Máy bay không người lái Iran xuất hiện khắp Á Âu, Trung Đông

Iran đã trở thành một quốc gia xuất khẩu máy bay không người lái ( UAV) và UAV Iran đang tạo ra những điểm nóng mới trong các trục địa chính trị khác nhau.

Các bộ phận của một UAV mà Ukraine cho là máy bay không người lái Shahed-136 do Iran sản xuất tại Kharkov hồi tháng 10. Ảnh: Reuters

Theo trang oilprice.com, chương trình máy bay không người lái của Iran đã có từ lâu, xuất hiện từ cuộc chiến tranh tiêu hao với Iraq những năm 1980 và dựa trên nỗ lực nghiên cứu và phát triển quan trọng kéo dài hàng thập kỷ.

Chiến lược UAV của Iran rất mạnh mẽ, chủ yếu tập trung vào sử dụng UAV để hỗ trợ chính phủ và củng cố các lực lượng ủy nhiệm ở nước ngoài.

Được Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) và nhà sản xuất máy bay không người lái Qods Aviation Industries dẫn dắt, một số công nghệ UAV hiện có của Iran được phát triển từ các UAV phương Tây đã bị rơi hoặc hạ cánh trên hoặc gần lãnh thổ Iran. Một số hệ thống tinh vi nhất của Chính phủ Iran, như Shahed-141 và 191 được mô phỏng theo UAV RQ-171 Sentinel của Mỹ đã bị rơi ở Iran vào cuối năm 2011.

Các UAV cũng đã được cung cấp cho lực lượng Houthi ở Yemen và phong trào Hồi giáo Hezbollah ở Liban. Do đó, UAV Iran đã phổ biến rộng rãi trên các chiến trường Trung Đông. Gần như chắc chắn Iran đã phát triển một cơ sở sản xuất nội địa quy mô lớn với chu kỳ sản xuất – chế tạo nhanh chóng. Danh mục đầu tư hiện tại của Iran gồm cả máy bay không người lái tự sát tiên tiến (Arash-2) có thể tấn công Tel Aviv.

UAV Iran đang ngày càng phổ biến và xu hướng này không chỉ giới hạn ở Ukraine.

Các thị trường UAV của Iran

Ảnh minh họa: ABC News

Trước đây, Iran đã cung cấp các hệ thống quân sự cho các tổ chức ủy nhiệm. Các hệ thống UAV của Iran là tài sản chiến lược có giá trị cao đối với các đồng minh ủy nhiệm, đặc biệt là Hezbollah.

UAV Iran cũng đang ở trong các căn cứ của Venezuela. Iran và Venezuela đã ký một lộ trình hợp tác kéo dài 20 năm, có thể gồm các trao đổi trong sản xuất UAV. Mối quan hệ quân sự – chiến lược của hai nước này đang phát triển nhanh chóng. Khoảng 80 công ty quốc phòng Iran đã tham gia hội chợ Triển lãm Khoa học Công nghiệp Iran – Venezuela tại Caracas từ ngày 16 đến ngày 19/9.

Trong thập kỷ qua, Iran đã xây dựng các nhà máy sản xuất UAV và các cơ sở bảo trì ở các quốc gia dễ bị xung đột và các nước đang phát triển, trong đó có Venezuela, Syria và gần đây nhất là Tajikistan.

Nhà máy ở Dushanbe đặc biệt quan trọng vì đây là lần đầu Iran công bố chính thức và công khai về dây chuyền sản xuất UAV quốc tế. Đây cũng là một bước đi quan trọng cho thấy Iran đang nỗ lực mở rộng ảnh hưởng ở Trung Á và đưa UAV tràn ngập thị trường này trước khi Thổ Nhĩ Kỳ hoặc các đồng minh NATO khác có thể làm điều tương tự.

Việc Tajikistan có thể mua UAV Iran sẽ trực tiếp làm leo thang căng thẳng trong khu vực, đặc biệt là đối với Kyrgyzstan. Do Kyrgyzstan có căn cứ TB-2 của Thổ Nhĩ Kỳ và là khách hàng mới mua máy bay ném bom Akinci UAV do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất, Thổ Nhĩ Kỳ và Kyrgyzstan có mối quan hệ chiến lược – quân sự quan trọng và có thể gây lo ngại cho Iran và cả Nga.

Sau Tajikistan, UAV Iran cũng đã thâm nhập vào thị trường Armenia.

Nói tóm lại, điều này chứng tỏ Iran đang sử dụng UAV để khẳng định ảnh hưởng ở khu vực Trung Á và Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời coi UAV của mình là một lựa chọn thay thế cho UAV Thổ Nhĩ Kỳ.

UAV Iran xuất hiện tại ngưỡng cửa của NATO không chỉ là mối đe dọa đối với Thổ Nhĩ Kỳ và các đồng minh trong khu vực, mà còn là mối đe dọa đối với an ninh chung của NATO.

Rủi ro chiến lược sắp xảy ra nhất là nếu không có các biện pháp hạn chế của Kế hoạch Hành động Toàn diện chung (JCPOA), Iran có thể mua và bán các loại vũ khí thông thường, gồm cả UAV, mở ra con đường cho Iran trở thành đối thủ của các nước phương Tây trong xuất khẩu quân sự.

Nga dùng UAV Iran ở Ukraine

Nga đang sử dụng UAV Iran tại Ukraine vì chi phí rẻ. Với giá ước tính khoảng 20.000 USD/chiếc, UAV Tehran rẻ hơn nhiều so với tên lửa mà lại thực hiện tốt nhiệm vụ phá hủy cơ sở hạ tầng quốc gia quan trọng của Ukraine.

Máy bay không người lái Mohajer-6 của Iran bị lực lượng Ukraine thu giữ. Ảnh: mil.in.ua

Các UAV Shahed-136 của Iran là công cụ để Nga tấn công vào các thành phố lớn của Ukraine, như Kiev và Odessa. Với Nga, UAV Iran là một giải pháp thay thế nhanh chóng và hiệu quả.

Nhờ dễ sản xuất và giá rẻ, các UAV Iran có thể giúp Nga duy trì nhịp độ tấn công cao hơn. Tuy nhiên, lượng thuốc nổ mà UAV này mang theo không đủ để tiêu diệt hoàn toàn các mục tiêu quy mô lớn, như cầu hoặc nhà máy. Đối với các cuộc tấn công như vậy, tên lửa hành trình và đạn đạo vẫn là chủ lực. Tuy nhiên, UAV Iran vẫn có thể làm tê liệt các dịch vụ công của Ukraine và buộc Chính phủ Ukraine phải chi tiêu nguồn lực để sửa chữa tất cả cơ sở hạ tầng bị hư hỏng.

Thông tin tình báo nguồn mở chỉ ra rằng Nga đã đặt hàng 2.400 UAV Shahed-136 từ Iran. Theo Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, Lực lượng vũ trang Nga đã tiến hành khoảng 30 cuộc tấn công cảm tử trong khoảng thời gian hai ngày vào cuối tháng 10, mặc dù 23 chiếc bị Ukraine bắn hạ.

Ngoài Shahed-136, Nga có thể sẽ sớm nhận các loại UAV mới từ Iran. Vào tháng 7, một phái đoàn Nga đã đến thăm Căn cứ Không quân Kashan của Iran để xem Shahed-191 và Shahed-129.

Một số hãng tin Ukraine cũng tuyên bố rằng Nga có thể sẽ sớm mua Meraj-521, loại UAV tương tự Switchblade 300 của Mỹ.

Tuy nhiên, sử dụng UAV để tấn công các mục tiêu có giá trị cao không phải là một hiện tượng mới. Một số UAV Iran, như Shahed-136 và Shahed-131, đều đã được lực lượng Houthi sử dụng để tấn công các mục tiêu có giá trị cao của Saudi Arabia, các tàu chở hàng liên quan Israel và các căn cứ của Mỹ ở Iraq.

Theo các tướng Ukraine, khoảng 40% số UAV Shahed-136 đánh trung mục tiêu. Tỷ lệ thành công không cao nhưng vẫn đủ để gây sát thương quy mô lớn, đặc biệt là ở các trung tâm đô thị.

Tóm lại, các dây chuyền sản xuất UAV Iran đã mở rộng ra nước ngoài, tạo ra một bức tranh phức tạp hơn nhiều cho các chiến lược bố của Mỹ và các đồng minh.