho thấy rằng một khi bị tan chảy, nó sẽ không hồi phục lại trạng thái ban đầu cho đến khi nhiệt độ quay trở lại mức thời kỳ tiền công nghiệp. Đó là một kịch bản rất khó xảy ra. Nói cách khác, những gì trước đó chúng ta mất ở Nam Cực thì bây giờ có thể sẽ mất vĩnh viễn”, đồng tác giả nghiên cứu Anders Levermann, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Tác động Khí hậu Potsdam (PIK) ở Đức cho biết.

Các nhà nghiên cứu PIK đã chạy mô phỏng máy tính để mô hình hóa Nam Cực sẽ trông như thế nào sau hàng nghìn năm kể từ bây giờ. Họ phát hiện ra rằng, nếu nhiệt độ trung bình tăng 4 độ C so với mức tiền công nghiệp trong bất kỳ khoảng thời gian nào kéo dài thì phần lớn băng ở Tây Nam Cực sẽ vỡ vụn, dẫn đến mực nước biển toàn cầu tăng thêm 6,5 mét. Với con số đó sẽ đủ tàn phá các thành phố ven biển như New York, Tokyo và London. Kịch bản này có thể trở thành hiện thực trong vòng nhiều thập kỷ.

Trong khi đó, nếu mức phát thải khí nhà kính hiện tại được phép tiếp tục cho đến năm 2100 thì theo dự báo mức tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu sẽ là 5 độ C – được coi là kịch bản ấm lên trong trường hợp xấu nhất

Các tác giả của nghiên cứu mới cho biết, nếu những dự báo của Uỷ ban Liên chính phủ về Biến đổi khí hậu IPCC bị tắt, mọi thứ có thể trở nên tồi tệ hơn rất nhiều. Nếu nhiệt độ toàn cầu tăng từ 6 đến 9 độ C trên mức thời kỳ tiền công nghiệp trong bất kỳ khoảng thời gian duy trì nào trong thiên niên kỷ tới, hơn 70% lượng băng ngày nay của Nam Cực sẽ bị mất “không thể phục hồi”.

Nếu nhiệt độ tăng thêm 10 độ C, lục địa này sẽ hầu như không có băng. Nếu lục địa mất hết băng, mực nước biển toàn cầu sẽ tăng gần 58 mét.

Các tác giả nghiên cứu cảnh báo, sự thất bại của nhân loại trong việc giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính trong thế kỷ này có thể kích hoạt một chu kỳ phản hồi không thể đảo ngược, định đoạt số phận của Nam Cực trong nhiều thiên niên kỷ tới.

Sự cạn kiệt nhanh chóng của các thềm băng ở Nam Cực là những mảng băng lớn neo vào đất liền và trôi tự do trên đại dương đại diện cho một cơ chế phản hồi đặc biệt nguy hiểm.

Khi nước biển ấm áp vào mặt dưới của các thềm băng, điểm mà chân thềm tiếp xúc với nước lùi ngày càng xa về phía sau, gây mất ổn định cho toàn bộ thềm sẽ cho phép các khối băng khổng lồ từ đất liền ra trượt vào đại dương.

Theo một nghiên cứu năm 2019 trên tạp chí Geophysical Research Letters, nhiều thềm băng ở Tây Nam Cực đang bị tan chảy, với khoảng 25% băng trong khu vực có nguy cơ sụp đổ.

Các tác giả nghiên cứu kết luận rằng số phận của Nam Cực nằm trong tay các nhà hoạch định chính sách hiện tại. Hiệp định Khí hậu Paris được 73 quốc gia đồng ý vào năm 2015 (Mỹ đã từ bỏ vào tháng 6 năm 2017) nhằm mục đích hạn chế nhiệt độ trung bình của hành tinh tăng hơn 1,5 độ C, mức trung bình trước công nghiệp, để ngăn chặn những tác động tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu.

Trong khi lượng khí thải giảm nhẹ vào đầu năm nay, do sự cách ly hàng loạt trong đại dịch Covid-19, một báo cáo của Liên hợp quốc được công bố mới đây đã cảnh báo rằng thế giới hiện đang không đạt được các mục tiêu đặt ra trong Hiệp định Paris, với nhiệt độ trung bình toàn cầu kéo dài khoảng 1,1 độ C trên mức tiền công nghiệp từ năm 2016 đến năm 2020. Báo cáo cho biết thêm rằng có 20% khả năng nhiệt độ trung bình toàn cầu hàng năm sẽ tăng hơn 1,5 độ C, ít nhất là tạm thời vào năm 2024.