Mông Cổ du ký: Dấn ấn mỹ thuật du mục

Văn hoa của quốc gia du mục này không đông nhât ma ngươc lai đa dang đến ngac nhiên với môt ban săc riêng ít pha tạp.

Nhìn trên bản đồ Ulan Bator bạn hẳn sẽ kinh ngạc về mật độ bảo tàng và các di tích. Bên cạnh bảo tàng lịch sử còn có Bảo tàng Văn hóa du mục, Bảo tàng Lịch sử thiên nhiên Mông Cổ, Bảo tàng Nghệ thuật Zanabazar, Nhà trưng bày mỹ thuật hiện đại Mông Cổ, Bảo tàng Phật giáo Lama, Bảo tàng Tri thức quốc tế… Tại Quảng trường trung tâm Sukhabaatar hay những dinh thự chính phủ, hoặc trên đường phố, trong công viên, thậm chí cả nhà hàng, đều có những tượng đài các nhân vật lịch sử, những công trình điêu khắc mang tính thẩm mỹ cao. Dù bạn ghé thăm bảo tàng mỹ thuật truyền thống hay hiện đại, hay Bảo tàng Cung điện mùa Đông Bogd Khan, đều thấy rõ một nền mỹ thuật mang hơi thở của cuộc sống du mục và dấu ấn Phật giáo Tây Tạng. Các vật dụng thường ngày, vũ khí, trang phục của các tầng lớp trong đế chế Mông Cổ xưa, cũng như những vật trang trí cho yên ngựa, cho tơi những túp lều… đều được chạm khắc, vẽ tay tỉ mỉ và vô cùng tinh xảo.

Bên trong một căn lều ở thảo nguyên

Đặc biệt ấn tượng vơi chung tôi la Bảo tàng Cung điện mùa đông Bogd Khaan của vị Khaan thứ tám của Mông Cô. Đây la môt trong nhưng bao tang đâu tiên cua Mông Cô, đươc xây dưng vao năm 1924, la nơi nghi đông cua vi Khaan cuôi cung mang tên Javzandamba. Quân thê cung điên nay nôi tiêng không chi vê công thanh hoa binh đây mau săc, chua va môt thư viên riêng cua vua, ma con vê hơn 8.000 hiên vât quy hiêm gôm tranh, tương, đô trang tri nôi thât, trang phuc triêu đinh, vu khi, cac loai thu quy hiêm nhôi bông… Trong đo phai kê tơi bô sưu tâp cac bưc tượng Tara vô cung sông đông va tinh xao cua vi vua đâu tiên Zanabazar. Thăm cung điên duy nhât con đươc bao tôn nay, du khach se thưc sư ân tương vê sư đa dang cua môt nên nghê thuât Phât giao. Đăc biêt, đây con la nơi lưu giư nhưng bưc chân dung cac bâc vương gia cua triêu đinh theo phong cach Zurag cua hoa si nôi tiêng người Mông Cô Marzan Sharav (hoa si Marzan Sharav nôi tiêng thê giơi vơi bưc tranh mang tên One Day In Mongolia). Nhưng bô triêu phuc băng lông thu như hô, sư tư, soi đo… đươc đinh hat quy, thưc sư xưng đang la nhưng tac phâm nghê thuât co môt không hai.

Cách dùng màu của họ cũng rất độc đáo, với những màu nguyên hầu như không pha trộn, những cặp màu đối chọi tạo ra ấn tượng thị giác rất mạnh và rất đặc trưng qua nhiều thời đại. Phổ biến nhất là cách sử dụng 2 cho đến 3 màu như vậy trên một chủ thể, mỗi màu mang một ý nghĩa riêng: đỏ là màu của niềm vui và chiến thắng; xanh da trời biểu thị sự quan tâm và vững vàng; vàng là màu của tình yêu; trắng là sự trinh nguyên; xanh lá cây tượng trưng cho sự giàu sang và sung túc. Truyền thống sử dụng màu sắc và các chi tiết trang trí tinh xảo, tỉ mỉ như vậy có thể tìm thấy trong đô thơ cung, các vật dụng hang ngay, các tác phẩm hội họa, điêu khắc… từ các thế kỷ trước được trưng bày tại các bảo tàng khac, cũng như trong các tác phẩm hội họa đương đại và các sản phẩm thủ công mỹ nghệ và thời trang ngày nay.

Bảo tàng Nghệ thuật Zanabazar toa lac tai trung tâm Ulaanbaarta co thê đươc coi la môt bao tang lich sư my thuât truyên thông cua Mông Cô. Tai đây, du khach sẽ co đươc cai nhin tông thê hơn vê nên my thuât truyên thông cua quôc gia du muc Phât giao nay. Nhưng hiên vât trưng bay đươc săp xêp tưng phong trưng bay riêng theo cac đăc thu vê phong cach va ky thuât sang tac: In khăc trên gô; Zurag – môt phong cach đô hoa, xuât hiên vao thế kỷ 19 – 20, sư dung nhiêu chât liêu mưc, pigment tư đât, hoăc ve chi trên giây; Applique – môt dang tranh thêu vô cung tinh xao tao hinh tư cac hat đa quy, vang va bac, ky thuât nay co nguôn gôc tư cach đây 2.000 năm, xuất hiên tai Mông Cô cung Phât giao kim cương thưa; va Thangkas, một dòng tranh thơ đặc trưng của mỹ thuật Phật giáo Lama, du nhập vao Mông Cô khoảng thế kỷ thư 17. Đó là những bức tranh cuốn, vẽ trên lụa, thường có khổ lớn, nên đen hoăc đo vơi net viên vang đươc ve băng but lông cưc nho, thương sư dung mau thiên nhiên. Cac tac phâm nay chu yêu miêu tả những nhân vật va sư tich Phật giáo, là những sáng tác của các nhà sư dòng Lama trong các tu viện và phải tới thế kỷ 20, ky thuât ve Thangkas mới được giảng dạy trong các trường mỹ thuật Mông Cổ. Sự kế thừa truyền thống từ nhiều thế kỷ hêt sưc nôi bât trong cac tac phâm đươc trưng bay tai đây. Tư những motive và cấu trúc trong các bức vẽ từ thời kỳ đồ đồng, tơi dòng tranh thơ, cung như cac ky thuât xư ly bê măt va chi tiêt, hâu hêt đươc kế thừa va phat triên trong những tác phẩm ở các thời kỳ sau.

Tranh Thangkas

Điều đặc biệt của hội họa Mông Cổ, theo chúng tôi, là sự thống lĩnh của đề tài thiên nhiên, sự hiện diện của các biểu tượng (symbol) và vật thờ. Các màu chủ đạo thường được sư dụng là xanh lá, xanh trời và trắng. Các tác phẩm thường phản ánh góc nhìn du mục về cuộc sống thường ngày của các bộ lạc, cũng như những triết lý và tinh thần Phật giáo và chịu nhiều ảnh hưởng của mỹ thuật Tây Tạng và Trung Hoa cả về đề tài lẫn các biểu tượng và phong cach. Dòng sáng tác mặt nạ cũng làm nên một trong những điểm đặc trưng của mỹ thuật Mông Cổ. Xuất phát từ nhu cầu trang trí cho những điệu múa xưa kia, sáng tác mặt nạ đã phát triển thành một dòng tác phẩm quan trọng và mang phong cách rất riêng trong mỹ thuật Mông Cổ.

Mặc cho quá trình đô thị hóa đang diễn ra mạnh mẽ, nhưng đất nước của bầu trời xanh, của thảo nguyên và sa mạc cùng cuộc sống du mục vẫn giữ cho mình một nền mỹ thuật với bản sắc riêng biêt, đăc săc đây cuôn hut va không thể lẫn.

Bài và ảnh: Trần Thùy Linh

Thể thao & Văn hóa Cuối tuần

Theo_Thể thao văn hóa