Mỹ có thể giảm quy mô hạm đội tương lai
Hải quân Mỹ lên kế hoạch chỉ sở hữu hạm đội 321 tàu chiến trong tương lai, từ bỏ mục tiêu vận hành 355 chiến hạm.
Hải quân Mỹ ngày 18/6 trình lên quốc hội tài liệu cập nhật về kế hoạch xây dựng hạm đội dài hạn, với mục tiêu sở hữu tối thiểu 321, tối đa 372 chiến hạm có người lái.
Với kế hoạch sở hữu 77-140 tàu không người lái, hải quân Mỹ dự kiến vận hành tổng cộng 398-512 chiến hạm cả có người lái và không người lái trong tương lai.
Tài liệu này cũng từ bỏ mục tiêu sở hữu 355 chiến hạm có người lái, vốn được hải quân Mỹ coi là cần thiết để đối phó “mối đe dọa từ Trung Quốc và Nga” trong các cuộc xung đột tương lai.
Việc đặt mục tiêu hạm đội có tối thiểu 321 chiến hạm có người lái được cho là phù hợp hơn với hạn chế ngân sách và năng lực hiện tại của hải quân Mỹ. Đô đốc Mike Gilday, tư lệnh hải quân Mỹ, nhận định với ngân sách hiện nay, lực lượng này chỉ “đủ khả năng vận hành khoảng 300 tàu chiến”.
“Không có nhiều hy vọng rằng ngân sách đóng tàu của hải quân Mỹ sẽ tăng mạnh trong vài năm tới”, Gidlay nói.
Tàu sân bay trực thăng USS America (phía sau) di chuyển cùng tàu tác chiến ven biển USS Gabrielle Giffords (phía trước) tại Biển Đông tháng 3/2020. Ảnh: US Navy .
Trong phiên điều trần hôm 17/6, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin nhận định vận hành hạm đội 355 chiến hạm là “một mục tiêu tốt để phấn đấu”, song khẳng định quy mô hạm đội không phải là ưu tiên cao nhất. “Số lượng quan trọng, song năng lực cũng quan trọng không kém”, Austin nói.
Hải quân Mỹ được yêu cầu trình kế hoạch đóng tàu trong 30 năm tiếp theo lên quốc hội Mỹ cùng yêu cầu ngân sách của mình, song tài liệu này thường bị bỏ qua trong năm đầu tiên của chính quyền tổng thống mới. Chính quyền cựu tổng thống Donald Trump hồi tháng 12/2020 trình kế hoạch xây dựng hạm đội 347 chiến hạm có người lái vào năm 2030 và tăng lên 400 chiến hạm vào năm 2050.
Tài liệu của hải quân Mỹ duy trì trọng tâm vào tác chiến trên biển, điều được giới lãnh đạo Mỹ nhiều lần nói là lợi thế cần được quân chủng này bảo vệ và mở rộng. Tuy nhiên, quy mô của hạm đội tàu ngầm Mỹ sẽ không được mở rộng đáng kể trước năm 2030, khi việc mua sắm tàu ngầm tên lửa đạn đạo lớp Columbia kết thúc.
Hải quân Mỹ cũng đưa ra kế hoạch loại biên 7 tuần dương hạm, gồm 5 chiếc đã nằm trong kế hoạch từ trước và hai chiếc đang trong chương trình hiện đại hóa ngày càng tốn kém, hai tàu đổ bộ, hai tàu ngầm tấn công và một tàu kéo. Ngoài ra, 4 tàu tác chiến ven biển sẽ bị dừng hoạt động, song quốc hội Mỹ không đồng ý với việc loại biên hai chiếc trong số này vào năm tài khóa 2021.
Trận hải chiến lớn nhất lịch sử quân sự năm 1916
Với 250 tàu, trong đó có 34 thiết giáp hạm, trận Jutland giữa Anh và Đức là hải chiến lớn nhất lịch sử quân sự xét về tổng lượng giãn nước.
Năm 1916, hải quân Anh và Đức đối đầu nhau trong trận hải chiến tại vùng Biển Bắc ngoài khơi bán đảo Jutland của Đan Mạch, với sự tham gia của 250 chiến hạm và gần 100.000 thủy thủ. Đây được coi là trận đánh bất phân thắng bại, dù hải quân Đức bị đối phương áp đảo về số tàu chiến và công nghệ.
Thế chiến I là thời kỳ đỉnh cao của thiết giáp hạm. Đây là loại tàu chiến thống trị đại dương, thể hiện sức mạnh của các cường quốc vào thời điểm khi máy bay hải quân và tàu sân bay chưa phổ biến. Hải quân Anh và Đức khi đó sở hữu những hạm đội mạnh nhất thế giới với nòng cốt là thiết giáp hạm kiểu dreadnought có lượng giãn nước 18.200 tấn, trang bị nhiều pháo cỡ lớn với tầm bắn xa.
Mô phỏng trận Jutland ngày 31/5/1916. Video: Smithsonian .
Tháng 5/1916, lực lượng Anh và Đức đều tìm cách giành chiến thắng vang dội trước đối phương. Thời điểm đó, Anh đang phong tỏa Đức và khiến đối phương chịu thiệt hại, nhưng không bên nào chiếm được quyền kiểm soát rõ ràng với Biển Bắc. Đế quốc Đức tìm cách tổ chức phục kích cách bờ biển Đan Mạch khoảng vài trăm km, nhưng Anh nắm được kế hoạch này và triển khai lực lượng đối phó.
Ngày 30/5/1916, hạm đội Anh gồm 151 tàu, trong đó có 28 thiết giáp hạm và 9 tuần dương hạm, lên đường sau khi nắm được vị trí và ý đồ của quân Đức. Ở bên kia chiến tuyến, Đức huy động 99 tàu, gồm 16 thiết giáp hạm và 5 tuần dương hạm.
Chiều 31/5, lực lượng trinh sát hai bên phát hiện nhau và bắt đầu giao tranh ác liệt. 5 tuần dương hạm bọc thép của Đức nã đạn vào 6 tàu Anh. Cả hai bên vừa bắn vừa di chuyển song song. Tuy nhiên, tàu chiến Anh mắc sai lầm lớn khi chần chừ khai hỏa khi có cơ hội và để cho phía Đức đánh theo chiến thuật của họ.
Nhóm tàu trinh sát Đức đánh chìm hai tuần dương hạm Anh, đồng thời dẫn dụ các tàu trinh sát Anh di chuyển về phía hạm đội chủ lực. Các tàu Anh kịp thời nhận ra sai lầm và quay ngược về phía bắc trong khi hứng chịu hỏa lực dữ dội từ lực lượng Đức.
Tàu HMS Queen Mary của Anh bị đánh chìm trong trận Jutland. Ảnh: Wikipedia .
Lúc này, phía Anh đã mất hàng nghìn thủy thủ và hai chiến hạm cỡ lớn nhưng vẫn nắm lợi thế. Tuần dương hạm Anh chạy về phía bắc không thể liên lạc với lực lượng chủ lực, nhưng vẫn lôi kéo được đối phương về địa điểm tập kết của hạm đội.
Dù không nhận được thông tin tình báo cần thiết để chuẩn bị, chỉ huy hạm đội Anh vẫn kịp ra lệnh cho các tàu lập đội hình thành vòng cung để tạo bẫy phục kích phía Đức. Hạm đội Đức lao thẳng vào chiếc bẫy này và hứng chịu hỏa lực nặng nề từ đội hình bán nguyệt của Anh, khiến nhiều tàu trúng đạn và bốc cháy.
Quân Đức sau đó tìm cách rút lui và tổ chức lại đội hình, nhưng quân Anh triển khai chiến thuật phá vây hình chữ T, trong đó tàu chiến Anh lập thành tuyến bắn với toàn bộ pháo chủ lực nhằm thẳng đội hình Đức, trong khi đối phương chỉ có vài khẩu pháo trước mũi có góc bắn trả.
Đội hình Anh vừa giữ vị thế ngăn quân Đức thoát vây, vừa có ưu thế tầm nhìn rõ do Mặt trời ở phía sau các tàu Đức.
Quân Đức chống trả quyết liệt khi rơi vào tình thế tuyệt vọng, gây thiệt hại nặng và khiến nhiều tàu Anh chìm trong buổi tối. Chỉ huy Đức cũng tìm ra cách cho đội hình vòng lại và trốn thoát về phía tây.
Lúc này, quân Đức cần di chuyển về phía đông và nam. Sau nỗ lực chuyển sang hướng đông thất bại vì hứng chịu hỏa lực dữ dội từ đối phương, hạm đội Đức phóng loạt ngư lôi lớn, buộc đội hình Anh đổi hướng và tạo khoảng trống cho tàu chiến Đức rút lui. Tuy nhiên, không quả ngư lôi nào trúng mục tiêu.
Quân Đức chiếm lợi thế khi màn đêm buông xuống, khi tàu chiến Anh mất lợi thế về tầm bắn và các tàu phóng lôi Đức có thể áp sát đối phương. Trong suốt đêm 31/5, hạm đội Đức cố gắng chiến đấu để mở đường thoát. Họ giành chiến thắng trong một số trận giao tranh nhỏ và cuối cùng phá được vòng vây vào ngày 1/6.
Tuần dương hạm SMS Seydlitz lết về cảng sau trận Jutland. Ảnh: Wikipedia .
Đức tuyên bố giành thắng lợi chiến thuật, khiến Anh hứng tổn thất nặng khi mất 14 tàu chiến, hơn 6.000 thủy thủ trong chưa đầy 24 giờ, đổi lại là 2.551 binh sĩ thiệt mạng và 11 tàu bị chìm. Tuy nhiên, Berlin phải trả giá về mặt chiến lược vì nhiều tàu chiến hư hại nghiêm trọng và phải sửa chữa trong nhiều tuần sau trận chiến, trong khi London vẫn duy trì được lực lượng phong tỏa trên biển.
Đức sau đó buộc phải chuyển sang tác chiến tàu ngầm để phá hoại tuyến tiếp tế của Anh dọc Đại Tây Dương. Dù vậy, ngay cả chiến lược này cũng thất bại sau khi Mỹ tham chiến cùng các công nghệ và trang bị săn ngầm mới.
Lực lượng hải quân 'đông nhưng không mạnh' của Trung Quốc Hải quân Trung Quốc sở hữu nhiều chiến hạm nhất thế giới, song chủ yếu là tàu cỡ nhỏ, hoạt động gần bờ, khó cạnh tranh sức mạnh với Mỹ. Tháng 4/2018, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình mặc quân phục, bước lên một tàu khu trục tại Tam Á, đảo Hải Nam để thị sát cuộc duyệt binh trên biển. Trước...