Mỹ, Trung chuẩn bị cuộc gặp cấp cao chính thức tại Alaska
Đặc phái viên Dương Khiết Trì cùng với Ngoại trưởng Vương Nghị có thể sẽ dẫn đầu phái đoàn Trung Quốc tham dự cuộc gặp với những người đồng cấp Mỹ tại Anchorage, Alaska.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và ông Joe Biden trong cuộc gặp tại Bắc Kinh
ngày 4/12/2013. Ảnh: Reuters
Tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) bản điện tử ngày 9/3 dẫn nguồn thạo tin ẩn danh cho biết Mỹ và Trung Quốc đang thảo luận để thúc đẩy cuộc gặp giữa quan chức ngoại giao hàng đầu hai nước. Đây là nỗ lực nhằm cài đặt lại quan hệ song phương đầy bất ổn, nhưng đang ở thời điểm bước ngoặt.
Phái đoàn Trung Quốc tham dự cuộc gặp này có thể sẽ gồm hai quan chức cấp cao. Dẫn đầu sẽ là ông Dương Khiết Trì – Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ nhiệm Văn phòng Ủy ban Công tác Đối ngoại Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, người thường đảm trách vai trò đặc phái viên của Chủ tịch Tập Cận Bình. Tham gia đoàn còn có Ủy viên Quốc vụ, Ngoại trưởng Vương Nghị.
Đây là hai quan chức ngoại giao cấp cao nhất của Trung Quốc và cũng là những cộng sự tin cậy nhất của ông Tập Cận Bình. Việc lựa chọn nhân sự này cho thấy Bắc Kinh coi trọng việc tái thiết lại quan hệ Mỹ-Trung, cặp quan hệ song phương được cho là quan trọng nhất, nhưng cũng thách thức nhất thế giới hiện nay.
Nếu được xác nhận, cuộc gặp nhiều khả năng sẽ diễn ra tại Anchorage, thành phố lớn nhất của bang Alaska, Mỹ. Đây được coi là điểm gặp gỡ phù hợp, với khoảng cách ngang bằng cho cả hai, tránh được sự theo dõi của truyền thông toàn cầu. Tuy nhiên, chưa có quyết định chính thức về địa điểm gặp gỡ và các chi tiết liên quan đến cuộc gặp này vẫn chưa được tiết lộ.
Đây sẽ cuộc gặp trực tiếp chính thức đầu tiên giữa đại diện hai nước kể từ khi ông Joe Biden lên nhậm chức Tổng thống Mỹ hồi đầu tháng 1 vừa qua. Trước đó, ông Biden và Tập Cận Bình đã có cuộc điện đàm kéo dài hai tiếng hôm 11/2, ngay trước thềm đón năm mới âm lịch.
Mỹ và Trung Quốc đang bị cuốn vào đối đầu địa chính trị căng thẳng, với mâu thuẫn tồn tại trong rất nhiều vấn đề, từ Hong Kong, cuộc chiến thương mại, vấn đề sở hữu trí tuệ, hay tình hình Đài Loan, nhân quyền tại Tân Cương… Tuy nhiên, cả hai đều hiểu được tầm quan trọng của quan hệ song phương, mối quan hệ mà Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken từng mô tả là “quan trọng nhất trên thế giới”.
Về phần mình, phát biểu tại cuộc họp báo thường niên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc hồi cuối tuần qua, ông Vương Nghị khẳng định Bắc Kinh sẵn sàng hợp tác với Mỹ trong một loạt các vấn đề. Tuy nhiên, Hong Kong, Đài Loan, Tân Cương là công việc nội bộ của Trung Quốc và sẽ hạn chế đề cập – người đứng đầu ngành ngoại giao Trung Quốc nêu quan điểm.
Video đang HOT
Trước đó, phát biểu tại cuộc hội thảo trực tuyến do Ủy ban Quốc gia về Quan hệ Mỹ-Trung (NCUSR) tổ chức hôm 2/2, ông Dương Khiết Trì cũng kêu gọi Mỹ kiểm soát bất đồng, đưa quan hệ song phương trở lại quỹ đạo có thể dự đoán được và mang tính xây dựng. Ông nhấn mạnh Trung Quốc và Mỹ là hai nền kinh tế lớn nhất thế giới và hai nước ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, hợp tác hiệu quả giữa hai bên tác động trực tiếp tới hạnh phúc của người dân các quốc gia, cũng như hòa bình, phát triển và sự thịnh vượng của thế giới.
Giới phân tích nhận định, nếu diễn ra theo đúng dự kiến, cuộc gặp có thể không tạo ra kết quả cụ thể nào, nhưng sẽ là cơ hội để hai bên thăm dò ý định của nhau, tìm được tiếng nói chung nhằm gây dựng quan hệ song phương. “Tôi không cho rằng Trung Quốc hay Mỹ kỳ vọng kết quả tức thời từ cuộc gặp. Đây chỉ là việc mở cửa trở lại tiếp xúc cấp cao trong bối cảnh các kết nối kiểu này bị ngưng”, Liu Weidong, chuyên gia nghiên cứu về Mỹ tại Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc nhận định.
Theo Chen Qi, Tổng thư ký tại Trung tâm Chiến lược và An ninh Quốc tế thuộc Đại học Thanh Hoa, tuy không công bố chính thức, nhưng Mỹ và Trung Quốc đã duy trì tiếp xúc chặt chẽ ở cấp chuyên viên, làm việc kể từ sau thời điểm ông Biden vào Nhà Trắng. Và nếu ông Vương Nghị gặp đồng cấp Blinken ở Alaska, hai bên có thể định ra khung vĩ mô cho quan hệ Mỹ-Trung, thảo luận khởi động đối thoại song phương trong nhiều vấn đề; ráp nối, điều phối để tổ chức cuộc gặp Joe Biden-Tập Cận Bình tại một sự kiện đa phương hoặc song phương nào đó.
Trung Quốc nỗ lực 'mềm hóa' hình ảnh 'chiến lang'
Trong cuộc họp báo hôm 7/3, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị trả lời hơn 20 câu hỏi "hóc búa" với sự kiên nhẫn và ôn hòa đáng kinh ngạc.
Cuộc họp báo được tổ chức bên lề kỳ họp quốc hội Trung Quốc, với hầu hết câu hỏi xoay quanh chính sách đối ngoại hoặc quan hệ của Bắc Kinh với các khu vực khác nhau trên thế giới. Tuy nhiên, chúng dường như đều tập trung vào một chủ đề là hình ảnh toàn cầu của Trung Quốc.
Theo bình luận viên Shi Jiangtao của SCMP , trước những câu hỏi "nhạy cảm" về vấn đề Tân Cương, Đài Loan, Hong Kong hay Biển Đông, Ngoại trưởng Vương Nghị tỏ ra kiên nhẫn một cách bất thường. Ông không trực tiếp thừa nhận các vấn đề, nhưng sẵn sàng tiếp nhận những lo ngại và chỉ trích về sự trỗi dậy của Trung Quốc, chính sách đối ngoại quyết liệt thời hậu Covid-19, hay quan hệ lao dốc nhanh chóng với Mỹ và phương Tây.
Giới chuyên gia cũng đánh giá giọng điệu của ông Vương nhìn chung ôn hòa và "bớt hiếu chiến" so với các nhà ngoại giao "chiến lang", dù thông điệp chính mà Ngoại trưởng Trung Quốc cố gắng truyền đạt không có nhiều khác biệt. Đó là Bắc Kinh vô can, đồng thời là nạn nhân bị Washington và các cường quốc phương Tây khác bắt nạt, phỉ báng.
Ông Vương còn bảo vệ Sáng kiến Vành đai và Con đường, vốn đang bị tổn hại vì Covid-19, và chính sách ngoại giao vaccine của Trung Quốc, đồng thời né tránh những chỉ trích ngày càng gia tăng về cách xử lý vấn đề Tân Cương hay Hong Kong, cho rằng đây là "vấn đề nội bộ".
Xuyên suốt cuộc họp báo, Ngoại trưởng Vương tìm cách mô tả hình ảnh Trung Quốc là một cường quốc có trách nhiệm, đáng tin cậy, là người bảo vệ trật tự thế giới hiện nay và đang đấu tranh vì chủ nghĩa đa phương, toàn cầu hóa.
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị trong cuộc họp báo trực tuyến tại Bắc Kinh hôm 7/3. Ảnh: Bộ Ngoại giao Trung Quốc.
"Trong năm tới, một Trung Quốc đầy lòng trắc ẩn, tận tâm, có trách nhiệm và tuân theo các nguyên tắc sẽ mang lại nhiều nhiệt huyết và hy vọng hơn cho thế giới, đồng thời tiếp thêm niềm tin và sức mạnh vì mục tiêu tất cả cùng phát triển", ông phát biểu trong phần mở đầu sự kiện kéo dài 100 phút, được tổ chức trực tuyến.
Gu Su, nhà khoa học chính trị tại Đại học Nam Kinh, Trung Quốc, cho rằng Bắc Kinh rõ ràng kỳ vọng vào việc tận dụng cuộc họp báo của ông Vương, một trong những sự kiện được xem nhiều nhất trong kỳ họp quốc hội, để "làm mềm hình ảnh" và xoa dịu hoài nghi của thế giới, vốn gia tăng do chiến lược "ngoại giao chiến lang" mà Bắc Kinh tiến hành thời gian qua.
"Ông Vương được giao nhiệm vụ trấn an thế giới, đặc biệt là Mỹ, rằng Trung Quốc không phải mối đe dọa hay kẻ phá hoại trật tự thế giới hiện nay, trong bối cảnh Bắc Kinh đang đối mặt không khí ngày càng thù địch ở nước ngoài", chuyên gia cho hay.
Những cuộc khảo sát gần đây tại Mỹ, châu Âu và Đông Nam Á đều cho thấy ý kiến tiêu cực về Trung Quốc đã lên mức cao kỷ lục ở nhiều quốc gia. Theo kết quả một cuộc thăm dò của Trung tâm Nghiên cứu Pew tuần trước, 90% người trưởng thành ở Mỹ coi Trung Quốc là đối thủ hoặc kẻ thù.
"Tuy nhiên, Bắc Kinh rõ ràng không ảo tưởng về triển vọng cải thiện quan hệ với Washington và phương Tây, khi Tổng thống Joe Biden áp dụng cách tiếp cận đa phương để đối đầu với họ", Gu Su phân tích.
Đáp lại phát biểu tuần trước của người đồng cấp Mỹ Antony Blinken rằng Trung Quốc là thách thức địa chính trị lớn nhất thế kỷ 21, ông Vương đưa ra đánh giá khá lạc quan về cuộc đối đầu ngày càng khốc liệt, đồng thời mô tả Washington là đối thủ cạnh tranh lành mạnh, thay vì chiến lược. Ông cũng không chỉ trích, thậm chí kêu gọi làm mới quan hệ hợp tác với chính quyền Biden về các vấn đề như biến đổi khí hậu và Iran.
Theo cách tương tự, Ngoại trưởng Trung Quốc còn nỗ lực hạ thấp xung đột về ý thức hệ và chiến lược với phương Tây, "thổi làn gió" tích cực vào quan hệ giữa Bắc Kinh với Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Ấn Độ, mô tả họ như những đối tác thay vì đối thủ hay mối đe dọa.
Huang Jing, viện trưởng Viện Nghiên cứu Khu vực và Quốc tế thuộc Đại học Ngôn ngữ và Văn hóa Bắc Kinh, đánh giá cao việc Trung Quốc sẵn sàng đóng vai trò mang tính xây dựng và hòa giải hơn trong những vấn đề toàn cầu. "Dường như Bắc Kinh vẫn hy vọng các nước phương Tây có thể gạt bỏ định kiến sâu sắc với Trung Quốc và ngừng thiết lập một liên minh chống Bắc Kinh", ông nêu ý kiến.
Tuy nhiên, Ngoại trưởng Vương không bỏ qua việc Washington chỉ trích Bắc Kinh trong một số vấn đề, như người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương. Ông dường như muốn xây dựng hình ảnh một nước Mỹ phản diện "cố tình can thiệp vào nội bộ quốc gia khác nhân danh dân chủ và nhân quyền", và là nguồn cơn chính dẫn đến hỗn loạn và xung đột trên thế giới.
Theo Huang, phát ngôn quyết liệt nhất của ông Vương hôm 7/3 được đưa ra khi ông phủ nhận các cáo buộc của Washington về Tân Cương, lên án nước này bịa đặt "vì những động cơ thầm kín", thậm chí cáo buộc Mỹ cũng phạm tội ác diệt chủng đối với người bản địa cách đây nhiều thế kỷ.
Giới quan sát nhìn chung nhất trí rằng Trung Quốc nỗ lực "làm mềm" hình ảnh phần lớn bởi họ muốn xoa dịu các quan hệ đối ngoại trước lễ kỷ niệm 100 năm ngày thành lập đảng Cộng sản Trung Quốc vào tháng 7, cùng Thế vận hội Mùa đông dự kiến vào đầu năm sau.
Gal Luft, đồng giám đốc Viện Phân tích An ninh Toàn cầu có trụ sở tại Washington, cho rằng Trung Quốc nỗ lực cải thiện hình ảnh một phần do lo ngại về sự trỗi dậy của liên minh ngày càng lớn mạnh bao gồm những quốc gia muốn Bắc Kinh chịu trách nhiệm về các thiệt hại kinh tế toàn cầu do Covid-19 gây ra.
Tuy nhiên, giới quan sát cũng nghi ngờ về hiệu quả của nỗ lực xoay chuyển dư luận toàn cầu này. George Magnus, chuyên gia nghiên cứu Trung Quốc tại Đại học Oxford, Anh, cho rằng thế cô lập khiến giới lãnh đạo Bắc Kinh không còn lựa chọn nào khác ngoài phản kháng hoặc cố gắng xoa dịu.
"Nhưng tôi nghĩ Vương Nghị chưa làm được gì nhiều để kiềm chế làn sóng chỉ trích Trung Quốc, hoặc thừa nhận lý do chúng trỗi dậy và nêu những việc Trung Quốc có thể làm để tái khởi động các mối quan hệ quốc tế. Vấn đề của Bắc Kinh không chỉ là quan hệ căng thẳng với Washington, mà còn là với những khu vực rộng lớn tại châu Á và châu Phi", Magnus đánh giá.
Luft kết luận rằng nếu muốn khôi phục hình ảnh quốc tế, Trung Quốc không thể chỉ dựa vào lời nói. "Cần tới những hành động, tiền, viện trợ nước ngoài và vaccine. Trung Quốc sẽ được đánh giá dựa trên những hành động của họ, thay vì lời nói", ông cho hay.
Trung Quốc sẵn sàng hợp tác với ASEAN để xây dựng một cộng đồng gần gũi hơn Chiều 7/3, phát biểu tại cuộc họp báo quốc tế diễn ra bên lề kỳ họp thứ 4 Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quôc Trung Quốc (Nhân đai, tưc Quốc hội - NPC) khóa XIII, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã trả lời những câu hỏi liên quan đến các mối quan hệ và chính sách đối ngoại...