Mất 1,3% GDP vì kém vệ sinh

Theo Ngân hàng Thế giới, Việt Nam đang thiệt hại khoảng 780 triệu USD mỗi năm (tương đương 1,3% GPD) do vệ sinh môi trường kém

Ngân hàng Thế giới (WB) vừa công bố báo cáo đánh giá lĩnh vực vệ sinh môi trường đô thị khu vực Đông Á – Thái Bình Dương và báo cáo đánh giá hoạt động quản lý nước thải đô thị tại Việt Nam. Theo dự báo của WB, trong vòng 15 năm tới, các nước Đông Á phải đầu tư 250 USD/người cho vấn đề vệ sinh môi trường.

90% nước thải chưa xử lý

Theo WB, việc quản lý nước thải sinh hoạt ở Việt Nam còn nhiều vấn đề cần nhanh chóng giải quyết. Báo cáo cho hay khoảng 60% hộ dân đấu nối xả nước thải vào hệ thống thoát nước công cộng nhưng hầu hết xả thẳng ra hệ thống tiêu thoát nước bề mặt, chỉ 10% lượng nước thải được xử lý.

Nhiều kênh rạch tại TPHCM đang bị ô nhiễm từ nguồn chất thải sinh hoạt

Đến năm 2012, chỉ có 3 thành phố lớn là Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng được đầu tư 17 hệ thống thoát nước và xử lý nước thải đô thị. Tỉ lệ hộ gia đình đấu nối thấp, thành phần hữu cơ trong nước thải được xử lý hay phân hủy sơ bộ trong bể tự hoại vào kênh – mương thoát nước, nước ngầm xâm nhập hệ thống cống, nước mưa được thu gom lẫn với nước thải… khiến nước thải trong hệ thống thoát nước chung có nồng độ chất ô nhiễm thấp.

Trường hợp này lẽ ra nên áp dụng công nghệ xử lý chi phí thấp và cho phép nâng cấp, cải tiến dần, khi nồng độ chất ô nhiễm tăng lên thì các nhà máy xử lý nước thải sinh hoạt được lựa chọn công nghệ tiên tiến, có chi phí đắt đỏ hơn. Tuy nhiên, các cấp ra quyết định chưa hiểu biết thấu đáo về những công nghệ xử lý phù hợp, cũng như quỹ đất bố trí cho nhà máy xử lý nước thải rất hạn chế, trong khi việc tái sử dụng bùn thải và nước thải đã qua xử lý lại chưa được quan tâm.

Ngoài ra, 90% hộ gia đình xả nước thải vào bể tự hoại, trong đó chỉ 4% lượng phân bùn được xử lý. Bên cạnh đó, khả năng thu hồi chi phí đầu tư xây dựng, vận hành, bảo dưỡng hệ thống cấp – thoát nước còn thấp: phí thoát nước dao động ở mức 10% giá nước sạch.

WB đánh giá vệ sinh môi trường kém gây thiệt hại cho nền kinh tế Việt Nam khoảng 780 triệu USD/năm, tương đương 1,3% GDP. WB ước tính Việt Nam cần tới 8,3 tỉ USD để cung cấp đủ dịch vụ thoát nước cho khoảng 36 triệu người (tính theo dân số đô thị năm 2025).

Ngành đầu tư lợi nhuận cao

Cho rằng vệ sinh môi trường kém đang gây thiệt hại đến nền kinh tế nhưng theo WB, đầu tư lĩnh vực này cũng mang lại lợi nhuận cao. Nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới đã chỉ ra rằng đầu tư 1 USD vào vệ sinh môi trường sẽ đem lại 8 USD cho nền kinh tế. Thế nhưng, sự thiếu vắng những chính sách khuyến khích thỏa đáng hay các doanh nghiệp (DN) đi tiên phong… khiến lĩnh vực này chưa thu hút được nhiều vốn đầu tư.

Hầu hết các đơn vị quản lý hệ thống thoát nước và xử lý nước thải không sở hữu công trình mà chỉ vận hành theo đặt hàng của chính quyền, chi phí từ ngân sách nhà nước. Điều đó khiến DN không thể đầu tư phát triển hoặc tìm cách tối ưu hóa hệ thống này. DN phải trình chi phí phát sinh ngoài kế hoạch lên các cơ quan quản lý cấp trên phê duyệt.

Quy trình này mất nhiều thời gian và có thể ảnh hưởng đến dịch vụ thoát nước. Đây cũng là nguyên nhân khiến các công ty thoát nước chưa quan tâm đến lợi ích mang lại từ hoạt động nâng cao nhận thức cộng đồng – những người chịu ảnh hưởng nhưng cũng là lực tác động lớn đến vệ sinh môi trường.

Theo khuyến nghị của WB, Việt Nam nên xây dựng các chính sách khuyến khích mô hình đối tác công – tư và sự tham gia của khối tư nhân vào lĩnh vực vệ sinh môi trường. Chẳng hạn, các nhà đầu tư tư nhân tham gia phát triển địa ốc có thể đưa chi phí đầu tư cơ bản công trình thu gom và xử lý nước thải vào giá thành bán cho khách hàng theo thị trường, nhờ đó giảm chi tiêu ngân sách nhà nước. Ngoài ra, xây dựng các phương án thu gom, xử lý nước thải hợp lý cũng giúp giảm chi phí vận hành công trình.

Theo Nhiên Di

Người lao động