Mù mờ hiệu quả 2 dự án bauxite

Mai Hoàng Minh16:25 11/05/2013

Các chuyên gia cho rằng các dự án bauxite ở Tây Nguyên không có hiệu quả kinh tế, không có khả năng thu hồi vốn và liên tục lỗ.

Viện Khoa học và Công nghệ Mỏ – Luyện kim (VIMLUKI) – Bộ Công Thương lần đầu tiên công bố dự thảo Quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng quặng bauxite giai đoạn đến năm 2020, có xét đến năm 2030 (Dự thảo quy hoạch) để sắp tới trình các cấp có thẩm quyền phê duyệt. Tuy nhiên, những số liệu, kế hoạch cũng như mục tiêu của bản dự thảo này đã vấp phải phản ứng từ không ít nhà khoa và giới chuyên môn.

Các chuyên gia cho rằng dự án Tân Rai không có hiệu quả

Nhiều hạn chế

Theo VIMLUKI, mục tiêu của Dự thảo quy hoạch đặt ra đến năm 2015 đối với vùng Đắk Nông, Nhà máy Nhân Cơ đạt công suất 650.000 tấn/năm; giai đoạn 2016-2020, mở rộng lên 1,3 triệu tấn/năm; 2021-2030, mở rộng mỏ, nâng công suất chế biến alumin lên 3-4 triệu tấn/năm. Đối với vùng Bảo Lộc – Di Linh (Lâm Đồng), Nhà máy Alumin Tân Rai công suất 650.000 tấn/năm và hydroxit nhôm công suất 600.000 tấn/năm.

Tuy nhiên, Dự thảo quy hoạch của VIMLUKI thừa nhận những hạn chế trong khai thác chế biến bauxite như chất lượng bauxite thuộc loại trung bình, phải qua khâu tuyển rửa để nâng cao chất lượng quặng tinh; các vùng mỏ quy mô lớn đều nằm xa cảng biển, cung độ vận tải lớn. Đặc biệt, đây là ngành công nghiệp ảnh hưởng nhiều đến môi trường.

Nhìn nhận về Dự thảo quy hoạch, TS Nguyễn Văn Ban, nguyên trưởng Ban Nhôm Titan – Tổng Công ty Khoáng sản Việt Nam (sau này sáp nhập Vinacomin), cho rằng: “VIMLUKI đã bảo vệ Vinacomin khi tiến hành lập quy hoạch nên đã bỏ qua tính khách quan bắt buộc trong nghiên cứu khoa học, dẫn đến sự hoang tưởng về giá trị của bauxite Việt Nam”. Ông Ban cho biết khai thác bauxite ở Việt Nam chi phí đền bù rất lớn do lẫn với cây trồng, đất canh tác; quặng nguyên khai rất xấu, phải tuyển rửa với mức tiêu hao 50%.

Tốn kém, dễ gây thất thoát

Cũng theo TS Nguyễn Văn Ban, chỉ nhìn vào thiết kế kỹ thuật, tổng mức thu sản phẩm của Tân Rai là 85% do Chalieco (nhà thầu Trung Quốc) đưa ra thấp hơn 2% so với Pechiney (Pháp), nếu mức chênh lệch này là thật thì sẽ thất thoát 5 triệu USD/năm. Đáng ngại hơn, Chalieco không hoàn toàn là chuyển giao công nghệ vì chỉ sau 2 năm là nhà thầu coi như không còn trách nhiệm với nhà máy, trong khi Pechiney còn bảo hành 10 năm.

Video đang HOT

“Chưa hết, mức tiêu hao nhiên liệu do nhà thầu Trung Quốc cũng cao hơn 31%. Đặc biệt, việc áp dụng công nghệ bùn đỏ ướt là rất khó hiểu, không phải do Vinacomin hay phía nhà thầu Trung Quốc tư vấn” – ông Ban nói.

TS Nguyễn Thành Sơn, Giám đốc Ban Quản lý Các dự án than đồng bằng sông Hồng (Vinacomin), đưa ra cam kết đáng giật mình của nhà thầu Trung Quốc đối với Nhà máy Tân Rai là hệ số tiêu hao nước. Chỉ tính ở 2 khâu tuyển bauxite và sản xuất alumin, để sản xuất 1 tấn alumin đòi hỏi 18 m3 nước.

Với công nghệ của Tân Rai theo cam kết của nhà thầu vào mùa khô thì cần ít nhất 1.399,5 m3/giờ (chưa kể nước tiêu hao cho các nhu cầu khác). Vì thế, vượt xa tính toán, nhất là trong điều kiện khan hiếm nước ở Tây Nguyên, dẫn đến việc sản xuất alumin không thể bảo đảm, đặc biệt là mùa khô.

Phương pháp dự báo sai

VIMLUKI trích dẫn phân tích của MetalBulletin Research với dự báo nhu cầu sử dụng alumin thế giới mỗi năm tăng 3%-4%. Do vậy, năm 2020 sẽ xảy ra thiếu hụt alumin trên toàn thế giới. Dự kiến, thị trường xuất khẩu của alumin Việt Nam đến năm 2020 có 5 kịch bản nhưng VIMLUKI chọn kịch bản tối thiểu là tăng trưởng 20% khối lượng cần nhập khẩu của 2 thị trường chính là Cộng đồng các quốc gia độc lập (CIS) và Trung Đông với 0,85-1,7 triệu tấn/năm…

VIMLUKI tin tưởng đến năm 2020, thị trường nhôm kim loại thế giới sẽ tăng rất mạnh với mức 70 triệu tấn/năm (hiện là 40 triệu tấn/năm); giá alumin của MetalBulletin Research dao động từ 300-640 USD/tấn, giá trung bình khoảng 450/tấn; giá nhôm kim loại là 2.800-3.000 USD/tấn.

TS Nguyễn Thành Sơn cho rằng để đánh giá hiệu quả kinh tế của dự án bauxite ở Tây Nguyên, cần dựa trên số liệu đáng tin cậy của thị trường kim loại London (LME). Căn cứ trên số liệu dự báo của LME, giá nhôm bình quân năm 2013 (tính đến ngày 3-5) là 1.861 USD/tấn và trong tương lai cả dự án (50 năm) sẽ tăng liên liên tục (nhưng thấp hơn dự báo của Vinacomin): Năm 2023 đạt 2.577,7 USD/tấn; năm 2033 đạt 2.952 USD/tấn; năm 2043 đạt 3.326 USD/tấn; năm 2050 đạt 3.700 USD/tấn; năm 2063 đạt 4.075 USD/tấn.

Theo ông Sơn, dựa vào những cơ sở trên thì dự án Tân Rai hoàn toàn không có hiệu quả kinh tế, không có khả năng thu hồi vốn và liên tục lỗ.

Mở rộng ra nhiều địa phương Dự thảo quy hoạch cũng đặt mục tiêu đến năm 2015 hoàn thành thăm dò các mỏ bauxite ở Tây Nguyên và Bình Phước (mỏ Thống Nhất và Thọ Sơn). Đối với quy hoạch vùng khai thác, chế biến bauxite quy mô nhỏ sẽ tiến hành ở Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn và Vân Hòa – Phú Yên. Theo đó, giai đoạn sau năm 2020 sẽ đầu tư tổ hợp mỏ – tuyển Bù Đăng và nhà máy alumin công suất khoảng 1,2-2 triệu tấn/năm; xem xét đặt tại Bình Phước hoặc ven biển. Cũng giai đoạn này, quy hoạch đặt mục tiêu đầu tư tổ hợp mỏ – tuyển Kon Hà Nừng và nhà máy alumin công suất 600.000 tấn/năm, xem xét đặt tại Gia Lai hoặc ven biển…

Theo Dantri

"Dừng dự án bôxit là không thực tế"

"Nỗi lo về hiệu quả kinh tế của dự án bôxit là chính đáng. Chúng tôi cũng mất ngủ về chuyện này. Tuy nhiên, xin khẳng định, dự án này có hiệu quả kinh tế nên rõ ràng đề xuất dừng dự án là không thực tế"...

Đây là khẳng định của Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng - Bộ Công thương Nguyễn Mạnh Quân tại Hội thảo "Bô xit Tây Nguyên: thực trạng, định hướng và kiến nghị" do đơn vị này cũng Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam (Vusta) phối hợp tổ chức ngày 9/5.

Nhìn nhận thẳng thắn về thực trạng việc triển khai 2 nhà máy khai thác, tuyển lựa quặng bôxit Tân Rai và Nhân Cơ, Giám đốc Văn phòng hỗ trợ tư vấn, phản biện và Giám định xã hội Phạm Quang Tú đặt vấn đề, kết luận của Bộ Chính trị về chủ trương đầu tư khai thác khoáng sản này đã nhấn mạnh phải có bước đi thận trọng.

Theo ông Tú, đây là thời điểm chín muồi đề cùng đánh giá toàn diện việc triển khai dự án thời gian qua, khi các thông số về kỹ thuật, kinh tế ở dự án Tân Rai đã có. Kết quả đánh giá lần này là cơ sở để làm quy hoạch cho định hướng khai thác "dài hơi" hơn.

Bể lắng quặng đuôi tại nhà máy Alumina Tân Rai.

Đại biểu đề xuất xem xét 3 phương án. Phương án 1 (được coi là phương án cao), tiếp tục xây dựng 2 nhà máy Tân Rai, Nhân Cơ và xúc tiến các hoạt động như kế hoạch vạch ra từ trước. Phương án 2 (được coi là phương án thấp) là dừng dự án bô xít ở Tây Nguyên khi chứng minh được là dự án không hiệu quả. Phương án 3 (được gọi là phương án trung bình), xem xét thúc đẩy nhanh nhà máy Tân Rai, tạm dừng ở Nhân Cơ, chuyển toàn bộ nhà máy về để đấu nối.

Đánh giá được phương án nào hữu hiệu nhất thì sẽ xác định kịch bản cụ thể trên cơ sở xem xét hiệu quả toàn diện về kinh tế tài chính, về kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng, môi trường...

Trả lời cho bài toán nêu ra, Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng - Bộ Công thương Nguyễn Mạnh Quân chia sẻ, thời gian qua, dư luận xã hội và các nhà khoa học hết sức lo ngại về hiệu quả kinh tế của hai dự án bôxit. Đây là nỗi lo chính đáng.

"Chúng tôi mất ngủ vì dự án này, đặc biệt chuyện hiệu quả kinh tế", ông Quân xác nhận.

Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng cũng phân trần, dư luận có nhiều băn khoăn, một phần vì thời gian qua, phía Tập đoàn Than khoáng sản (TKV) đã đưa ra nhiều số liệu không thống nhất về dự án ở các thời điểm khác nhau. Tính toán bước đầu thì nhận thấy 2 dự án vẫn có hiệu quả kinh tế nhưng tiềm ẩn rủi ro và hiệu quả cũng không đạt kỳ vọng.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công thương đã đôn đốc TKV tổng kết toàn diện về dự án, trên cơ sở đó rà soát, tính toán, đề xuất hiệu quả để từ đó tính bước tiếp theo.

Cụ thể, báo cáo của TKV về tiến độ dự án Tân Rai (Lâm Đồng) thể hiện, tính đến hết tháng 3, tổng giá trị toàn bộ dự án đã thực hiện đạt khoảng 11.620 tỷ đồng. Như vậy, tổng mức đầu tư đã tăng 33,15% so với kế hoạch. Theo tiến độ hợp đồng của hai gói thầu EPC thì tiến độ nhà máy tuyển chậm hơn 1,5 năm và nhà máy alumin chậm 2,5 năm. Với dự án nhà máy sản xuất Alumin Nhân Cơ (Đăk Nông), tổng mức đầu tư tăng 31% so với kế hoạch, tương đương 14.889 tỷ đồng.

Những tính toán cụ thể về việc điều chỉnh giá thành sản phẩm, chi phí sản xuất cũng như hiệu của kinh tế của dự án cũng được đưa ra.

Vụ trưởng Nguyễn Mạnh Quân thông tin thêm, tính về hiệu quả kinh tế của dự án, cơ quan quản lý đã bỏ qua các ưu đãi, chỉ tính theo giá thành, chi phí hiện tại. Giá bán - thông số đầu vào để xác định hiệu quả dự án cũng được thống nhất là mức giá hiện nay - khi mọi loại khoảng sản đều đang giảm giá. Chi phí được tính theo phương án giá biến động (các yếu tố đầu vào như điện, than, nước, lương... đều tăng".

Theo đó, nếu áp cách tính toán giá thành ở thời điểm hiện tại, dự kiến thời gian thu hồi vốn của dự án Tân Rai là mất 12 năm còn dự án Nhân Cơ thì mất khoảng 13 năm.

Với phân tích đó, ông Quân nhấn mạnh: "Xin khẳng định, hai dự án này có hiệu quả kinh tế. Như vậy, rõ ràng đề xuất dừng dự án là không thực tế".

Các dự án bô-xit có thể được nhân rộng? Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng cũng giải thích thêm, nếu tính toán thực tế không hiệu quả và hai dự này là gánh nặng cho TKV thì quyết định tất yếu là sẽ phải dừng. Tuy nhiên, kết quả cho thấy điều ngược lại, như ông Quân lập luận, đây là các dự án có ý nghĩa với sự phát triển của ngành công nghiệp nhôm sau này. Đặc biệt, quy hoạch phân vùng thăm dò khai thác chế biến bôxít đến năm 2020 có dự báo đến 2030 đã được lập trong vòng 2 năm trải qua nhiều cuộc hội thảo, sử dụng các chuyện gia trong và ngoài nước. Chính phủ chỉ đạo từ nay đến năm 2015, chỉ có hai dự án Tân Rai, Nhân Cơ là thử nghiệm, nghiên cứu và hoàn thiện. Đến 2020, trên kết quả thử nghiệm của hai dự án này, nếu có hiệu quả và điều kiện vận tải, cơ sở hạ tầng cho phép thì sẽ nhân đôi hai dự án này lên. Sau 2020 nếu có đường sắt, kết quả thử nghiệm tốt thì sẽ đầu tư các dự án có quy mô lớn 2-3 triệu tấn/năm.

"Chúng tôi sẽ hoàn thiện theo hướng này sau đó sẽ trình cả bộ Chính trị để xin ý kiến chỉ đạo rồi Thủ tướng mới xem xét phê duyệt" - ông Quân nói chắc.

Theo Dantri

"Dự án bauxite đã thật sự lỗ" Trong khi Vinacomin khẳng định các dự án bauxite sẽ được hoàn vôn vê lâu dài thì các chuyên gia bảo: Mơ hô! Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin) đã chính thức công bố tình hình thực hiện và hiệu quả kinh tế dự án alumin Tân Rai (Lâm Đồng) và Nhân Cơ (Đăk Nông). Mức chênh lệch tổng mức...