Mỹ – Trung cạnh tranh, nhưng không xung đột’

Trong cuốn sách ‘Lý Quang Diệu: Hiểu biết bậc thầy về Trung Quốc, Mỹ và Thế giới’, cựu Thủ tướng Singapore đã đưa ra các kiến giải về vấn đề địa chính trị nổi bật của thế giới vào lúc này: đó là sự trỗi dậy của Trung Quốc.

Cựu Thủ tướng Singapore Lý Quang Diệu

Ông Lý cho rằng thay vì tìm cách cản trở sự vươn lên của Trung Quốc trở thành siêu cường toàn cầu, Mỹ nên tìm cách làm việc một cách tích cực với Trung Quốc để định hình nên một trận tự thế giới mới.

Dưới đây là trích lược bài phỏng vấn của nhiều chuyên gia với cựu Thủ tướng Lý Quang Diệu.

Ông hình dung thế nào về mâu thuẫn chủ yếu giữa Mỹ và Trung Quốc?

Cựu Thủ tướng Lý Quang Diệu: Cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc là điều không tránh khỏi, nhưng xung đột thì không. Đây không phải là Chiến tranh Lạnh. Liên Xô cạnh tranh với Mỹ vì vị thế tối ưu toàn cầu. Còn Trung Quốc chỉ hành động đơn thuần vì lợi ích của nước họ. Họ không quan tâm tới việc thay đổi thế giới.

Sẽ có một cuộc cạnh tranh về ảnh hưởng [giữa Mỹ và Trung Quốc]. Tôi nghĩ nó sẽ dịu dần vì Trung Quốc cần Mỹ, cần các thị trường của Mỹ, công nghệ Mỹ và sinh viên của họ cần tới Mỹ để học các cách thức và phương tiện để học kinh doanh, từ đó cải thiện vận mệnh của mình. (…)

Không như quan hệ Mỹ – Xô trong suốt Chiến tranh Lạnh, ở đây không có xung đột về mặt ý thức hệ đến mức không thể nhân nhượng giữa Mỹ và một nước Trung Quốc nhiệt tình theo đuỏi thị trường. Quan hệ Trung – Mỹ bao gồm cả hợp tác và cạnh tranh. Cạnh tranh giữa họ là không thể tránh khỏi, nhưng xung đột thì không. (…)

Nguy cơ xung đột quân sự giữa Trung Quốc và Mỹ rất thấp. Lãnh đạo Trung Quốc hiểu rằng vị thế độc tôn của Mỹ là áp đảo và sẽ còn như vậy trong vài thập kỷ tới. Họ sẽ hiện đại hóa lực lượng của mình không phải để thách thức với Mỹ mà là nếu cần, thì có thể gây sức ép với Đài Loan bằng cách phong tỏa hoặc cách khác là gây bất ổn kinh tế.

Việc Trung Quốc tăng cường quân sự đã gửi đi thông điệp mạnh mẽ tới Mỹ rằng Trung Quốc rất nghiêm túc về vấn đề Đài Loan. Tuy nhiên, họ không muốn đụng độ với bất kỳ ai – ít nhất là trong 15-20 năm tới.

Trung Quốc tự tin rằng trong 30 năm tới thì quân đội của họ sẽ chủ yếu bắt kịp với quân đội Mỹ về mức độ tinh vi. Còn về lâu dài, họ không coi mình bất lợi trong cuộc chiến này.

Trung Quốc sẽ không để cho phiên tòa quốc tế nào phân xử tranh cãi biển đảo ở biển Đông, nên sự hiện diện của hỏa lực Mỹ tại châu Á – Thái Bình Dương là cần thiết nếu như Công ước Luật biển của Liên Hợp Quốc không chiếm ưu thế.

(Cựu) Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton đã tuyên bố về tư tưởng cân bằng quyền lực lỗi thời trong thế kỷ 21 như sau: “Cả hai [Mỹ và Trung Quốc] đều không thể tiếp tục nhìn thế giới bằng lăng kính cũ nữa, cho dù đó là di sản của chủ nghĩa đế quốc, Chiến tranh Lạnh, hay là thuyết cân bằng quyền lực. Lối nghĩ một mất một còn sẽ chỉ dẫn đến các kết cục tiêu cực”. Vậy theo ông thì việc cân bằng quyền lực sẽ đóng vai trò gì trong chiến lược của Mỹ đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc?

Lối nghĩ thận trọng cho thấy nên có một sự cân bằng về quyền lực ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Điều này phản ánh trong một sự đồng thuận rộng rãi rằng nên duy trì sự hiện diện của Mỹ ở khu vực này.

Hiện diện quân sự không phải lúc nào cũng hữu ích. Sự hiện diện của Mỹ mang lại một điều khác biệt và vì hòa bình, ổn định của khu vực. Còn sự ổn định này lại vì lợi ích của tất cả các bên, bao gồm cả của Trung Quốc. (…)

Thế giới phát triển chính vì sự ổn định mà Mỹ thiết lập. Nếu như sự ổn định đó bị lung lay, chúng ta sẽ có một bối cảnh khác.

Trong vòng 20-30 năm tới thì phần còn lại của châu Á – kể cả Nhật và Ấn Độ – cũng không thể sánh ngang Trung Quốc về trách nhiệm cũng như công suất. Do đó chúng ta cần Mỹ để tạo ra thế cân bằng.

Câu hỏi đặt ra là liệu Mỹ có thể tiếp tục vai trò là người chơi then chốt về mặt an ninh và kinh tế tại Thái Bình Dương hay không. Nếu có, tương lai của Đông Á sáng lạn. Nhưng nếu kinh tế Mỹ không khôi phục khả năng cạnh tranh thì đó sẽ là rắc rối.

Tổng thống Nixon là một nhà chiến lược thực dụng. Ông chủ trương làm việc với Trung Quốc chứ không kiềm chế, nhưng ông cũng có thể lặng lẽ tạo dựng cho mình một thế cờ nếu như Trung Quốc không chơi theo luật như một công dân toàn cầu tử tế.

Trong bối cảnh đó, với các quốc gia sẽ buộc phải lựa chọn về phe một nào đó, ông sẽ thu xếp để lôi kéo Nhật, Hàn Quốc, ASEAN, Ấn Độ, Australia, New Zealand, Nga về phe của mình.

(Còn nữa…)

Theo vietbao