Mật vụ Mỹ và bài toán cải tổ sau vụ ông Trump bị bắn

Cơ quan Mật vụ Mỹ được khuyến nghị cắt bớt phần việc mà ít người biết sau vụ cựu Tổng thống Donald Trump bị ám sát hụt.

Sau khi ông Trump bị bắn trong buổi vận động cử tri ở thị trấn Butler, bang Pennsylvania hôm 13.7, Bộ trưởng An ninh Nội địa Mỹ Alejandro Mayorkas đã ủy nhiệm cho một ủy ban tiến hành điều tra vụ việc và hoạt động của Cơ quan Mật vụ Mỹ.

Trong báo cáo mới được ủy ban gồm 4 cựu quan chức hành pháp và an ninh nội địa công bố vào tuần trước, Mật vụ Mỹ đã bị cản trở do phải cùng lúc thực hiện hai nhiệm vụ bảo vệ yếu nhân và điều tra các hoạt động phạm tội, theo tờ Politico. Báo cáo đề xuất Mật vụ nên cân nhắc bỏ bớt mảng điều tra để tập trung nguồn lực cho việc bảo vệ.

“Toàn bộ tài sản nên được phân bổ cho nhiệm vụ đó trước khi các nhiệm vụ khác, gồm nghĩa vụ hành pháp liên quan gian lận tài chính, được thực hiện”, báo cáo nêu.

Các nhân viên Mật vụ Mỹ bảo vệ ông Trump tại Butler ngày 13.7. ẢNH: REUTERS

Mật vụ Mỹ chống tiền giả

Việc bỏ bớt mảng điều tra sẽ đánh dấu bước thay đổi lớn của Mật vụ Mỹ, bởi công tác chống tội phạm thực tế là chức năng đầu tiên lúc cơ quan này được thành lập, có trước chức năng bảo vệ tổng thống.

Mật vụ Mỹ, cơ quan với những nhân vật to cao trong bộ vest sẫm màu, mặt lạnh như tiền, tai đeo thiết bị liên lạc, chủ yếu được biết đến với vai trò bảo vệ tổng thống nhưng đó không phải là lý do cơ quan này được thành lập.

Ngày 14.4.1865, Tổng thống Abraham Lincoln ký dự luật thành lập Mật vụ Mỹ, chỉ một ngày trước khi ông bị ám sát, với nhiệm vụ chống tội phạm làm tiền giả. Khi đó, cơ quan này nằm dưới sự quản lý của Bộ Tài chính Mỹ. Vào giai đoạn cuối của Nội chiến Mỹ, gần 1/3 lượng tiền lưu hành là tiền giả.

Tranh mô phỏng cuộc đột kích của nhân viên Mật vụ Mỹ tại một cơ sở đúc tiền giả. ẢNH: MẬT VỤ MỸ

Mãi đến sau khi Tổng thống William McKinley bị ám sát vào năm 1901, Mật vụ Mỹ mới đảm nhiệm thêm vai trò bảo vệ lãnh đạo. Trong hơn một thế kỷ sau đó, Mật vụ duy trì song song hai vai trò kể trên.

Năm 2003, cơ quan này được chuyển giao cho Bộ An ninh Nội địa, vừa thành lập trước đó một năm, quản lý.

Tuy nổi tiếng với nhiệm vụ bảo vệ tổng thống nhưng hoạt động chống tội phạm của Mật vụ Mỹ lại rất rộng. Cơ quan điều tra tội phạm làm giả tiền, tội phạm tài chính, tội phạm mạng, hỗ trợ điều tra các vụ trẻ em bị mất tích và bóc lột. Trung tâm Đánh giá mối đe dọa quốc gia của Mật vụ có vai trò ngăn chặn nhiều hoạt động phạm tội, gồm cả xả súng trong trường học.

Theo ủy ban điều tra vụ ám sát ông Trump, các hoạt động nói trên có thể đã làm tiêu tốn nguồn lực của nhiệm vụ bảo vệ.

Báo cáo đề xuất Mật vụ cần tập trung nguồn lực cho việc bảo vệ, thường xuyên huấn luyện các đối tác cấp địa phương. “Nỗ lực này sẽ mất thời gian và có thể cần loại bỏ một số trách nhiệm ngoại vi như điều tra gian lận tài chính, làm giả tiền và có lẽ là toàn bộ công tác điều tra tội phạm không liên quan trực tiếp đến nhiệm vụ bảo vệ”, báo cáo nêu.

Giám đốc Cơ quan Mật vụ Mỹ phải từ chức sau vụ ám sát hụt ông Trump

Đề xuất gây tranh cãi

Đề xuất của ủy ban điều tra nhanh chóng nhận sự phản đối từ những người ủng hộ Mật vụ Mỹ. Quyền Giám đốc Ronald Rowe cho rằng cơ quan đang làm việc để đảm bảo có thể thực thi nhiệm vụ kép được tích hợp là bảo vệ và các cuộc điều tra phức tạp.

Một số ý kiến khác cho rằng hai nhiệm vụ trên bổ trợ cho nhau hơn là mâu thuẫn nhau. Việc chống tội phạm giúp tăng cường mối quan hệ của đặc vụ với cảnh sát bang và địa phương, mài dũa kỹ năng cần thiết để bảo vệ yếu nhân.

Mặc dù được biết đến với vẻ ngoài rất ngầu và luôn theo sát tổng thống nhưng các nhân viên Mật vụ Mỹ tự nhìn nhận họ theo một cách khác. “Họ không phải là vệ sĩ. Họ sẽ rất bực mình nếu bạn gọi họ là vệ sĩ. Bảo vệ không phải vệ sĩ. Bảo vệ là đảm bảo sự cố không xảy ra và điều đó cần công tác cảnh sát”, theo người viết tự truyện Jeffrey Robinson cho cựu nhân viên Mật vụ Joseph Petro.

Mật vụ Mỹ đang thực hiện hai vai trò song song là bảo vệ yếu nhân và điều tra chống tội phạm. ẢNH: AFP

Những người chỉ trích đề xuất của ủy ban cho rằng việc thu hẹp bổn phận của Mật vụ có thể khiến các vấn đề tuyển dụng và giữ chân nhân sự trở nên tồi tệ hơn. Họ nói rằng những sơ sót an ninh giúp tay súng bắn bị thương ông Trump tại Butler không liên quan gì với công tác chống tội phạm của Mật vụ. “Nó giống như đề xuất làm phẫu thuật thẩm mỹ cho người bị gãy xương. Chẳng liên quan gì đến nhau cả”, một cựu quan chức cấp cao của Mật vụ nói với Politico.

Cựu quan chức Mật vụ Gordon Heddell nhận định rằng việc thu hẹp vai trò của cơ quan sẽ thay đổi chất lượng của tân binh vì sẽ cần một hình mẫu khác biệt. “Và đó sẽ không phải là một người tốt hơn, không phải là người toàn diện”, ông Heddell, cựu Tổng thanh tra Bộ Quốc phòng Mỹ, nói.

Bộ trưởng Mayorkas chưa quyết định về khuyến nghị của ủy ban mà chỉ nói sẽ xem xét. Một người phát ngôn của Nhà Trắng thông báo chính quyền sẽ đánh giá kỹ những kết quả điều tra và khuyến nghị trong báo cáo.