Mỹ và Nga phản ứng gay gắt kế hoạch của LHQ nhằm hạn chế việc sử dụng vũ khí AI

Trong khi Liên hợp quốc (LHQ) cảnh báo nguy cơ nhân loại đối mặt “thuật toán chết chóc” nếu không có hàng rào bảo vệ thì Mỹ và Nga coi AI là trụ cột an ninh, bác bỏ kiểm soát vũ khí tự động.

Tổng thư ký LHQ cảnh báo AI có thể vượt ngoài kiểm soát con người. Cuộc chạy đua vũ khí tự động đặt ra thách thức đạo đức và luật pháp quốc tế chưa từng có tiền lệ (trong ảnh: Toàn cảnh cuộc họp HĐBA LHQ tại New York, Mỹ). Ảnh: THX/TTXVN

Theo hãng thông tấn độc lập UNIAN (Ukraine) ngày 27/9, cuộc tranh luận về việc kiểm soát trí tuệ nhân tạo (AI) trong lĩnh vực quân sự đã nóng lên tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ), khi hai cường quốc hạt nhân là Mỹ và Nga kiên quyết phản đối các đề xuất nhằm hạn chế sử dụng công nghệ này trong vũ khí. Cả hai quốc gia đều coi AI là yếu tố chiến lược quan trọng, đi ngược lại nỗ lực của LHQ nhằm thiết lập các quy tắc toàn cầu trước mối đe dọa “hiện hữu” từ vũ khí tự động.

Cụ thể, Mỹ và Nga đã có phản ứng gay gắt trước kế hoạch của LHQ, xem công nghệ AI là chìa khóa cho an ninh và tương lai quốc gia.

Mỹ, thông qua cố vấn khoa học của Tổng thống Donald Trump , ông Michael Kratsios, đã “kiên quyết bác bỏ mọi nỗ lực của các tổ chức quốc tế nhằm thiết lập quyền kiểm soát tập trung đối với việc quản lý AI” theo tờ Telegraph (Anh). Quan điểm của Mỹ là việc phổ biến công nghệ một cách có trách nhiệm sẽ “mở đường cho một tương lai thịnh vượng” với năng suất cao hơn và những đột phá khoa học, thay vì “quản lý quan liêu”.

Tương tự, Nga cũng phản đối các hạn chế do HĐBA LHQ đề xuất. Phó Đại sứ Nga tại LHQ Dmitry Polyansky khẳng định công nghệ này là “một yếu tố quan trọng của an ninh quốc gia” của Moskva. Ông Polyansky cũng chỉ trích thành phần Hội đồng Bảo an, gồm 15 quốc gia thành viên trong đó có Mỹ, Anh và Pháp, vì phản ánh “sự đại diện quá mức không cân xứng” của các quốc gia và lợi ích phương Tây.

Lo ngại đạo đức và thực tế chiến trường Ukraine

Cuộc tranh luận này diễn ra trong bối cảnh cuộc chạy đua vũ trang đang gia tăng và những bằng chứng thực tiễn về việc sử dụng AI trên chiến trường, đặc biệt là ở Ukraine.

Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres đã gọi những vũ khí dựa trên AI là “không chấp nhận về mặt đạo đức” và cảnh báo rằng trí tuệ nhân tạo đặt ra mối đe dọa hiện hữu đối với nhân loại. Ông Guterres nhấn mạnh rằng “số phận của nhân loại không thể bị phó mặc cho một thuật toán” và nếu không có hàng rào bảo vệ, AI có thể được sử dụng như một loại vũ khí.

Ông Guterres đã đưa ra bốn ưu tiên cho quản trị AI toàn cầu, bao gồm: Đảm bảo quyền kiểm soát của con người đối với “các quyết định sống còn”; tạo ra quy định chặt chẽ; chống thông tin sai lệch; thu hẹp khoảng cách giữa các nước giàu và nghèo để AI mang lại lợi ích cho toàn thể nhân loại.

Tổng Thư ký LHQ cũng đặc biệt lưu ý rằng việc sử dụng AI trong quân sự phải tuân thủ luật pháp quốc tế, và “sự kiểm soát và phán đoán của con người phải được duy trì trong mọi trường hợp sử dụng vũ lực”.

Trước đó, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cũng đã kêu gọi thông qua các quy tắc toàn cầu về việc sử dụng AI trong chiến tranh tại Đại hội đồng LHQ, cảnh báo rằng sẽ sớm có những thiết bị bay không người lái chiến đấu hoàn toàn tự động, tấn công cơ sở hạ tầng quan trọng và nhắm mục tiêu vào con người mà không cần sự can thiệp của con người.

Mối quan tâm của LHQ không phải là viễn cảnh xa vời mà đang trở thành hiện thực trên chiến trường. Cả hai bên trong cuộc xung đột ở Ukraine đã bắt đầu sử dụng vũ khí được tăng cường trí tuệ nhân tạo.

Theo Wall Street Journal, Ukraine là quốc gia đầu tiên trên thế giới thường xuyên sử dụng hàng loạt thiết bị bay không người lái (UAV) AI trong chiến đấu, một điềm báo cho tương lai của các hoạt động chiến đấu. Serhiy Kuprienko, CEO của công ty khởi nghiệp Swarmer, chia sẻ về cách hoạt động của UAV AI: “Bạn đặt mục tiêu, và UAV sẽ làm phần còn lại”. Các nhà phân tích nhận định những đàn UAV AI như vậy ngày càng phổ biến trong chiến tranh hiện đại.

Bên cạnh đó, UNIAN đưa tin Ukraine đã tiếp nhận UAV Vector AI được trang bị hệ thống phát hiện pháo binh bằng âm thanh, có khả năng xác định hướng và khoảng cách của hỏa lực pháo binh, với thời gian bay liên tục tới 4 giờ. Giám đốc văn phòng đại diện Quantum Systems tại Ukraine, Oleksandr Berezhny, cho biết thiết bị này hiện đang được thử nghiệm cả tại thao trường huấn luyện và trong điều kiện chiến đấu.

Trong khi LHQ và nhiều quốc gia lo ngại về quyền kiểm soát con người và mối đe dọa đạo đức, thì các cường quốc lớn lại coi AI là nền tảng an ninh, làm sâu sắc thêm sự chia rẽ trong việc quản lý công nghệ mang tính chuyển đổi này. Câu hỏi lớn nhất vẫn là: liệu nhân loại có thể thiết lập được những “hàng rào bảo vệ” toàn cầu trước khi “số phận của nhân loại bị phó mặc cho một thuật toán” hay không.