Mỹ công bố điện mật, tăng hợp tác với Đài Loan

Washington thông báo lập sáng kiến kinh tế mới với Đài Loan và công bố hai bức điện mật dưới thời tổng thống Reagan trong đó có “sáu bảo đảm” dành cho hòn đảo.

Washington công bố hai bức điện năm 1982, được giải mật vào ngày 16/7 và đăng trên website của Viện Mỹ tại Đài Loan (AIT) hôm 31/8, tập trung vào việc bán vũ khí cho Đài Loan và “sáu đảm bảo” dành cho Đài Loan.

Mỹ cùng ngày cũng thông báo thiết lập đối thoại kinh tế song phương mới với Đài Loan nhằm tăng cường quan hệ với hòn đảo “trước sức ép ngày càng tăng từ Bắc Kinh”.

Bức điện đầu tiên có tên “Bán vũ khí cho Đài Loan”, do cựu ngoại trưởng Mỹ Lawrence S. Eagleburger gửi cho Giám đốc AIT James Lilley vào tháng 7/1982, liên quan việc Mỹ bán vũ khí cho Đài Loan.

Điện mật Mỹ gửi Đài Loan năm 1982 được Viện Mỹ tại Đài Loan (AIT) hôm 31/8. Ảnh: AIT.

Bức điện giải thích việc Mỹ sẵn sàng giảm bán vũ khí cho Đài Loan, với điều kiện Trung Quốc tiếp tục cam kết về một giải pháp hòa bình tại eo biển Đài Loan. Nếu Trung Quốc “trở nên hiếu chiến hoặc gây mất an ninh, bất ổn cho khu vực này”, Mỹ sẽ tăng cường bán vũ khí cho Đài Loan.

Bức điện thứ hai có tên “Sáu bảo đảm”, do cựu ngoại trưởng Mỹ George Shultz gửi ông James Lilley vào tháng 8/1982, trong đó đưa ra sáu cam kết bảo đảm an ninh cho Đài Loan. Văn bản này được xem là yếu tố nền tảng trong chính sách của Mỹ đối với Đài Loan.

Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách Đông Á David Stilwell cho biết các động thái mới nhất của Mỹ với Đài Loan không phải là sự thay đổi chính sách, mà là một phần của loạt “điều chỉnh đáng kể” trong khuôn khổ nguyên tắc “một Trung Quốc” lâu đời của Washington. “Mỹ sẽ tiếp tục ủng hộ Đài Loan trước những hành động gây áp lực, đe dọa và loại bỏ Đài Loan của Trung Quốc”, ông nói.

Daniel Russel, người tiền nhiệm của ông Stilwell dưới thời Obama, cho biết “Sáu đảm bảo” là “bí mật mở”.

Cơ quan Ngoại giao Đài Loan cho biết việc công bố giải mật hai bức điện gần 40 năm trước thể hiện cam kết của Mỹ đối với hòn đảo, đồng thời “bày tỏ cảm ơn” về sự ủng hộ của Mỹ và cho biết sẽ tiếp tục tăng cường khả năng quốc phòng của mình.

Trung Quốc chưa có bình luận về động thái trên của Mỹ. Tuy nhiên, việc giải mật được đưa ra vào thời điểm quan hệ giữa Washington – Bắc Kinh ở mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ. Trung Quốc được dự đoán là mục tiêu bị chỉ trích và áp các biện pháp cứng rắn khi Trump vận động cho chiến dịch tái tranh cử vào tháng 11 tới.

Trung Quốc luôn xem Đài Loan là một phần lãnh thổ chờ thống nhất, kể cả bằng vũ lực. Trung Quốc cũng coi Đài Loan là một trong những vấn đề nhạy cảm và quan trọng nhất trong quan hệ quốc tế cũng như phản đối mọi động thái vi phạm nguyên tắc “một Trung Quốc”.

Dù công nhận chính sách “một Trung Quốc”, Mỹ vẫn duy trì quan hệ với Đài Loan và bán vũ khí cho hòn đảo, nhưng thường không bán những khí tài hiện đại nhất để tránh gây căng thẳng với Bắc Kinh.