Mỹ – Trung nguy cơ căng thẳng sau vụ phóng tên lửa ra Biển Đông

Vụ Trung Quốc phóng tên lửa ra Biển Đông có thể khiến Mỹ có lập trường cứng rắn hơn đối với Bắc Kinh, làm tăng nguy cơ xung đột vũ trang.

Một nguồn tin thân cận với quân đội Trung Quốc nói rằng nước này đã bắn hai tên lửa đạn đạo diệt hạm, gồm DF-26B từ Thanh Hải và DF-21D từ Chiết Giang, ra Biển Đông sáng 26/8. Cả hai quả đạn đều rơi xuống khu vực giữa đảo Hải Nam của Trung Quốc và quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam.

Một ngày trước đó, Trung Quốc nói rằng trinh sát cơ U-2 của Mỹ có “hành động khiêu khích” khi di chuyển vào “vùng cấm bay”, nơi Trung Quốc tập trận ngày 25-29/8 ở khu vực Bột Hải ngoài khơi bờ biển phía bắc nước này.

Bộ Quốc phòng Mỹ hôm 27/8 ra tuyên bố nói rằng Trung Quốc phóng thử 4 tên lửa đạn đạo trong cuộc tập trận trái phép quanh quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam, gây ngờ vực cam kết của Bắc Kinh năm 2002 về tránh các hành động khiêu khích. Bộ Quốc phòng Mỹ nói rằng các vụ phóng tên lửa này đe dọa hòa bình và an ninh trong khu vực. “Các hành động của Bắc Kinh, bao gồm các vụ thử tên lửa, càng gây bất ổn tình hình ở Biển Đông”, Lầu Năm Góc ra tuyên bố.

DF-26 có tầm bắn 4.000 km và có thể được sử dụng trong cuộc tấn công hạt nhân hoặc các cuộc tấn công thông thường vào mục tiêu mặt đất và trên biển. Đây là loại vũ khí bị cấm theo Hiệp ước Lực lượng Hạt nhân Tầm trung được Mỹ và Liên Xô ký kết vào cuối Chiến tranh Lạnh. Khi Mỹ rút khỏi hiệp ước năm ngoái, họ nói nguyên nhân là Trung Quốc vẫn triển khai các vũ khí như vậy.

DF-21D có tầm bắn 1.450 km, tốc độ trên 12.000 km/h, trang bị đầu đạn thông thường hoặc hạt nhân có sức công phá tương đương 300.000 tấn thuốc nổ TNT. Cả DF-26 và DF-21 đều có khả năng tấn công các nhóm tác chiến tàu sân bay và được đặt biệt danh là “sát thủ tàu sân bay”.

Xe chở DF-21 trong cuộc duyệt binh ở Bắc Kinh năm 2015. Ảnh: Reuters.

Derek Grossman, chuyên gia an ninh từ tổ chức tư vấn Rand của Mỹ, đánh giá vụ phóng tên lửa sẽ càng làm Mỹ ngờ vực về ý đồ của Trung Quốc và sẽ càng làm Washington thêm cứng rắn với Bắc Kinh trên mọi phương diện: ngoại giao, kinh tế và an ninh. “Quân đội Mỹ sẽ ít khả năng lùi bước, vì toàn bộ chính phủ nước này đang nỗ lực cạnh tranh và đối phó với Trung Quốc ở cả khu vực và toàn cầu”, Grossman nói.

Grossman cho rằng một cuộc chiến giữa Trung Quốc và Mỹ là điều khó xảy ra, nhưng cảnh báo xung đột vũ trang có nguy cơ nảy sinh do tính toán sai lầm. “Nếu Trung Quốc bắn một tên lửa DF-21D khác và nó đến gần một tàu sân bay Mỹ đi ngang qua khu vực, quân đội Mỹ có thể đáp trả bằng vũ lực vì họ cho rằng Trung Quốc cố tình bắn họ nhưng bị trượt mục tiêu”, Grossman nói. “Tình hình có thể leo thang từ đó”.

Chen Gang, trợ lý giám đốc Viện Đông Á tại Đại học Quốc gia Singapore cho rằng, việc Trung Quốc phô diễn các tên lửa thuộc dòng DF trong các cuộc duyệt binh ở Bắc Kinh trước đây và việc phóng chúng từ những nơi xa cho thấy chúng không phải là đồ chơi chỉ để trưng bày. Từ địa điểm phóng ở Thanh Hải, DF-26B đã bay khoảng 2.500 km, trong khi DF-21D bay khoảng 1.600 km từ Chiết Giang.

Vụ phóng tên lửa diễn ra khi Mỹ – Trung căng thẳng về nhiều vấn đề, từ kinh tế đến an ninh. Năm 2017, Tổng thống Mỹ Trump chỉ đích danh Trung Quốc và Nga là đối thủ cạnh tranh trong bài phát biểu về chiến lược an ninh quốc gia. Năm 2018, James Mattis, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ lúc bấy giờ, đã đưa ra chiến lược quốc phòng với ưu tiên rõ ràng là Mỹ phải đi trước Trung Quốc. Cùng năm, chính quyền Trump vạch ra mục tiêu thúc đẩy Ấn Độ – Thái Bình Dương tự do và rộng mở khi sự hiện diện của Trung Quốc trên khắp khu vực ngày càng tăng

“Mỹ tiếp tục thử thách giới hạn của Trung Quốc trong các vấn đề Đài Loan và Biển Đông, điều này thúc đẩy Trung Quốc phô diễn sức mạnh quân sự để cho Washington thấy rằng ngay cả tàu sân bay Mỹ cũng không thể thể hiện hết uy lực gần bờ biển Trung Quốc”, Song Zhongping, nhà bình luận quân sự tại Hong Kong, nói.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper cho biết chính phủ Trung Quốc nhiều năm qua hiện đại hóa để phát triển một quân đội “đẳng cấp thế giới” và do đó ngày càng có hành động quyết liệt ở Biển Đông và Hoa Đông.

Wu Qian, phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Trung Quốc, cho biết trong một cuộc họp báo thường kỳ hôm 27/8 rằng các cuộc tập trận quân sự ở Biển Đông không nhằm vào bất kỳ quốc gia cụ thể nào, nhưng kêu gọi Mỹ kiềm chế.

“Trung Quốc phản đối và không sợ sự khiêu khích của Mỹ. Chúng tôi kêu gọi một số chính trị gia Mỹ đánh giá thực tế theo cách khách quan, ngừng khiêu khích và đưa quan hệ Mỹ – Trung trở lại bình thường”, ông Wu nói.

Malcolm Davis, nhà phân tích cấp cao tại Viện Chính sách Chiến lược Australia, đồng ý với Grossman và cho biết các vụ thử tên lửa sẽ khiến Mỹ thêm lo ngại về ý đồ của Trung Quốc và thách thức do khả năng quân sự của Trung Quốc đặt ra.

“Mỹ có thể sẽ không phản ứng với vụ thử này bằng cách thay đổi lập trường chính sách đối ngoại, nhưng Mỹ sẽ thấy rằng họ phải đánh giá khả năng tên lửa của Trung Quốc một cách rất nghiêm túc”, Davis nói.

Steve Tsang, nhà khoa học chính trị từ Đại học London, cho biết triển vọng cho mối quan hệ Mỹ – Trung trong tương lai rất tiêu cực, hải quân Mỹ sẽ tiếp tục các hoạt động tự do hàng hải ở Biển Đông, hoặc tăng cường chúng như một cách phản ứng trước các vụ phóng tên lửa.

Isaac Kardon, chuyên gia từ Viện Nghiên cứu Hàng hải Trung Quốc thuộc Đại học Hải quân Mỹ, nói rằng mặc dù các vụ thử tên lửa có khả năng tạo đà cho quan điểm “diều hâu” ở Bắc Kinh và Washington, nguy cơ leo thang căng thẳng giữa hai quân đội vẫn khá thấp, vì “họ là những tay lão làng tương tác với nhau hết sức thận trọng”.

Zack Cooper, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế thuộc Viện Doanh nghiệp Mỹ, cho rằng vụ thử tên lửa về bản chất không có vấn đề gì. “Nhưng tôi nghĩ rằng nó đang được sử dụng để chứng minh các lực lượng Mỹ hoạt động trong khu vực đang đối mặt với nguy cơ gia tăng”, ông nói.