Mùi nhựa hàn dép, mùi Tết của tôi

Mưa phùn nhẹ, tiết trời se se lạnh, sắc hoa vạn thọ, mai vàng ngập tràn trước ngõ… đã là Tết chưa?

Với tôi, được nghe mùi bánh thuẫn, mùi thịt heo rọng mắm, mùi bánh tráng nướng, mùi thịt gà thưng do chính tay má làm hay chỉ là mùi của rau é quế, hành ngò, rau muống, xà lách trộn chung trong rổ cũng đủ để lòng rộn ràng Tết.

Mà thôi, tạm quên chuyện mùi liên quan đến cái bao tử, thử một lần đến phiên chợ quê nghèo nơi tôi sinh ra và lớn lên để nghe lại mùi nhựa từ hàng hàn thau, dép hiếm hoi còn sót lại… Thành là tên chợ – người xưa lấy từ Thành An Thổ, nơi sinh cố Tổng bí thư Trần Phú (thôn An Thổ xã An Dân, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên).

Lúc bấy giờ, chợ họp 5 ngày một phiên vào các mùng 4, 9, 14, 19… Âm lịch. Riêng những ngày cận Tết chợ họp liên tục, tuy nhiên vào ngày phiên chính thì mua bán nhộn nhịp hơn, chợ tan cũng muộn hơn. Chợ nhỏ nhưng sản vật phong phú lắm, đủ các loại cây trái từ các xã miền núi đưa xuống, tôm cá từ biển lên hay gà vịt ở xuôi.

Thợ hàn dép đứt, thau bể tại chợ Thành (Ảnh chụp năm 2018 tại thôn An Thổ, xã An Dân, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên). Ảnh: Trần Trọng Tri.

Nằm cuối nhà lồng chợ là một gian hàng nhỏ chuyên nghề hàn thau, dép, xoong chảo… có mặt ở chợ này cũng ngót hơn 40 năm. Đấy là theo tôi biết, chứ nghe đâu trước đó đời cha đã gắn bó với nghề này và chỉ một trong số hơn chục người con nối nghiệp. Làm nghề lâu, lại là người duy nhất làm công việc này nên khách hàng đông không kể hết. Hàng nhiều, có khi tan buổi chợ còn phải chở lỉnh kỉnh về nhà làm tiếp để phiên chợ sau trả khách.

Gần Tết, nhà người ta dắt con ra chợ thử dép để mua. Riêng chị em nhà tôi lấy dép cũ ra chà rửa thật sạch, hong khô để mang ra chợ cho thợ hàn những chỗ đứt. Mấy đôi dép nhựa đứt ngang dọc, nhiều vết hàn chồng chéo nhau không theo trật tự nào. Nhà tôi là “khách hàng thân thuộc”, quen đến độ ông thợ hàn nhìn là biết dép của nhà nào, còn nói chính xác cả tên họ của phụ huynh.

Ngày 24 Tết năm nào không nhớ nỗi, chỉ nhớ đó là một buổi sớm mưa phùn, người đi chợ đông nối hàng dài theo cầu tre, tôi cỡi xe đạp ra chợ, trên ghi đông là giỏ nhựa đựng mấy đôi dép. Một người lớn tuổi ở khác thôn thấy tôi xách mớ dép đứt tới thì bảo: “Dép thế này thì hàn chi nữa, quăng đi là vừa”. Ở tuổi lên 10 nhưng tôi hiểu thế nào là vừa với gia cảnh của mình. Cha mẹ ai không muốn sắm sửa cho con mình đôi dép, bộ quần áo mới; nhất là ngày Tết. Đằng này, cái ăn còn không có thì lấy đâu ra mua dép mới. Ông thợ hàn thì vui vẻ, hàn hai đôi chỉ lấy tiền một đôi, lắm lúc chẳng lấy đồng nào vì… Tết mà.

Ra chợ, ôi thôi đủ thứ mùi quyện vào nhau nhưng mùi nhựa hàn là “mạnh” nhất, như kéo người ta về với ngày cũ. Từ đầu chợ, nghe mùi nhựa cháy ngai ngái thoảng trong gió là biết ngay ông thợ vừa vùi que sắt vào lò lửa than nóng rồi quệt lên mẫu nhựa. Lần đi chợ phiên hàn dép, tôi thường ngồi bệt bên chậu than đang cháy đỏ, thích thú nhìn ông thợ vùi cây sắt vào tro, cẩn thận cắt từng miếng nhựa rồi áp vào chỗ dép đứt, tay lướt nhẹ để tạo “nét thẩm mỹ”.

Ngoài những phiên chợ, sau thời gian “chạy chợ” trước Tết, thợ còn đi hàn dạo ở khắp làng. Chỉ vài tiếng rao ban đầu “hàn dép, thau nhựa, nồi xoang… bể… hông?”, xe thợ dừng lại ở một điểm nào đó là có hàng làm cả buổi. Người qua lại thấy báo với người này người kia ở xa, gần chỉ cần nghe mùi nhựa hàn là biết mà mang đồ ra, không phải đợi đến ngày ra chợ.

Chỉ non hai tháng trước, tôi về quê trùng với phiên chợ và hẳn nhiên dành cả buổi sáng đi dạo. Ở góc chợ quen thuộc, ông thợ hàn vẫn còn đó, cần mẫn với nghề đã gắn bó mấy mươi năm nhưng khách đã thưa rồi. Hỏi chuyện thu nhập, mặt ông thợ buồn rười rượi: Đồ nhựa bây giờ rẻ quá, đôi dép chỉ hơn 20 ngàn đồng, xài đứt thì bỏ, thi thoảng hàn cái thau nhựa, xoong nhôm cho đỡ nhớ nghề chứ làm không đủ ăn. Nói xong, ông thợ chỉ vào đôi giầy mọi tôi đang mang: “Đấy! ai cũng mang giầy như chú thì tôi hàn cho ai?”

Bàn cà phê sáng nay đều là những người tha phương. Người nhắc quãng tuổi thơ cùng mẹ đi chợ Tết; hay bảo được về nhà là thấy Tết. Người khác nói được đi chợ Tết hẳn có Tết. Ai cũng có lý. Với tôi, đi chợ quê Tết không khó, khó là không phải quê mình. Đi chợ Tết quê mà không được nghe Mùi nhựa hàn dép thì chẳng ra mùi Tết.

TRẦN TUY AN

Theo thegioitiepthi.vn