Năm 2022 có thể là năm cháy rừng kỷ lục ở châu Âu
Những đám cháy rừng trải khắp châu Âu có thể sẽ khiến năm 2022 trở thành năm mà Lục địa già ghi nhận diện tích rừng bị tàn phá cao kỷ lục, trong khi các nhà khoa học cảnh báo biến đổi khí hậu đang góp phần khiến các đám cháy trở nên hung dữ hơn.
Khói bốc mù mịt khi cháy rừng lan rộng ở El Barco de Valdeorras, Galicia, Tây Ban Nha ngày 20/7/2022. Ảnh: THX/TTXVN
Các đám cháy rừng xảy ra ở ở Pháp, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha từ đầu năm 2022 đến nay đã thiêu rụi diện tích rừng nhiều hơn tổng thiệt hại của cả năm 2021 – khoảng 5.000 km2 đã bị thiêu rụi, tương đương diện tích của Trinidad và Tobago.
Theo Jesus San Miguel, điều phối viên cơ quan giám sát vệ tinh EFFIS của Liên minh châu Âu (EU), tình hình đang diễn biến tồi tệ hơn nhiều so với dự đoán, dù rằng các dự báo dài hạn đều đã lường trước tình trạng nhiệt độ tăng cao bất thường. Chuyên gia này cũng cho rằng tình hình sẽ còn tiếp tục xấu đi khi mọi chỉ dấu về tình trạng ấm lên toàn cầu đều đã bị vượt trong mùa cháy rừng năm nay.
Thông thường cao điểm của mùa cháy rừng tại châu Âu diễn ra từ tháng 7 đến tháng 9 hằng năm, nhưng giai đoạn này đang kéo dài hơn với các vụ cháy nghiêm trọng hơn. Các chuyên gia tin rằng biến đổi khí hậu đang tạo ra điều kiện thuận lợi hơn để các đám cháy bùng phát tại châu Âu.
Video đang HOT
Đến nay, nhiệt độ toàn cầu tăng trung bình 1,1 độ C so với thời kỳ trước Cách mạng công nghiệp. Liên hợp quốc cảnh báo Trái Đất đang trong lộ trình ấm lên 2,7 độ C vào cuối thế kỷ này. Mức độ ấm lên 1,1 độ C cũng đã đủ để gây ra những đợt sóng nhiệt khắc nghiệt “thiêu đốt” châu Âu trong tuần qua và nhiều khả năng những đợt nắng nóng bất thường kiểu này còn tiếp diễn và kéo dài lâu hơn.
Theo EFFIS, gần 40.000 ha rừng ở Pháp đã bị thiêu rụi trong các vụ cháy rừng từ đầu năm đến nay, cao hơn mức 30.000 ha ghi nhận trong cả năm 2021. Tại Tây Ban Nha, trên 500 người thiệt mạng trong 10 ngày chịu ảnh hưởng của sóng nhiệt trong tháng này trong khi tính từ đầu năm, 190.000 ha rừng đã bị thiêu rụi, cao hơn gấp đôi con số 85.000 ghi nhận trong cả năm 2021. EFFIS dự báo đến cuối năm 2022, diện tích đất bị thiêu rụi tại châu Âu sẽ cao hơn mức kỷ lục gần 1 triệu ha được ghi nhận vào năm 2017.
Mark Parrington, nhà khoa học trưởng tại Cơ quan theo dõi khí quyển Copernicus của EU, nhận định biến đổi khí hậu đã góp phần khiến các đám cháy rừng kéo dài hơn. Theo chuyên gia này, cách các đám cháy hoành hành hiện nay là điều không thường xảy ra ở châu Âu. Nhiệt độ cao hơn kết hợp với những điều kiện khô hạn chưa từng thấy trên hầu khắp châu Âu khiến các khu rừng dễ bén lửa hơn và lửa lan nhanh hơn nếu đám cháy bùng phát. Nguy cơ cháy rừng có xu hướng tăng ở cả Trung và Nam Âu.
Ngoài ra, không chỉ phá hủy các hệ sinh thái, xóa sổ những thảm thực vật vốn có chức năng hấp thụ khí thải carbon, các đám cháy rừng cũng làm gia tăng tình trạng biến đổi khí hậu khi từ những đám cháy này cũng phát ra những khí gây hiệu ứng nhà kính như CO2. Theo báo cáo của Copernicus công bố trong tuần này, các đám cháy rừng xảy ra tại Tây Ban Nha và Maroc trong tháng 6 và tháng 7 đã thải 1,3 tỷ tấn khí CO2 vào bầu khí quyển, mức cao nhất ghi nhận được trong giai đoạn tương tự tính từ năm 2003 khi các dữ liệu bắt đầu được ghi nhận.
Các đám cháy còn ảnh hưởng đến chất lượng không khí của các cộng đồng cư dân lân cận. Tại miền Tây Nam nước Pháp, nồng độ NO2 ghi nhận trong không khí ở thành phố Bordeaux, gần 2 đám cháy lớn trong khu vực, liên tục tăng trong nhiều ngày. Tình trạng này thậm chí còn được ghi nhận ở thủ đô Paris cách các đám cháy tới 500 km về phía Đông Bắc.
Tác nhân chính gây nắng nóng và cháy rừng
Nắng nóng khắc nghiệt đang hoành hành khắp châu Âu và Mỹ trong tuần này và được dự báo sẽ bao trùm phần lớn các khu vực của Trung Quốc cho tới cuối tháng 8.
Nhân viên cứu hỏa nỗ lực khống chế các đám cháy rừng do nắng nóng tại Gironde, tây nam nước Pháp, ngày 17/7/2022. Ảnh: AFP/TTXVN
Ngoài mức nhiệt vượt 40 độ C, cháy rừng cũng đang lan rộng tại miền Nam châu Âu, buộc Italy và Hy Lạp phải sơ tán người dân tại một số thị trấn. Nắng nóng cực đoan là một phần của xu hướng toàn cầu liên quan đến sự gia tăng nhiệt độ, mà các nhà khoa học cho rằng nguyên nhân chính là từ hoạt động của con người.
Biến đổi khí hậu khiến các đợt nắng nóng gia tăng cả về cường độ và tần suất. Ủy ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) nhận định tình trạng này đang xảy ra tại phần lớn các lục địa. Khí thải gây hiệu ứng nhà kính từ các hoạt động của con người đã khiến nhiệt độ Trái Đất tăng thêm khoảng 1,2 độ C kể từ thời kỳ tiền công nghiệp. Điều này đồng nghĩa rằng nhiệt độ có thể tăng cao hơn khi hiện tượng nắng nóng cực đoan xuất hiện.
Việc nhiệt độ Trái Đất tăng thêm 1,2 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp đang thúc đẩy các hiện tượng thời tiết nóng cực đoan. Theo nhà khoa học về khí hậu Sonia Seneviratne của Đại học ETH Zurich (Thụy Sĩ), trung bình tại lục địa, các hiện tượng nắng nóng cực đoan, đáng lẽ chỉ xảy ra 10 năm 1 lần nếu không có tác động của con người đối với khí hậu, nay lại xuất hiện với tần suất cao gấp 3 lần. Nhiệt độ sẽ chỉ ngừng tăng nếu con người ngừng thải ra khí nhà kính vào khí quyển. Sự thất bại trong nỗ lực giải quyết biến đổi khí hậu sẽ khiến nắng nóng cực đoan ngày càng nguy hiểm hơn. Mặc dù các nước đã nhất trí với mục tiêu giảm mức tăng của nhiệt độ Trái Đất ở ngưỡng 1,5-2 độ C theo Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu, song các chính sách hiện nay không đủ hiệu quả để đáp ứng mục tiêu này. Theo nhà khoa học Seneviratne, để nhiệt độ Trái Đất tăng vượt ngưỡng 1,5 độ C đồng nghĩa rằng hầu hết các năm đều sẽ bị ảnh hưởng bởi nóng cực đoan trong tương lai.
Ngoài biến đổi khí hậu, các hiện tượng khác cũng tác động đến nắng nóng. Tại châu Âu, hoàn lưu khí quyển là một nhân tố quan trọng. Nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature chỉ ra rằng các đợt nắng nóng tại châu Âu đang tăng nhanh gấp 3-4 lần so với những quốc gia thuộc khu vực vĩ độ trung bình ở phía Bắc như Mỹ. Tác giả nghiên cứu cho rằng xu hướng này có liên quan đến thay đổi về dòng tia (luồng gió thổi cực nhanh từ Tây sang Đông tại Bắc bán cầu).
Các nhà khoa học đã tiến hành nhiều cuộc nghiên cứu để xác định chính xác biến đổi khí hậu đã tác động như thế nào đến các đợt nắng nóng. Kể từ năm 2004, hơn 400 nghiên cứu như vậy đã được tiến hành đối với các hiện tượng thời tiết cực đoan, bao gồm nắng nóng, lũ lụt, hạn hán, đồng thời đánh giá vai trò của biến đổi khí hậu trong từng hiện tượng. Điều này bao gồm mô phỏng khí hậu hiện đại hàng trăm lần và so sánh với các mô phỏng về khí hậu khi không có khí thải gây hiệu ứng nhà kính do con người tạo ra. Trong một ví dụ cụ thể, các nhà khoa học đã kết luận rằng khả năng nắng nóng kỷ lục tại Tây Âu vào tháng 6/2019 xảy ra hiện nay tại Pháp và Hà Lan sẽ tăng 100 lần, nếu như không con người không làm biến đổi khí hậu.
Biến đổi khí hậu làm tăng tình trạng khô, nóng, góp phần khiến hỏa hoạn lan nhanh, kéo dài và cháy dữ dội hơn. Tại Địa Trung Hải, đây là nguyên nhân khiến mùa cháy rừng bắt đầu sớm hơn và tác động nghiêm trọng hơn. Năm ngoái, hơn nửa triệu hecta đất đã bị thiêu trụi tại Liên minh châu Âu (EU), khiến đây trở thành mùa cháy rừng nghiêm trọng thứ hai trong lịch sử sau mùa cháy rừng năm 2017.
Thời tiết nóng nực cũng khiến cây cỏ trở nên khô héo, trở thành nhiên liệu khô khiến cháy rừng lan rộng. Các nước như Ba Lan và Hy Lạp thường hứng chịu cháy rừng trong phần lớn các mùa Hè, nên đều có hạ tầng để ứng phó. Tuy nhiên, nhiệt độ ngày càng tăng cũng khiến cháy rừng lan sang cả những vùng chưa quen với tình trạng này, do đó ít có sự chuẩn bị để ứng phó kịp thời.
Trên thực tế, biến đổi khí hậu không phải là nhân tố duy nhất dẫn đến cháy rừng. Công tác quản lý rừng và các nguồn gây cháy là cũng những nhân tố quan trọng. Theo số liệu của EU, hơn 90% các vụ cháy trong khu vực là do hoạt động của con người, như phóng hỏa, các dụng cụ nướng thịt dùng một lần, đường dây điện... Một số quốc gia, trong đó có Tây Ban Nha, đang đối mặt với thách thức suy giảm dân số tại các vùng nông thôn, khi người dân có xu hướng chuyển lên thành phố. Điều này khiến nguồn nhân lực phụ trách dọn cây cỏ - nguồn nhiên liệu góp phần gây cháy rừng - cũng giảm theo.
Mặc dù có một số biện pháp cũng giúp kiểm soát cháy rừng nghiêm trọng, song các nhà khoa học khẳng định nếu không cắt giảm mạnh khí nhà kính gây biến đổi khí hậu, nắng nóng, cháy rừng, lũ lụt và hạn hán sẽ ngày càng trở nên tồi tệ hơn.
Nguyên nhân khiến châu Âu trở thành điểm nắng nóng khắc nghiệt hiện nay Các nhà khoa học chỉ ra một số yếu tố liên quan đến dòng lưu thông của khí quyển và đại dương khiến châu Âu trở thành điểm nóng sóng nhiệt. Trẻ em giải nhiệt tại đài phun nước ở Nantes, Pháp, khi nhiệt độ lên quá 42 độ C ngày 18/7/2022. Ảnh: AFP/TTXVN Hai tháng trước, nước Pháp trải qua tháng 5...