Mong manh xuất khẩu

Sự mất cân đối tỷ trọng xuất khẩu giữa doanh nghiệp (DN) trong nước với khu vực có vốn đầu tư nước ngoài ( FDI) vẫn là nỗi lo lớn hiện nay. Muốn tìm tính bền vững, tăng sức cạnh tranh trong hoạt động xuất khẩu của khối nội là chuyện không dễ.

Theo Bộ Công Thương, trong 2 tháng đầu năm 2016, kim ngạch xuất khẩu (XK) ước đạt 23,66 tỷ USD, tăng 2,9% so với cùng kỳ năm 2015. Tuy nhiên, trong khi kim ngạch XK của khu vực FDI (không kể dầu thô) tăng khoảng 806 triệu USD, thì kim ngạch của khu vực trong nước lại giảm đến 288 triệu USD.

Chính vì vậy nên Bộ Công Thương mới nhận định “xuất khẩu của các DN trong nước vẫn còn nhiều khó khăn”.

Giảm giá trị, khối ngoại lấn át

Mặc dù kim ngạch XK nhóm hàng nông – lâm – thuỷ sản và công nghiệp chế biến từ đầu năm 2016 đến nay có tăng, nhưng thực tế cho thấy, trong số 42 nhóm mặt hàng thống kê xuất khẩu (trừ hàng hoá khác) thì có đến 21 nhóm mặt hàng có giá trị xuất khẩu giảm.

Đơn cử một số mặt hàng có kim ngạch XK giảm so với cùng kỳ năm 2015 như: thức ăn gia súc và nguyên liệu, hóa chất, phân bón các loại, chất dẻo nguyên liệu, clanke và xi măng…Trong đó, những mặt hàng tính được về lượng như phân bón, sản phẩm hoá chất, clanke và xi măng đã giảm trên 17%.

Một số nhóm mặt hàng lớn có tốc độ tăng trưởng khá trong năm 2015 là điện thoại các loại, linh kiện, máy vi tính, linh kiện điện tử, máy quay phim và linh kiện đang có xu hướng tăng trưởng chậm lại đã ảnh hưởng đến tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam.

Riêng kim ngạch xuất khẩu nhóm nhiên liệu, khoáng sản trong hai tháng đầu năm nay chỉ ước đạt 0,41 tỷ USD, giảm 51,7% so với cùng kỳ năm 2015 và hiện chỉ chiếm tỷ trọng 1,7%. Nhất là mặt hàng than đá có lượng giảm đến 86,3%.

Đó là chưa kể, so với cùng kỳ, giá bình quân của đa số các mặt hàng đều giảm (ngoại trừ nhân điều tăng 5,4%). Giảm mạnh nhất là mặt hàng quặng và khoáng sản khác; dầu thô; xăng dầu; sắt thép; cao su; cà phê; hạt xơ sợi dệt các loại; sắn và các sản phẩm từ sắn; gạo; tiêu…

Trong một báo cáo của Bộ Công Thương về hoạt động xuất nhập khẩu giai đoạn 2011 – 2015 để đệ trình Uỷ ban thường vụ Quốc hội, có nêu rõ tăng trưởng xuất khẩu nhanh nhưng không bền vững.

Nhóm sản phẩm công nghệ chế biến, chế tạo (điện thoại, điện tử, dệt may, giày dép…) chiếm tỷ trọng lớn trong xuất khẩu nhưng hầu hết là gia công, lắp ráp nên giá trị gia tăng rất thấp.

Một điểm lưu ý hiện nay là Việt Nam phụ thuộc rất lớn vào một số ít thị trường như EU, Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và ASEAN. Chỉ tính riêng 5 thị trường này đã chiếm 71% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2015.

Theo đánh giá của ông Vũ Bá Phú, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch, với hội nhập theo độ sâu và độ rộng từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) như hiện nay, hoạt động XK của Việt Nam luôn chịu ảnh hưởng trực tiếp từ những cú “hắt hơi” của các nền kinh tế lớn trên thế giới.

Ông nhận định, mỗi biến động trên thị trường thế giới khiến cho sức mua giảm (chẳng hạn thị trường EU) sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tăng trưởng và kim ngạch XK của Việt Nam.

Hoặc đơn cử như mỗi lần “cựa quậy” của nền kinh tế Trung Quốc đã ảnh hưởng rất mạnh đến hoạt động XK, nhất là khi Trung Quốc tăng XK và giảm nhập khẩu từ Việt Nam.

Trong hai tháng đầu năm 2016, kim ngạch XK khu vực trong nước giảm đến 288 triệu USD

Vẫn thiếu tính bền vững

Giới chuyên gia kinh tế ngày càng tỏ ra quan ngại về sự mất cân đối tỷ trọng XK giữa DN trong nước khi khu vực DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) đang chiếm đến 68,2% trong tổng kim ngạch XK.

Ông Phạm Thành Kiên, Giám đốc Sở Công Thương Tp.HCM đánh giá việc tăng trưởng XK khi còn phụ thuộc khá lớn vào sản phẩm XK của một số ít DN FDI sẽ không đảm bảo được tính bền vững trong tăng trưởng XK.

Riêng hoạt động xuất khẩu tại Tp.HCM, ông Kiên lưu ý mặt yếu hiện nay là năng lực cạnh tranh của DN còn hạn chế về vốn, công nghệ và quản trị. Chỉ số về chi phí không chính thức của DN phải bỏ ra vẫn tiếp tục ở nhóm cao của cả nước, làm giảm năng lực cạnh tranh của DN.

Theo ông Phạm Thành Kiên, kim ngạch XK của Tp.HCM vào khu vực ASEAN giảm mạnh, nhập khẩu từ khu vực này tăng thấp, cho thấy hàng hoá của thành phố với khu vực này chịu sức ép cạnh tranh cao, chưa tận dụng được các cơ hội mang lại từ các FTA.

Về phía Bộ Công Thương, để gia tăng xuất khẩu trong thời gian tới, sẽ triển khai tích cực hoạt động mở rộng thị trường xuất khẩu cho tiêu thụ sản phẩm. Trong đó, theo Bộ Công Thương, cần phải quan tâm cả thị trường nội địa và thị trường XK, nhất là đối với những mặt hàng Việt Nam có thế mạnh như nông sản, thủy sản, dệt may, da giầy, đồ gỗ, hàng điện tử…

Bộ Công Thương cho biết sẽ đẩy mạnh hoạt động giao thương xúc tiến các ngành hàng XK có tiềm năng như thực phẩm chế biến, thủy sản, nông sản nhằm củng cố, phát triển thị trường XK truyền thống, tiềm năng và khai thác thị trường XK mới.

Rõ ràng, để năm 2016 đạt được mục tiêu mà Quốc hội đã giao là tăng trưởng xuất khẩu ít nhất 10% thì ngành Công Thương còn rất nhiều việc phải làm.

Theo Thời Báo Kinh Doanh