Một bộ tộc tuyệt chủng sau sự lìa đời của ‘người cô độc nhất thế giới’

“ Người đàn ông cô độc nhất thế giới” qua đời vào tháng này trong khu rừng rậm Amazon, và ra đi cùng với ông là cả một nền văn hóa và câu trả lời cho hàng nghìn câu hỏi.

Khi giới chức từ cơ quan bảo vệ người bản địa của Brazil đến gần túp lều ở giữa rừng nhiệt đới Amazon, họ đã xác nhận được nỗi sợ của mình. Họ đang chứng kiến sự biến mất đầu tiên được ghi nhận của một bộ lạc biệt lập trong lịch sử đất nước, theo New York Times.

Người đàn ông duy nhất còn sống sót của một bộ tộc vô danh được xác nhận đã qua đời. Ông được phát hiện đã chết trên một chiếc võng, và ra đi cùng với ông là cả một nền văn hóa và câu trả lời cho hàng nghìn câu hỏi.

Cột mốc đáng buồn

Ngay cả tên của người đàn ông này cũng là một bí ẩn. Ông chỉ được biết đến với cái tên “người sống trong hố” vì hàng chục cái hố mà ông đã đào trong nhiều năm qua. Người ta cũng chỉ có thể đoán tuổi của ông, khi các quan chức nhận định dường như ông khoảng 60 tuổi.

Đó là một cột mốc đáng buồn đối với một quốc gia đã chứng kiến những nỗ lực bảo vệ người bản địa suy giảm trong những năm gần đây. Theo New York Times, đó là do chính quyền tại nước này đã ưu tiên khai thác rừng Amazon, hơn là bảo vệ tài nguyên quý giá này.

Giới chức từ Quỹ Thổ dân Quốc gia Brazil (FUNAI) đã tìm thấy thi thể của “người đàn ông cô độc nhất thế giới” vào ngày 23/8 trong một cuộc tuần tra ở khu Tanaru, thuộc bang Rondônia.

FUNAI cho biết người đàn ông có thể đã chết theo cách tự nhiên. Cơ quan này đã cử các chuyên gia tội phạm đến để khám nghiệm hiện trường và sau đó đưa thi thể đến thủ đô Brasília để khám nghiệm tử thi.

“Người đàn ông cô độc nhất thế giới” đã qua đời vào tháng 8. Ảnh: Funai-Fundacao Nacional do Indio.

Một quan chức FUNAI cũng tiết lộ sẽ đưa thi thể về rừng để chôn cất. Theo Marcelo dos Santos, một chuyên gia về người bản địa, cơ thể người đàn ông được bao phủ bởi lông vũ, từ đó không loại trừ khả năng ông đã chờ đợi cái chết của mình.

Trong khi đây là sự biến mất đầu tiên được ghi nhận của một bộ lạc biệt lập, các chuyên gia cho rằng những cộng đồng khác rất có thể đã tuyệt chủng mà không hề được ghi nhận.

FUNAI đã báo cáo bằng chứng về ít nhất 114 nhóm sống biệt lập ở Brazil, nhưng chỉ 28 cộng đồng là được xác nhận sự tồn tại. Do đó, 86 bộ lạc còn lại không được hưởng lợi từ sự bảo vệ của chính phủ.

Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro đã ủng hộ các ngành công nghiệp vốn thúc đẩy sự tàn phá rừng Amazon. Điều đó đã dẫn đến mức độ phá rừng kỷ lục.

Nhà lãnh đạo này đã nới lỏng các quy định để mở rộng trang trại và hoạt động khai thác rừng Amazon, đồng thời cắt giảm biện pháp bảo vệ đối với các nhóm bản địa và khu vực bảo tồn.

Ông cũng cắt giảm ngân quỹ liên bang và biên chế, từ đó làm suy yếu các cơ quan thực thi luật bản địa và môi trường.

“Nhiều bộ tộc trong số này đã tuyệt chủng mà ngay cả nhà nước hoặc xã hội cũng không nhận thức được điều đó. Việc này rất nghiêm trọng”, Guilherme Martins, một chuyên gia về người bản địa tại FUNAI, khẳng định.

Theo vị chuyên gia, chừng nào FUNAI không chính thức xác nhận sự tồn tại của những cộng đồng này, lãnh thổ của họ sẽ không được bảo vệ.

Ẩn số

Với việc thực thi các chính sách bảo vệ, một số bộ tộc có thể tránh được nguy cơ tuyệt chủng.

Một số quan chức cảnh báo rằng FUNAI đã không đủ chủ động trong việc xác nhận các bộ lạc biệt lập mới. Việc xác nhận sẽ cho phép các vùng đất nơi họ sinh sống được bảo vệ.

Ở Rondônia, cư dân duy nhất của khu vực rộng 8.000 ha sống hoàn toàn biệt lập trong ít nhất 26 năm, sau khi những người còn lại trong bộ lạc của ông bị những kẻ lấn chiếm đất sát hại.

Chia sẻ với ông Santos, người dân địa phương xác nhận ít nhất hai cuộc tấn công chống lại bộ lạc này. Họ từng nhận được đường nhiễm độc, và một vụ khác xảy ra vào những năm 1990, khi khoảng 6 thành viên còn lại gần như bị bắn chết.

Người đàn ông này đã đào hàng chục cái hố trong những năm qua. Ảnh: Survival.

Ông Santos nhận định những gì đã xảy ra với người dân trong bộ tộc của “người sống trong hố” là cuộc diệt chủng.

FUNAI liên lạc trực tiếp với người đàn ông này vào năm 1996. Theo chuyên gia Santos, người đàn ông trên được tìm thấy khi đang lẩn trốn trong túp lều.

“Chúng tôi đã đi khắp vùng để tìm ngôi nhà của ông ta, nơi ông ta đang trú ẩn. Chúng tôi đã cố gắng trò chuyện, đồng thời cung cấp ngô và cung tên, nhưng ông ta sợ hãi tột độ và rất hung hăng. Kể từ lúc này, chúng tôi đã phải tôn trọng sự biệt lập của ông ấy”, ông Santos chia sẻ.

Một năm sau, FUNAI đã hạn chế tiếp cận khu vực này để ngăn chặn sự xâm nhập của lâm tặc và chủ trang trại. Sắc lệnh bảo vệ đó vẫn có hiệu lực cho đến năm 2025.

Người đàn ông này sẽ bỏ trốn khi nhận ra sự hiện diện của bất kỳ đặc vụ nào tuần tra trong khu vực. Ông được các đặc vụ FUNAI cũng như giới truyền thông Brazil gọi là “người sống trong hố” vì đã đào hàng chục cái hố trong nhiều năm qua.

“Tư trang và đồ dùng mà ông ấy sử dụng tương tự đồ của các nhóm người bản địa trong toàn khu vực. Điều duy nhất khiến ông ta trở nên khác biệt là sự tồn tại của những chiếc hố này”, ông Santos nói.

Một số hố được đào bên ngoài các túp lều có chứa các mũi nhọn, và giới chức tin rằng chúng được dùng để săn bắn. Ngoài ra, nhiều vết xước xuất hiện bên trong túp lều.

“Đây có lẽ là một dấu hiệu cho thấy chúng mang một ý nghĩa thần bí”, ông Santos nói.

Ngay cả khi áp dụng các biện pháp bảo vệ, rừng trong khu vực này vẫn bị tàn phá trên diện rộng cho đến khoảng 13 năm trước. Các cuộc tấn công vào người đàn ông cuối cùng còn sống vẫn tiếp tục, trong đó có cuộc tấn công của các tay súng có vũ trang vào năm 2009, các bản tin địa phương cho biết.

Fiona Watson, Giám đốc nghiên cứu tại tổ chức Survival International, cho biết đã đi cùng các đặc vụ FUNAI trong một chuyến thám hiểm vào năm 2005. Chuyến đi được thực hiện để xác nhận rằng người đàn ông vẫn còn sống và theo dõi khu vực này nhằm tìm các dấu hiệu của hoạt động phi pháp.

“Đối với tôi, ông ấy là biểu tượng của sự phản kháng và kiên cường”, bà Watson nói. Theo bà, người đàn ông này có thể tự mình tồn tại, không nói chuyện với bất kỳ ai và tránh mọi sự tiếp xúc.