Mỹ giáng ‘đòn chí mạng’ vào nguồn tài chính quân sự của Iran, gửi thông điệp với thế giới

Washington nhắm mục tiêu vào một mạng lưới “ngân hàng bóng tối” có liên hệ với IRGC, cáo buộc mạng lưới này đã dùng tiền điện tử và các công ty bình phong để tài trợ cho quân đội Iran và các lực lượng thân Tehran.

Trụ sở Bộ Tài chính Mỹ tại Washington, D.C. Ảnh minh họa: AFP/TTXVN

Báo The Kyiv Post của Ukraine ngày 17/9 cho biết vào hôm trước (16/9), Mỹ đã áp đặt lệnh trừng phạt đối với một mạng lưới tài chính quốc tế bị cáo buộc đã tạo điều kiện cho Iran thực hiện các thương vụ bán dầu bất hợp pháp trị giá hàng trăm triệu USD để phục vụ quân đội.

Bộ Tài chính Mỹ liệt kê hơn một chục cá nhân và thực thể tại Hồng Kông (Trung Quốc) và Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), với lý do họ đã cung cấp một hệ thống “ngân hàng bóng tối” cho Lực lượng Quds của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC-QF) và Bộ Quốc phòng cùng Lực lượng Hậu cần thuộc Lực lượng Vũ trang Iran (MODAFL).

Theo các quan chức Mỹ, những mạng lưới tinh vi này – do những “người môi giới tài chính bất hợp pháp đáng tin cậy” điều hành – đã lách trừng phạt bằng cách rửa tiền qua các công ty bình phong ở nước ngoài và ngày càng nhiều qua tiền điện tử.

Các quan chức Mỹ cho biết số tiền này được dùng để tài trợ cho các lực lượng khủng bố ủy nhiệm trong khu vực và phát triển hệ thống vũ khí tiên tiến, bao gồm tên lửa đạn đạo và thiết bị bay không người lái (UAV), gây ra mối đe dọa trực tiếp tới lực lượng Mỹ và các đồng minh ở Trung Đông.

Ông John Hurley – Thứ trưởng Tài chính phụ trách chống khủng bố và tình báo tài chính – cho biết: “Các thực thể Iran dựa vào mạng lưới ngân hàng bóng tối để né trừng phạt và chuyển hàng triệu USD qua hệ thống tài chính quốc tế”.

Theo báo The Kyiv Post, đây là vòng trừng phạt thứ hai nhằm vào hạ tầng ngân hàng bóng tối của Iran kể từ khi chiến dịch của Tổng thống Mỹ bắt đầu, sau các biện pháp tương tự được áp dụng vào tháng 6 và tháng 7.

Thông báo của Bộ Tài chính Mỹ là sự nối tiếp các biện pháp trước đó nhằm vào IRGC-QF và IRGC vì đã hỗ trợ cho các hoạt động mà Washingon coi là “khủng bố”.

Mạng lưới tài chính né tránh trừng phạt

Các lệnh trừng phạt mới phơi bày một mạng lưới lừa đảo tài chính rối rắm. Bộ Tài chính Mỹ nêu tên hai công dân Iran, Alireza Derakhshan và Arash Estaki Alivand, là những nhân vật then chốt.

Trong giai đoạn 2023-2025, hai người này bị cáo buộc đã điều phối việc mua hơn 100 triệu USD tiền điện tử để hỗ trợ giao dịch dầu, cho thấy rõ Iran đang thích ứng chiến thuật để vượt qua hệ thống tài chính truyền thống.

Alivand, được mô tả là nhà môi giới tài chính cho Công ty Al-Qatirji có trụ sở tại Syria (trước đó đã bị trừng phạt vì liên hệ với IRGC-QF), cũng tiến hành giao dịch với Tawfiq Muhammad Sa’id al-Law, một người đổi tiền có quan hệ với Hezbollah.

Liên hệ này cho thấy mối quan hệ cộng sinh chặt chẽ giữa IRGC và các lực lượng thân họ trong khu vực, với dòng tiền luân chuyển trơn tru để hỗ trợ nhiều hoạt động gây bất ổn.

Về phần mình, Derakhshan bị cáo buộc điều hành một nhóm công ty bình phong, trong đó có Alpa Trading – FZCO tại UAE và Alpa Hong Kong Limited tại Hồng Kông.

Cùng với các cộng sự như Vahid Derakhshan và Leila Karimi, mạng lưới của Derakhshan bị cho là đã tạo điều kiện cho các giao dịch trị giá hàng trăm triệu USD, bao gồm việc mua sản phẩm thay mặt cho MODAFL.

Chiến lược siết chặt vòng vây

Trong một động thái riêng nhưng có liên quan, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã hủy bỏ một ngoại lệ trừng phạt được áp dụng từ năm 2018 theo Đạo luật Tự do và Chống phổ biến vũ khí của Iran (IFCA), vốn cho phép các hoạt động liên quan đến tái thiết và phát triển Afghanistan của Iran tại cảng Chabahar.

Việc hủy bỏ này, có hiệu lực từ ngày 29/9, sẽ khiến các cá nhân và thực thể hoạt động tại cảng Chabahar có nguy cơ phải đối mặt với lệnh trừng phạt của Mỹ, qua đó tiếp tục bịt kín các kênh kiếm ngoại tệ và mở rộng ảnh hưởng của Iran.

Phó phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Tommy Pigott nhấn mạnh: “Chừng nào Iran còn sử dụng nguồn thu bất hợp pháp để tài trợ cho các cuộc tấn công vào Mỹ và đồng minh, hỗ trợ khủng bố toàn cầu và tiến hành các hành động gây bất ổn khác, chúng tôi sẽ tiếp tục sử dụng mọi công cụ trong tay để buộc chế độ này phải chịu trách nhiệm”.

Đánh giá của giới quan sát Iran

Động thái này được các chuyên gia theo dõi Iran tại Washington hoan nghênh. Ông Jason Brodsky , Giám đốc chính sách tại tổ chức United Against Nuclear Iran (UANI), nói với báo The Kyiv Post rằng lệnh trừng phạt mới của Mỹ đóng thêm các con đường bất hợp pháp mà Iran dùng để tài trợ cho các hoạt động mà ông gọi là “khủng bố và tái thiết chương trình quân sự”.

Ông Brodsky bổ sung rằng Mỹ cần “tiếp tục trừng phạt các đối tượng này và đa phương hóa nỗ lực bằng cách bảo đảm sự phối hợp trong việc định danh cùng với các đồng minh và đối tác”.

Các lệnh trừng phạt mang ý nghĩa lớn đối với Kiev, bởi các thiết bị bay không người lái (UAV) do Iran sản xuất – được tài trợ qua các mạng lưới bất hợp pháp này – đã được quân đội Liên bang Nga sử dụng rộng rãi trong xung đột Ukraine.

Theo các quan chức cấp cao Mỹ, lệnh trừng phạt lần này là một nỗ lực chi tiết và có mục tiêu cao nhằm phá vỡ cốt lõi cấu trúc tài chính bất hợp pháp của Iran. Bằng cách nêu đích danh các cá nhân, công ty và thậm chí cả đồng tiền điện tử, Mỹ không chỉ gửi đi thông điệp mạnh mẽ mà còn cung cấp một “lộ trình” để các quốc gia và tổ chức tài chính khác tránh dính líu đến các mạng lưới này.

Câu hỏi đặt ra bây giờ là liệu những biện pháp này có đủ để bóp nghẹt chi tiêu quân sự của Iran và buộc nước này thay đổi hành vi, hay Tehran sẽ lại tìm ra những cách mới, thậm chí còn tinh vi hơn, để tài trợ cho tham vọng của mình.