Mặt trận pháp lý: Trung Quốc ‘trắng tay’!
Sau phán quyết của Tòa Trọng tài, Trung Quốc gần như mất trắng trên mặt trận pháp lý đối với những yêu sách cho mưu đồ bành trướng ở biển Đông.
Phán quyết của Tòa Trọng tài được thành lập theo Phụ lục VII Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) là một đòn tấn công mạnh mẽ vào yêu sách “đường chín đoạn” và “quyền lịch sử” của Trung Quốc (TQ) ở biển Đông. Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) của Mỹ nhận định việc Bắc Kinh tuân thủ phán quyết của Tòa Trọng tài đến đâu vẫn còn là một dấu hỏi. Dù vậy, trao đổi với Pháp Luật TP.HCM ngay sau phán quyết 12-7, GS-TS James Kraska (Trung tâm Nghiên cứu luật quốc tế Stockton – ĐH Hải chiến Mỹ) nhận định giá trị phán quyết là điều mà TQ có muốn chối bỏ cũng không thể được. Nếu không thừa nhận phán quyết, TQ sẽ càng bị cô lập.
Yêu sách của TQ bị đổ vỡ ra sao?
Với phán quyết tất cả thực thể ở quần đảo Trường Sa không được hưởng quy chế vùng đặc quyền kinh tế (EEZ), điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc bác bỏ quan điểm “tòa không có thẩm quyền với vụ kiện vì bảo lưu 2006 của TQ”. Các khái niệm liên quan đến việc xác định đảo như “sự sống của con người”, “đời sống kinh tế”,… lần đầu tiên được Tòa Trọng tài giải thích một cách rõ ràng. Như vậy dù TQ đã, đang và nếu tiếp tục chiếm giữ trái phép các thực thể, đồng thời nỗ lực bồi lấp, xây dựng hạ tầng lưỡng dụng (dân sự và quân sự)… thì ý đồ tạo vùng EEZ cũng phá sản.
Trước khi có phán quyết, dự báo việc xác định tính pháp lý của đường lưỡi bò sẽ rất khó khăn bởi không dễ dàng làm rõ ràng khái niệm mập mờ này của TQ. Việc TQ vắng mặt tại tòa càng khiến quá trình tranh tụng gặp những thách thức nhất định. Nhưng cuối cùng, qua quá trình tranh tụng, yêu sách đường lưỡi bò bị phủ nhận tuyệt đối.
Theo GS-TS James Kraska, các yêu sách của TQ đòi chủ quyền hơn 90% biển Đông dựa trên “quyền lịch sử” không hợp pháp. Tòa Trọng tài bác bỏ luận điểm “hoạt động đánh cá tại biển Đông của tàu thuyền TQ trong lịch sử”, cho rằng đó đơn thuần là tự do hoạt động trên biển cả chứ TQ chưa bao giờ kiểm soát độc lập và hợp pháp các vùng biển.
Tòa Trọng tài còn cáo buộc TQ cố ý ngụy tạo các chứng cứ thực địa bằng cách phá hủy vĩnh viễn hiện trạng tự nhiên của các thực thể. Hành động này vừa vi phạm nghĩa vụ môi trường, vừa khiến khả năng giải quyết tranh chấp càng trở nên khó khăn. Việc TQ ngăn cản Philippines tiến hành các hoạt động đánh bắt cá và khai thác tài nguyên hợp pháp cũng bị Tòa Trọng tài cáo buộc vi phạm luật pháp quốc tế. Phán quyết này mở đường cho các nước liên quan lên án những hành động ức hiếp tương tự từ phía Bắc Kinh trong tương lai.
Nhận định chung về hậu quả TQ phải gánh chịu, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu hòa bình và xung đột ĐH Seton Hall (Mỹ) Zheng Wang cho rằng không chỉ hình ảnh và quyền lực mềm của TQ bị phá hủy, mà các yêu sách chủ quyền do TQ tuyên bố ở biển Đông cũng bị tổn hại.
Video đang HOT
TQ có hiện diện ở tòa cũng thất bại
Nhà nghiên cứu Zheng Wang viết trên Diplomat rằng giá như TQ tham gia vào vụ kiện thì có thể TQ không phải “tay trắng” vì TQ sẽ được quyền chọn lựa một (trong tổng số năm) trọng tài viên vào hội đồng trọng tài, tạo ra khả năng tác động lên phán quyết. Tham gia vụ kiện còn giúp TQ trực tiếp tranh luận trong quá trình tranh tụng để có thể mang về kết quả lạc quan nhất, thậm chí có thể thay đổi kết quả so với phán quyết hiện nay. Thực tế trước phán quyết 12-7, TQ đã âm thầm tập hợp một cuộc gặp các chuyên gia và tuyên bố “lắng nghe tất cả ý kiến” dẫu có trái chiều quan điểm chính phủ. Nhiều học giả TQ cũng có quan điểm tương tự như Zheng Wang. Nhưng giả thuyết này của Zheng Wang và đồng nghiệp chỉ đúng một vế.
Đúng là TQ từ chối tham gia vụ kiện đồng nghĩa nước này đã tự tước đi quyền tranh luận trực tiếp tại Tòa Trọng tài. Tuy nhiên, nhìn lại quá trình vụ kiện sẽ thấy dù vắng mặt nhưng TQ vẫn luôn nêu lập trường của nước này. Tòa Trọng tài đã rất thận trọng khi không bỏ qua bất kỳ lập trường nào của TQ và đã giải quyết từng nội dung một dựa trên các phân tích UNCLOS chi tiết, công bố minh bạch, thuyết phục cộng đồng quốc tế.
Số lượng một trên tổng năm trọng tài viên dường như không có khả năng tạo áp lực thay đổi phán quyết. Mấu chốt ở chỗ các chứng cứ, lập trường, cơ sở pháp lý của TQ là quá yếu như Tòa Trọng tài đã phân tích trong phán quyết. Một trọng tài viên không thể “biến hóa” các lập trường của TQ từ vô lý trở thành có lý. Trái lại, khi đã tham gia vụ kiện, TQ có nghĩa vụ phải làm rõ các khái niệm mà hội đồng trọng tài yêu cầu, điển hình là yêu sách đường lưỡi bò, vốn bị TQ (vô tình hay hữu ý) không làm rõ nhằm cản trở quá trình tranh tụng. Hệ quả là Tòa Trọng tài càng dễ dàng có đủ cơ sở để phủ quyết giá trị pháp lý các yêu sách của TQ ở biển Đông.
TQ mất gì nếu bác bỏ phán quyết
GS Jerome A. Cohen (ĐH Luật New York, Mỹ) khẳng định dù muốn hay không thì phán quyết dựa trên UNCLOS có hiệu lực bắt buộc đối với TQ, dù nước này vừa vắng mặt tại tòa, vừa phủ nhận thẩm quyền của Tòa Trọng tài cũng như bác bỏ tính hợp pháp của vụ kiện từ khi Philippines đưa ra đệ trình từ năm 2013.
Là một thành viên UNCLOS, TQ được hưởng lợi rất nhiều từ các quy định của công ước này trong việc khai thác tài nguyên biển Đông hiện tại và tương lai. Nhưng UNCLOS không chấp nhận việc TQ xem việc áp dụng luật quốc tế như một công cụ để trục lợi khi cần. Nói như GS-TS James Kraska, luật quốc tế không phải một phương tiện chính trị, mà mục tiêu là “thượng tôn pháp luật” – dựa trên một hệ thống phán quyết độc lập, minh bạch, công bằng, được các nước công nhận và có hiệu lực pháp lý bình đẳng với tất cả các bên.
Điều này khác với ý đồ của TQ, khi lợi dụng sức mạnh quốc gia (là cường quốc) để áp đặt luật pháp của mình hoặc diễn giải luật quốc tế theo cách hiểu chỉ có lợi cho mình đối với các quốc gia khác. Ngay cả hiện nay, nếu TQ tuyên bố rút khỏi UNCLOS thì nghĩa vụ pháp lý cũng không vì thế mà mất đi. Trái lại, càng kích thích các nước khẩn trương kiện TQ khi quyết định rút khỏi công ước chưa có hiệu lực, đồng thời làm tổn hại đến lợi ích kinh tế TQ khi nước này mất nhiều quyền khai thác kinh tế biển Đông.
Rõ ràng biển Đông đóng vai trò then chốt, bởi đây là một trong những tuyến đường hàng hải có tầm ảnh hưởng lớn nhất thế giới. Vì vậy việc phủ nhận phán quyết của Tòa Trọng tài sẽ gián tiếp hủy hoại “trỗi dậy hòa bình”, đẩy mọi nghi ngờ về các sáng kiến, hiệp định thương mại nói riêng và điều ước quốc tế nói chung do TQ khởi xướng thực hiện trong thời gian gần đây…
Phán quyết của Tòa Trọng tài thách thức Trung Quốc dài hạn
Bất chấp việc quan chức TQ chế nhạo phán quyết “không có giá trị gì hơn một mẩu giấy”, hậu quả từ phán quyết của Tòa Trọng tài thực tế sẽ còn là nỗi ám ảnh kéo dài với TQ. Bởi lẽ sau khi Tòa Trọng tài phán quyết, các nội dung tranh chấp biển Đông đã được thu hẹp phạm vi cũng như mức độ phức tạp. Điều này đồng nghĩa sẽ có nhiều không gian hơn cho sự phát triển của xu thế tận dụng UNCLOS nhằm chống lại sự bành trướng của TQ trong tương lai. Nếu vẫn một mực bảo vệ yêu sách đường lưỡi bò bằng “cơ bắp”, TQ sẽ còn tiếp tục đánh mất nhiều hơn một yêu sách “đường chín đoạn” hay quyền lịch sử ở biển Đông.
Theo Pháp Luật
Thế trận Biển Đông sau phán quyết của PCA
3 năm xem xét đơn kiện với 4.000 trang tài liệu chứng cứ và 2 lần phân xử, phán quyết ngày 12/07 của Tòa trọng tài Quốc tế công bố tại Lahay đã chấm dứt nhiều thập kỷ tranh chấp chủ quyền không dựa trên bất kỳ ràng buộc pháp lý nào trên Biển Đông.
Dù tất cả các nước có tuyên bố chủ quyền trong vùng biển này đều là thành viên của Công ước quốc tế về Luật biển UNCLOS 1982, nhưng việc diễn giải và áp dụng công ước lại được thực hiện tuỳ tiện bởi Trung Quốc, khi ngang ngược lợi dụng sức mạnh và quyền lực, hung hăng trong các hành động đơn phương trên biển.Phán quyết ngày 12/07 của Toà trọng tài thường trực (PCA) về đường chín đoạn và một loạt các vấn đề liên quan đến cách diễn giải công ước quốc tế về Biển Đông đã mở ra một giai đoạn lịch sử mới đối với vùng biển vốn đông đúc và đầy rẫy tranh chấp này.
Tòa Trọng tài bác bỏ yêu sách &'đường lưỡi bò' của Trung Quốc
Tất nhiên, Trung Quốc phản đối dữ dội khi hầu hết các đòi hỏi quan trọng nhất của họ đã bị PCA bác bỏ. Nước này đã tốn vài năm trời với nhiều thủ đoạn để tìm cách bác bỏ vai trò của phiên toà và hậu quả pháp lý của nó nhưng đều thất bại.
Phán quyết của PCA đã đặt Trung Quốc trước một tình huống cực kỳ bất lợi: Bất cứ động thái leo thang nào của họ nhằm vi phạm phán quyết và gia tăng căng thẳng ở Biển Đông đều sẽ là trái với luật pháp quốc tế. Đây là thất bại nặng nề không chỉ về mặt ngoại giao, mà còn để lại những hậu quả hết sức lâu dài đối với chiến lược bành trướng xuyên suốt nhiều thập kỷ của Trung Quốc.
Phán quyết pháp lý quan trọng nhất và có tác động lớn nhất đối với Biển Đông của PCA là bác bỏ hoàn toàn đường lưỡi bò, vốn là một tuyên bố chủ quyền phi lý và hoang đường nhất trong các tranh chấp biển hiện hữu trên thế giới. Chính phán quyết này sẽ củng cố những chứng lý quan trọng nhất để đàm phán ranh giới biển giữa các nước có tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông, như Việt Nam, Philipines, Indonesia, Malaysia, Bruney trước các đòi hỏi vô lý của Trung Quốc. Đồng thời, mở đường cho các quốc gia lưu thông dễ dàng qua khu vực này khi phán quyết mở ra những ranh giới rất rõ về các vùng biển lưu thông tự do.
Tuy nhiên, phán quyết thứ hai về các đảo và bãi đá tại Trường Sa mới là phần bổ sung quan trọng nhất để giải quyết các tranh chấp trong phiên toà lịch sử này: PCA tuyên bố xét cả về hoàn cảnh lịch sử lẫn điều kiện tự nhiên, các đảo và đá tại Trường Sa đều thiếu vắng sự hiện diện thường xuyên, liên tục của đời sống kinh tế dân sự thông thường. Việc hiện diện của các lực lượng công vụ của các quốc gia tranh chấp trên các hòn đảo tại đây không phải là căn cứ và không tạo cơ sở cho sự hiện diện kinh tế đơn thuần. Do đó, các đảo này không tạo ra yêu sách về lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế.
Đây là một nội dung hết sức quan trọng của phán quyết, tạo cơ sở cho việc đàm phán chồng lấn vùng đặc quyền kinh tế của tất cả các quốc gia đang có tranh chấp ở Trường Sa. Quyền chiếm hữu các đảo và đá của mỗi nước có thể tiếp tục duy trì, nhưng quyền về vùng đặc quyền kinh tế thì không còn phụ thuộc vào cơ sở này nữa. Đây là lối thoát cho tất cả các nước trong hoà bình.
Thông cáo báo chí về kết quả vụ kiện giữa Philippines và Trung Quốc của PCA
Với Việt Nam, nội dung phán quyết này cũng mở ra cơ hội cho việc giải quyết các tranh chấp tại quần đảo Hoàng Sa. Khi hiện nay trên một số đảo có kích thước lớn tại vùng biển Hoàng Sa, Trung Quốc ngang ngược dùng vũ lực chiếm đóng trái phép, tự ý tôn tạo và đưa phương tiện gây chiến nhằm thách thức Việt Nam và thế giới tiếp cận khu vực này. Phán quyết của PCA khiến những tuyên bố, hành động ngang ngược của Trung Quốc trên vùng biển này trở thành hành động vi phạm phán quyết và có thể nhận lãnh những trừng phạt nặng nề.
Chắc chắn sau phán quyết của PCA, Trung Quốc là nước chịu nhiều bất lợi nhất. Tuy nhiên, phán quyết có lẽ sẽ không làm giảm sự hung hăng của Trung Quốc trong ngắn hạn, thậm chí trung hạn, nhưng nó đánh dấu sự thất bại chiến lược của Trung Quốc và nước này sớm muộn sẽ phải tái định hình lại chính sách của mình. Mỹ và phương Tây sẽ có những bước tiến dài trên Biển Đông vì hành lang pháp lý giờ đây đã rõ ràng hơn cho các hoạt động của họ.
Thất bại của Trung Quốc trên Biển Đông mang tính chiến lược, chưa rõ nước này sẽ hành xử tiếp theo thế nào? Nhưng bài học nước Nga tại Crimea cho thấy phát động một cuộc chiến xâm lăng thì dễ, thậm chí là đạt được quyền chiếm hữu cũng không phải quá khó khăn với các cường quốc, nhưng rút chân ra khỏi nó và khắc phục các hậu quả lâu dài là điều không hề dễ dàng.
Lan Anh
Theo PLO
Đài Loan "giãy nảy" vì Ba Bình không phải là đảo Đài Loan đã lên án quyết định của Tòa trọng tài rằng: Ba Bình (Itu Aba) là đá, chứ không phải là đảo. Tòa trọng tài đã tuyên Ba Bình là đá, chứ không phải là đảo Ngày 12/7, Tòa trọng tài được thành lập theo Phụ lục VI Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982 trên cơ sở đề...