Mèn mén, món ăn độc đáo của người Mông
Không phải món cao lương mỹ vị nhưng mèn mén lại khiến nhiều người khó quên khi nếm thử một lần.
Món ăn được làm từ những hạt ngô tẻ địa phương là thực phẩm hàng ngày của người Mông. Cứ sau mỗi mùa thu hoạch, ngô lại được đồng bào Mông phơi trên những hiên nhà hay gác bếp, chờ khi thật khô mới đem đi làm mèn mén. Tuy nhiên để có được bát thành phẩm ngon phải trải qua nhiều công đoạn và thời gian.
Nguyên liệu duy nhất làm nên món mèn mén là bột ngô tẻ. Ảnh: Diệu Huyền
Đầu tiên ngô được tách hạt sau đó nhặt bỏ hạt sâu, mốc, chỉ giữ lại những hạt tròn và mẩy nhất. Sau đó số ngô hạt này được mang đi xay. Người Mông vẫn sử dụng những cối xay đá truyền thống nên đây có thể coi là khâu vất vả nhất khi làm mèn mén.
Ngô xay xong được đem sàng để bỏ mày và sạn, sau đó mới bỏ bột vào nia để trộn cùng một chút nước. Lúc này người Mông phải tính toán lượng nước cho vào vừa đủ để bột không bị khô hay quá vón. Bột khô quá sẽ khó chín khi hấp, bột vón quá thì món ăn sẽ bị nát, không ngon. Chính vì vậy, người làm món này thường là người có kinh nghiệm nấu nướng trong gia đình, để đảm bảo chuẩn và giữ nguyên hương vị.
Video đang HOT
Không giống những món ăn khác ở đây, mèn mén được hấp tất cả hai lần. Nồi hấp được sử dụng là một chiếc chảo lớn chứa nước và ở giữa đặt một chõ cao. Bột ngô sau khi đảo với nước sẽ được đặt trong chiếc chõ này.
Người Mông còn hòa mèn mén vào nước phở để ăn cùng tại các phiên chợ. Ảnh: Diệu Huyền.
Thời gian hấp lần đầu tùy thuộc vào từng loại ngô. Nếu là ngô non thì chỉ sau khi nước trong chảo sôi, hơi bốc nhiều trên miệng chõ là được. Nếu là bột ngô già thì cần thời gian lâu hơn. Sau đó, bột được đổ ra mẹt, đợi bớt nóng sẽ được vò cho tơi. Do đồ lần đầu tiên chưa chín hẳn nên người làm vẫn phải cho thêm một lượng nước vừa đủ và đảo đều tay để bột không bị vón. Khi thấy bột tơi trở lại thì tiếp tục cho vào chõ để đồ lần hai, cũng là lần cuối cùng.
Món mèn mén trộn cơm được rất nhiều người Mông yêu thích vì vị ngọt, bùi, thơm của ngô và vị mềm dẻo của cơm. Tại các phiên chợ, món này còn được hòa vào nước dùng để ăn cùng phở hay mỳ.
Trước đây, người Mông thường chỉ dùng để ăn trong nhà. Tuy nhiên ngày nay, chúng đã được làm nhiều hơn để bán trong các phiên chợ. Do vậy du khách ghé thăm những phiên chợ vùng cao đều có thể tìm mua được món ăn dân dã, đặc trưng nàycủa người Mông.
Mèn mén - ẩm thực độc đáo của đồng bào Mông
Từ bao đời nay, đồng bào dân tộc Mông thường canh tác ở những vùng núi cao, giữa rừng đá trập trùng, do đó, cây ngô luôn là nguồn lương thực chính của họ.
Người Mông không chỉ giỏi về kỹ thuật trồng và chăm sóc cây ngô mà còn khéo léo trong việc chế biến nhiều món ăn độc đáo, hấp dẫn từ ngô. Trong đó, sản phẩm đặc trưng và gắn liền với họ nhất phải kể đến món Mèn mén, một trong những món ăn đã trở thành truyền thống lâu đời của họ, không chỉ đơn thuần là ẩm thực mà nó còn là nét văn hóa được truyền lại từ đời này sang đời khác.
Xay ngô làm Mèn mén.
Nhằm tạo không khí thi đua sôi nổi cho đồng bào trên địa bàn hăng hái lao động, sản xuất; tạo tình đoàn kết giữa cộng đồng dân cư, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống; góp phần quảng bá thương hiệu, thúc đẩy phát triển làng nghề, tạo việc làm và tăng thu nhập cho người dân; phát huy các giá trị văn hoá, làm phong phú thêm các hoạt động trong đời sống tinh thần của nhân dân các dân tộc, tạo dấu ấn tốt đẹp đối với du khách trong nước và quốc tế, huyện Quản Bạ thường xuyên tổ chức các lễ hội truyền thống về văn hóa các dân tộc; trong đó, không thể thiếu phần trình diễn các quy trình làm Mèn mén ngon, ngọt từ đôi bàn thay khéo léo của những người phụ nữ Mông bản địa.
Nghệ nhân Vàng Thị Say (trái), thôn Mã Hồng, xã Thanh Vân (Quản Bạ) nhào bột làm Mèn mén.
Được trải nghiệm tại các xã Thanh Vân, Tùng Vài, Thái An, Lùng Tám và tại các lễ hội của huyện Quản Bạ, chúng tôi được trực tiếp chứng kiến các nghệ nhân, già làng, phụ nữ với đôi tay khéo léo, nhẹ nhàng và sức khỏe để trình diễn các công đoạn làm Mèn mén. Nghệ nhân có tiếng, luôn đạt giải Nhất cuộc thi đồ Mèn mén ngon, bà Vàng Thị Say, thôn Mã Hồng, xã Thanh Vân chia sẻ: Ở đây, chúng tôi thường dạy con cháu rằng: "Là đàn ông thì phải biết nhặt thuốc làm men lá và nấu rượu ngô. Là đàn bà phải biết thêu thùa, may vá, yêu chồng, thương con và phải biết nấu Mèn mén ngon". Vì thế, phụ nữ người Mông ở đây, dù già hay trẻ đều biết làm Mèn mén; để có một bát Mèn mén ngon phải trải qua các công đoạn, như: Tẽ ngô; xay ngô; sàng, sảy ngô; trộn, nhào bột ngô với nước và đồ 2 lần...
Theo kinh nghiệm của những già làng dân tộc Mông, cho rằng: Mèn mén ngon là phải làm từ ngô tẻ của địa phương, được treo trên hiên nhà hoặc trên gác bếp, lựa chọn những hạt ngô vàng to và mẩy nhất; ngô phải được xay bằng cối xay đá và chỉ bỏ 5 đến 6 hạt ngô vào cối khi xay như vậy thì ngô mới mịn, đồ Mèn mén mới ngon. Mèn mén khi chín có hương vị thơm ngon, đậm đà; phải ăn từ từ và dùng miếng nho nhỏ, uống hớp nước canh sẽ thấy bùi bùi trong miệng, càng nhai kỹ càng thấy ngon, thấy ngọt, một mùi vị tự nhiên của núi rừng. Do là món ăn khô nên Mèn mén thường được ăn với một số món canh như rau bí đỏ, rau cải nương, canh xương, nước thắng cố...
Đặc biệt, Mèn mén cũng là một trong những món để người đàn ông trong gia đình, các chàng trai người Mông có dịp thể hiện tình yêu thương dành cho người phụ nữ của mình. "Không cần phải nói những lời yêu thương, hứa hẹn, chỉ cần cùng nhau xay ngô bên cối đá, đưa ánh mắt nhìn trộm và cười mỉm hay mang bát Mèn mén lên tận nương cho họ, thế là thương" - Bà Say vui vẻ chia sẻ thêm.
Ngày nay, do điều kiện cuộc sống có phần sung túc hơn, nhiều người Mông ít dùng Mèn mén mà chủ yếu là ăn cơm, giới trẻ cũng đã dần bị mai một đi cách nấu Mèn mén truyền thống. Tuy nhiên, vào các dịp lễ, tết, Mèn mén vẫn được nấu và trân trọng đặt lên bàn thờ gia tiên, như một cách người Mông nhớ về cội nguồn của mình; đồng thời, ở nhiều phiên chợ vùng cao, Mèn mén cũng là sản phẩm nổi tiếng cùng với bát thắng cố cho nhiều thực khách thưởng thức. Mèn mén - ẩm thực độc đáo và đậm chất riêng của dân tộc Mông!
Chẩm chéo gia vị độc đáo của mảnh đất Mộc Châu Nhắc đến ẩm thực Mộc Châu, không thể không nhắc đến những món nước chấm độc đáo mà một trong số đó là chẩm chéo. Chẩm chéo là một món nước chấm không thể thiếu trong mâm cơm của người Thái ở Tây Bắc nói chung và ở Mộc Châu nói riêng. Món này thường được dùng để ăn kèm với các món...