Mỹ: Thấy gì từ vụ ông Trump bị ám sát hụt?

Chiều ngày 13/7 đã đi vào lịch sử nước Mỹ khi viên đạn xé gió bay sượt qua đầu ông Donald Trump, ứng viên Tổng thống Mỹ năm 2024, làm ông bị thương ở tai phải.

Một người tham dự buổi vận động tranh cử của ông ở bang Pennsylvania đã thiệt mạng. Vụ ám sát hụt gây chấn động thế giới, khiến nước Mỹ suýt rơi vào hỗn loạn.

Ngay sau khi rời khỏi sân khấu, ông Trump được đưa đến bệnh viện để kiểm tra vết thương và xuất viện vào khoảng 22h20 giờ địa phương.

Cựu Tổng thống Mỹ kêu gọi người dân Mỹ đoàn kết và kiên cường. Ông Trump đã đăng trên nền tảng truyền thông xã hội của mình rằng: “Điều quan trọng hơn bao giờ hết là chúng ta phải đoàn kết và thể hiện bản chất thực sự của mình là người Mỹ, luôn mạnh mẽ và quyết tâm, không để cái ác chiến thắng”. Tổng thống Joe Biden ngay lập tức lên án vụ bạo lực và nói: “Ở Mỹ không có chỗ cho kiểu bạo lực này”. Các nhà lãnh đạo khác của Mỹ tỏ ra nghi ngờ, trong bối cảnh bạo lực chính trị gia tăng, rằng có ai đó có thể hạ gục một cựu tổng thống.

Ông Trump được các đặc vụ dìu xuống sân khấu sau khi bị bắn vào tai.

Gần 24 giờ sau vụ ám sát hụt, các quan chức cảnh sát cho biết họ vẫn chưa xác định được động cơ của vụ tấn công. Nhà chức trách xác định tay súng tên là Thomas Matthew Crooks, 20 tuổi, được cho là đã hành động một mình. “Hiện tại, chúng tôi chưa xác định được tư tưởng của hung thủ, nhưng tôi muốn nhắc mọi người rằng vẫn còn rất sớm để đưa ra kết luận trong cuộc điều tra này”, đặc vụ FBI Kevin Rojek nói với các phóng viên trong cuộc họp báo hôm 14/7. Hồ sơ điều tra được công bố cho thấy Crooks là một đảng viên đảng Cộng hòa, vào năm 2021 đã quyên góp 15 USD cho một siêu PAC cấp tiến. FBI cho biết họ tin rằng khẩu súng trường kiểu AR mà Crooks sử dụng đã được cha của hắn mua hợp pháp.

Các quan chức cho biết FBI đang rà soát các nguồn cấp dữ liệu mạng xã hội của nghi phạm nhưng cho đến nay vẫn chưa tìm thấy bất kỳ bài viết hoặc bài đăng đe dọa nào trên mạng xã hội. Discord, một nền tảng truyền thông xã hội phổ biến với các game thủ, cho biết nghi phạm có tài khoản nhưng không hoạt động và chưa thảo luận gì về chính trị hoặc kế hoạch tấn công của mình. FBI cho biết cơ quan này đang điều tra vụ ám sát hụt theo hướng một hành động khủng bố trong nước nhằm đe dọa hoặc ép buộc dân thường hoặc gây ảnh hưởng đến chính sách của chính phủ.

Hung thủ Crooks cư trú tại Bethel Park, bang Pennsylvania, một vùng ngoại ô giàu có và chủ yếu là người da trắng của Pittsburgh. Hồ sơ được công bố cho thấy anh ta ở chung nhà với cha mẹ đều là cố vấn chăm sóc hành vi, được cấp phép. Hồ sơ không đề cập đến bất kỳ vi phạm hình sự hoặc giao thông nào – cũng như bất kỳ vấn đề tài chính nào như bị tịch thu tài sản thế chấp.

Vụ ám sát hụt khiến cả nước Mỹ bị sốc, đồng thời nhiều câu hỏi cũng được đặt ra xung quanh vụ việc. Câu hỏi lớn được đặt ra là “làm thế nào một người đàn ông có vũ trang có thể vào vị trí trên mái nhà nhìn ra một cuộc tập hợp đông người và bắn vào ông Trump bất chấp sự hiện diện của cơ quan thực thi pháp luật liên bang cũng như địa phương?”. Các nhân chứng được cho là đã cảnh báo cảnh sát. Các nhà lập pháp quốc gia bày tỏ “bị sốc” trước những sai sót an ninh rõ ràng.

Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson tuyên bố Hạ viện sẽ mở cuộc điều tra toàn diện vụ việc này. Ông đăng trên nền tảng X rằng, “người dân Mỹ xứng đáng được biết sự thật” và nói rằng Giám đốc Cơ quan mật vụ Mỹ Kimberly Cheatle và các quan chức khác từ Bộ An ninh nội địa và FBI sẽ được yêu cầu xuất hiện trong các phiên điều trần quốc hội càng sớm càng tốt.

Vụ việc đang được điều tra như một vụ âm mưu ám sát và là lần đầu tiên một tổng thống hoặc ứng cử viên hàng đầu trong cuộc đua vào Nhà Trắng bị bắn kể từ khi ông Ronald Reagan bị ám sát hụt năm 1981. Nó làm dấy lên lo ngại về bạo lực chính trị và nhiều cuộc tấn công hơn khi nước Mỹ đang ở giai đoạn gây nhiều tranh cãi trong lịch sử hiện đại. Wall Street Journal và Associated Press hôm 14/7 dẫn lời các quan chức thực thi pháp luật giấu tên cho biết cơ quan điều tra đã tìm thấy vật liệu chế tạo bom trong xe và nhà của nghi phạm.

Vụ ám sát đã nâng tầm quan trọng của Đại hội đảng Cộng hòa, nơi ông Trump chuẩn bị có bài phát biểu về việc tranh cử của mình trong cuộc bầu cử có lẽ mang tính chính trị nhất lịch sử quốc gia.

Những lợi ích chính trị đã xuất hiện ngay trước mắt. Các tỷ phú Elon Musk và Bill Ackman đã lên tiếng ủng hộ ông Trump. Chiến dịch tranh cử của ông Trump cũng tận dụng cơ hội để thúc đẩy câu chuyện về cuộc đàn áp đối với một ứng cử viên bị kết án, gửi đi một tin nhắn gây quỹ có nội dung: “Họ không theo đuổi tôi, họ đang theo đuổi bạn”. Brad Bannon, chiến lược gia của đảng Dân chủ, nói với hãng tin Reuters: “Âm mưu ám sát tạo ra sự đồng cảm với ông Trump. Nó cũng xác nhận ý tưởng với cử tri rằng có điều gì đó sai trái về cơ bản ở quốc gia này, đó là ý tưởng thúc đẩy sự ủng hộ dành cho ông ấy”.

Tổng thống John F. Kennedy cùng phu nhân khi vận động tranh cử ở Dallas, năm 1963.

Cuộc tấn công có thể sẽ thúc đẩy sự xuất hiện của ông Trump ở Milwaukee trong tuần này tại Đại hội toàn quốc đảng Cộng hòa khi ông chấp nhận đề cử tổng thống của đảng mình, củng cố cảm giác bất bình mà những người ủng hộ ông vốn đã cảm thấy đối với giới tinh hoa chính trị quốc gia.

Bài phát biểu của ông vào tối 18/7 tới có thể sẽ là một bước ngoặt quan trọng, một cơ hội truyền hình quan trọng để kêu gọi đoàn kết và hàn gắn – hoặc gieo rắc sự chia rẽ và xát muối vào vết thương. Ian Bremmer, một nhà khoa học chính trị và Chủ tịch của Eurasia Group, nói với CNN rằng ông không lạc quan, lưu ý rằng “phản ứng ban đầu của Trump khi ông đứng dậy – và đó là hình ảnh mạnh mẽ đáng kinh ngạc mà chúng ta sẽ thấy trong nhiều tháng tới – là đánh… đánh… đánh… Đó là bản năng của ông ấy”.

Cuộc ám sát ông Trump diễn ra trong bối cảnh bạo lực chính trị ở Mỹ gia tăng lớn nhất và kéo dài nhất kể từ những năm 1970. Trong số 14 cuộc tấn công chính trị chết người kể từ khi những người ủng hộ ông Trump xông vào Điện Capitol ngày 6/1/2021, trong đó thủ phạm hoặc nghi phạm có khuynh hướng đảng phái rõ ràng, 13 cuộc là do những kẻ tấn công cánh hữu.

Các thành viên quốc hội đã trở thành mục tiêu: Cảnh sát Điện Capitol đã mở 8.008 vụ đánh giá mối đe dọa vào năm 2023 – tăng hơn 500 vụ so với năm trước. Một cuộc thăm dò ý kiến gần đây của PBS NewsHour/NPR/Marist cho thấy cứ 5 người trưởng thành thì có 1 người tin rằng người Mỹ có thể phải dùng đến bạo lực để đưa đất nước của họ trở lại đúng hướng.

Những vụ ám sát chính trị trong lịch sử nước Mỹ

Vụ ám sát hụt đã đưa ông Trump vào danh sách dài các Tổng thống Mỹ và ứng cử viên Nhà Trắng, những người từng phải đối mặt với những nỗ lực nhằm lấy đi mạng sống của họ trong hơn 150 năm qua.

Abraham Lincoln là Tổng thống Mỹ đầu tiên bị sát hại khi đang đương chức. Ông bị bắn vào đầu từ phía sau khi đang xem kịch tại một nhà hát ở Washington, năm 1865, và qua đời vào ngày hôm sau. Kẻ sát hại ông là John Wilkes Booth, một cựu diễn viên và là người ủng hộ nhiệt thành cho phe Liên minh miền Nam ủng hộ chế độ nô lệ trong cuộc nội chiến Mỹ diễn ra vào thời điểm đó.

Abraham Lincoln là Tổng thống Mỹ đầu tiên bị ám sát.

16 năm sau, vào tháng 7/1881, James Garfield, từng là tướng lĩnh trong cuộc nội chiến, bị ám sát sau khi mới nhậm chức tổng thống được 6 tháng. Ông bị bắn khi đang đi bộ qua một nhà ga ở Washington và chết vì biến chứng vài tuần sau đó.

Kẻ thủ ác là Charles Guiteau, từng bị từ chối đảm nhận chức vụ ngoại giao, đã theo dõi tổng thống trong nhiều tuần. Sau đó hắn đã bị treo cổ vì tội ác này.

Tổng thống William McKinley, người cũng từng chiến đấu trong cuộc nội chiến, bị bắn vào ngực ở một địa điểm trống trải ở Buffalo, bang New York, vào tháng 9/1901 và qua đời vài ngày sau đó vì chứng hoại tử do vết thương gây ra. Kẻ sát hại ông là Leon Czolgosz, một người theo chủ nghĩa vô chính phủ. Sau vụ ám sát Tổng thống McKinley, Quốc hội Mỹ đã thông qua đạo luật trao cho Cơ quan Mật vụ vai trò chính thức trong việc bảo vệ các tổng thống.

Vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy, được ghi lại trên đoạn phim phát sóng khi ông đi qua thành phố Dallas trong một đoàn xe vào tháng 11/1963, đã trở thành chủ đề của vô số cuốn sách, phim tài liệu và thuyết âm mưu. Tay súng Lee Harvey Oswald cũng bị bắn chết 2 ngày sau đó khi đang bị cảnh sát giam giữ. Cố Tổng thống Kennedy được kế nhiệm bởi Phó tổng thống Lyndon B Johnson, người tái đắc cử với tỉ lệ phiếu áp đảo một năm sau đó.

Anh trai của ông John F. Kennedy là Robert F. Kennedy, một nhân vật chủ chốt trong Nhà Trắng, bị bắn khi đang tranh cử trong cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Dân chủ với tư cách là ứng cử viên tổng thống tiềm năng vào năm 1968. Ông bị bắn tại một khách sạn ở Los Angeles và qua đời vào ngày hôm sau.

Ngoài 5 vụ ám sát thành công này, một số tổng thống và cựu tổng thống khác cũng là mục tiêu trong nhiều năm, gần đây nhất là Tổng thống Ronald Reagan. Vào tháng 3/1981, ông Reagan đang rời khách sạn Hilton ở Washington, nơi ông đang nói chuyện với các thành viên công đoàn thì có nhiều phát súng nổ, một trong số đó trúng vào cánh tay của tổng thống. Ông phải nằm viện 12 ngày và sau đó nói rằng “bị bắn rất đau”.

Tổng thống William McKinley.

Các tổng thống khác cũng bị ám sát hụt bao gồm Theodore Roosevelt, bị bắn bị thương vào năm 1912, sau khi rời nhiệm sở, trong khi đang vận động để trở lại Nhà Trắng. Một viên đạn xuyên qua hộp đựng kính và bài phát biểu dài 50 trang rồi găm vào ngực ông. Nhận định mình không bị thương nặng, ông Roosevelt vẫn tiếp tục phát biểu trước khi được đưa đi kiểm tra y tế.

Ông Roosevelt trở thành tổng thống vào năm 1901 sau khi Tổng thống McKinley bị ám sát. Kẻ định giết ông là John Schrank, tin rằng hắn đã được “hồn ma của McKinley hướng dẫn” làm như vậy.

Tổng thống Gerald Ford sống sót sau 2 vụ ám sát hụt chỉ trong năm 1975, đều do phụ nữ thực hiện. Vụ ám sát đầu tiên thất bại vì súng không có đạn và lần thứ hai do một người đi đường chộp lấy cánh tay của sát thủ Sara Jane Moore khi cô này chuẩn bị nổ súng