Một xã hội điên đảo ta đang sống trong ‘Don’t Look Up’

Gạt đi những tình tiết “làm lố”, rõ ràng bộ phim là lời cảnh tỉnh về hiện tại.

Don’t Look Up (Đừng nhìn lên) từng là dự án của Paramount Pictures trước khi được ông lớn này bán lại cho Netflix. Quy tụ dàn sao đình đám, phim được đạo diễn bởi Adam McKay người từng thực hiện The Big Short.

Nội dung phim khá đơn giản: Một sao chổi cực lớn tiến thẳng về Trái Đất. Hai nhà khoa học vô danh là tiến sĩ Randall Mindy ( Leonardo DiCaprio) và Katelyn “Kate” Dibiasky (Jennifer Lawrence) phát hiện ra điều này. Những lời cảnh báo đối với thảm họa đều bị phớt lờ.

Một xã hội hiện tại

Tác phẩm là sự hòa trộn giữa phong cách bình luận xã hội của The Big Short và Vice với chất hài phóng đại đến ngớ ngẩn trong Anchorman. Phim vẽ ra bộ mặt tức cười của xã hội hiện đại: Chống đối khoa học, tôn thờ truyền thông, lan truyền tin giả.

Trong thế giới của Don’t Look Up, kênh truyền hình đưa tin về thảm họa tận thế như thể trò đùa, mạng xã hội quay lưng lại với sự thật. Gạt đi những tình tiết “làm lố”, rõ ràng bộ phim là lời cảnh tỉnh về hiện tại.

Ở đó, sao chổi có thể được hiểu là biến đổi khí hậu – một viễn cảnh tận thế mà nhiều Chính phủ đang làm ngơ, còn hầu hết sống tiếp cuộc đời mà không mảy may quan tâm đến chuyện gì sắp tới sẽ xảy ra. Hoặc trong một cách diễn giải cấp thiết hơn, Don’t Look Up tái hiện cách nhân loại đối mặt với đại dịch Covid-19: Nghi hoặc, cười cợt và chậm trễ. Chỉ tới khi cơn bão dịch bệnh quét qua và người ta nhìn lại những gì đã mất, mọi thứ đã trở nên quá muộn.

Tệ hơn là sự thờ ơ của con người một phần đến từ nỗ lực điều hướng của một nhóm lợi ích. Tên phim chính là khẩu hiệu của Tổng thống Janie Orlean (Meryl Streep) vận động mọi người đừng nhìn lên, phủ nhận sự thật. Khán giả không khỏi so sánh với những nhóm thuyết âm mưu, anti-vax, ngụy khoa học được kích động bởi mạng xã hội và tin tức sai lệch.

Dàn diễn viên đắt giá

Kinh phí 75 triệu USD của Don’t Look Up hẳn đã chi đậm cho dàn cast hạng A Hollywood từ Leonardo DiCaprio đến Jennifer Lawrence, Meryl Streep hay Cate Blanchett.

Hai nhà khoa học vô danh là Tiến sĩ Randall Mindy (Leonardo DiCaprio) và Katelyn “Kate” Dibiasky (Jennifer Lawrence). Jennifer Lawrence có vai diễn khá nhạt nhòa, DiCaprio đem đến màn trình diễn giàu cảm xúc.

Trong khi Jennifer Lawrence khá nhạt nhòa với một nhân vật không đặc sắc như Dibiasky, bạn diễn DiCaprio của cô đem đến màn trình diễn giàu cảm xúc. Nhân vật Randall Mindy có sự phát triển rõ rệt từ nhà khoa học hướng nội dễ bị kích động cho đến ngôi sao giải trí. Meryrl Streep và Cate Blanchett tròn vai trong hình tượng phụ nữ tóc vàng nông cạn.

Đáng chú ý nhất là hình tượng Peter Isherwell của Mark Rylance. Nam diễn viên gạo cội Anh quốc xuất sắc hóa thân thành ông trùm công nghệ quyền lực thao túng thế giới. Isherwell là chân dung méo mó mỉa mai ảnh hưởng tiêu cực của những tỷ phú công nghệ đem đến cho thế giới.

Nhìn chung dàn diễn viên sáng giá của Don’t Look Up là một dạng “được chăng hay chớ” (hit and miss). Trong khi hầu hết thể hiện sự chuyên nghiệp tròn vai, một số nhân vật lại không thực sự để lại ấn tượng trong toàn bộ câu chuyện. Ví dụ, nhân vật thiếu niên phá phách do “chàng thơ” Timothée Chalamet đảm nhiệm.

Sụp đổ dưới sức nặng của thông điệp

Vấn đề với Don’t Look Up nằm ở cách tiếp cận của Adam McKay. Kết hợp hài hước phóng đại với bình luận xã hội, phim lại không thể làm tốt ở cả hai mặt.

Mỗi lần CEO cười giả tạo, người xem phải sởn da gà dù ta đang xem một phim hài (trái).

Những câu đùa và làm lố trong phim không tới, nhiều khi người ta chưa kịp cười con trai của tổng thống (Jonah Hill), cảnh phim đã cắt sang gương mặt ngôi sao khác. Trò đùa về một ông tướng kiếm tiền từ bim bim miễn phí ở Nhà Trắng gây hài, nhưng nó không còn vui nữa khi chi tiết đó được nhắc lại tới 3 lần.

Thêm vào đó, thông điệp mà Don’t Look Up đưa ra không mới (thậm chí Dr. Strangelove của Stanley Kubrick làm năm 1964 còn tốt hơn nhiều). Những điều mà phim đưa ra, về cách đám đông bị mê hoặc bởi các vụ bê bối đời tư, hay ngó lơ thảm họa trước mắt… đều đã được văn hóa đại chúng khai thác nhiều.

Thứ khiến The Big Short hay Vice của McKay vượt lên hẳn các phim châm biếm hiện thực thông thường chính là việc kịch bản đào bới những điều mà khán giả không biết. Như việc làm thế nào một nhóm đầu cơ nhỏ có thể tiên đoán và kiếm lợi nhờ cuộc khủng hoảng nhà đất ở Mỹ, mô tả các khái niệm kinh tế bằng minh họa cực kỳ dễ hiểu, hay những nội tình đằng sau quyền lực bí ẩn của cựu Phó tổng thống Dick Cheney.

Don’t Look Up có nửa đầu tương đối triển vọng, hài hước và cấp bách trong khi nửa sau rơi vào trạng thái dài dòng đến tuyệt vọng. Phim có thể làm tốt hơn thế với cách tiếp cận khác, cùng kịch bản tập trung hơn, nhất là nhìn vào dàn diễn viên đình đám được quy tụ.

Đừng bỏ qua mid-credit và after-credit của tác phẩm!

Trailer Don’t Look Up