“Ma lai, thuốc thư”… từ hủ tục đến những hệ lụy buồn (Kỳ 1): “Bóng đen” của buôn làng
Đã từ lâu, khi nhắc đến “ma lai, thuốc thư”, người dân tộc thiếu số các buôn, làng ở Gia Lai luôn cuộn mình trong sự sợ hãi.
Có những thanh niên sau mỗi cữ nhậu như thế này đã gánh lấy hậu quả đau lòng vì tự nhận mình có thuốc thư
Thậm chí, họ tránh để không ai phải thốt ra ở đầu miệng cụm từ này… Bởi với họ “ ma lai, thuốc thư” là một thế lực vô hình nhưng có “quyền năng” cực lớn nên nếu “làm điều không phải” sẽ dẫn đến thiệt thân không chỉ cá nhân mà cả dòng họ của mình.
Ngày nay, theo thời gian, nỗi sợ hãi đó ít nhiều giảm bớt. Tuy nhiên, nó vẫn như một mồi lửa âm ỉ, chỉ cần có cơ hội là phát cháy. Cũng chính vì vậy, đã có không ít những hệ lụy đau lòng mà người dân buôn, làng ở Gia Lai phải gánh chịu…
Chuyện buồn từ những “con ma”
Nếu được hỏi “con ma lai”, “thuốc thư” nó có đặc điểm như thế nào thì chắc chắn một trăm phần trăm người dân nơi đây không định nghĩa được. Ấy vậy nhưng khi nhắc đến những câu chuyện về con ma lai, thuốc thư thì tất cả các câu chuyện kể đều dài miên man, ly kỳ, rùng rợn và rất cuốn hút người nghe. Đặc biệt, trong không gian bốn bề là rừng núi thì những câu chuyện về ma lai, thuốc thư lại có sức cuốn hút, làm mộng mị người nghe đến vô cùng. Cũng chính vì thế mà cho đến bây giờ, mặc dù xảy ra đã lâu nhưng người dân ở hai làng Ktu và Wâu thuộc xã Chư Á, TP Pleiku vẫn chưa thể quên câu chuyện buồn nơi phố núi.
Một ngày giữa tháng 3/2013, dân làng Ktu và Wâu rỉ tai nhau đầy bí ẩn rằng thằng Ayin (SN 1987, trú tại làng Wâu), thằng Hiên (còn gọi: Bã Thảo, SN 1991, trú tại làng Ktu) hay thằng Gling (SN 1988, trú làng Ơp, xã Ia Krel, H. Đức Cơ, Gia Lai) mới đến làng Ktu với chị gái nó đều có… thuốc thư. Với người dân Bahanar và J’rai thì ma lai là loại ma không hình thù, chuyên bay nhảy ăn t.hịt n.gười hay súc vật c.hết, đặc biệt những con ma lai này ban ngày thì là người nhưng khi đêm đến mới thành ma và hơn nữa, chính những người có “ma lai” lại làm ra thuốc thư. Trong cuộc sống có xích mích với ai, thù hằn ai thì chỉ cần bỏ thuốc là người đó cứ ốm dần ốm mòn rồi c.hết. Thực hư thế nào thì không rõ nhưng cái tin mấy người kể trên có thuốc thư làm buôn làng xôn xao. Dân làng đi đâu thấy anh chị em nhà đó là tránh xa không dám chung đường. Họ sợ sệt chẳng dám nói chuyện vì sợ “lỡ cái mồm” nói bậy mất lòng thì coi như c.hết. Bọn trẻ con trong buôn cũng có “lệnh cấm” gần nhà có thuốc thư kia.
Tránh xa là một nhẽ nhưng đột nhiên ngày 11/4, Hmơ (SN 1995, trú làng Ktu) c.hết (c.hết vì bệnh lý). Thế nên, người dân nơi đây cứ thổi phồng sự việc lên rằng chỉ có con ma thuốc thư mới là nguyên nhân dẫn đến cái c.hết của Hmơ. Mà chắc chắn chỉ có thằng AYin g.iết c.hết Hmơ bằng thuốc thư mà thôi. Dân làng lo sợ, gia đình Hmơ khiếp hãi sau khi chôn cất Hmơ đã chôn luôn xe máy và tất cả vật dụng mà lúc sống Hmơ đã dùng vì cho rằng đã “dính” thuốc thư của AYin. Trong tận cùng nỗi đau và căm hận trước cái c.hết theo gia đình của Hmơ là có phần “tức tưởi” nên Mưng, anh họ của Hmơ đã quyết một phen loại trừ con ma lai, thuốc thư ra khỏi làng. Mưng đã cùng với bốn thanh niên khác trong làng là: Lin, Yin, Yơn, Sun đến nhà và đ.ánh AYin tới tấp vào đầu làm Ayin bị rách da phức tạp, lộ sọ 7cm phải đi cấp cứu tại BV đa khoa tỉnh Gia Lai. Không chỉ vậy, gia đình Hmơ còn yêu cầu gia đình AYin xin lỗi và phải bị xử theo luật làng. Bị dân làng hắt hủi, nghi kị, nay con trai bị đ.ánh trọng thương, bà H’Nai (mẹ của AYin) đã chuẩn bị dây thắt cổ t.ự t.ử nhưng may mắn được con trai là AYân phát hiện. Trước sự việc trên, Công an TP Pleiku cùng chính quyền địa phương đã điều tra, thu thập tài liệu, chứng cứ, gọi hỏi các đối tượng có liên quan đến thuốc thư lên làm việc cũng như giải thích cho người dân hai làng Ktu, Wâu hiểu rõ bản chất sự việc.
Sự thật về con ma lai, thuốc thư như thế nào thì không rõ nhưng sự ghẻ lạnh, nghi kị của người dân trong buôn làng khi cho rằng một ai đó có thuốc thư đã khiến cho cuộc sống của những người bị nghi vô cùng khổ sở. Hiên ở làng Ktu là một trong số “n.ạn n.hân” của tin đồn đó. Mới hơn 20 t.uổi nhưng Hiên đã phải chịu không biết bao nhiêu sự ghẻ lạnh, kì thị của dân làng chỉ vì mọi người cho rằng Hiên cũng mang thứ thuốc thư trong người. Sống dồn nén, cuối cùng mẹ của Hiên là bà H’Nai định thắt cổ t.ự t.ử, người dân chưa hết bàng hoàng thì phát hiện Hiên cũng sặc sụa mùi thuốc sâu. Cũng vì ma lai, thuốc thư mà không ít những người như Hiên đã phải bỏ buôn, làng đi biệt xứ…
6 năm trôi qua, cây trên rừng đã bao mùa thay lá, con nước dưới khe đã bao lần đầy vơi vậy mà với người dân Bahanar làng Đắk Yă, xã Đắk Yă, huyện Mang Yang vẫn còn nguyên nỗi ám ảnh bởi một vụ á.n m.ạng kinh hoàng. Ba người b.ị g.iết hại một cách d.ã m.an cũng chỉ vì con ma lai, thuốc thư.
Video đang HOT
Tự tung tin mình có thuốc thư, những đối tượng này bị đưa ra kiểm điểm trước người dân xã Chư Á, TP Pleiku
Thời đó trong làng có Duân (29 t.uổi) và Kel (27 t.uổi) là hai đối tượng chuyên đi trộm cắp vặt, gây gổ với thanh niên trong làng nhưng mặc nhiên chẳng có ai dám động vào chúng. Chẳng phải cả hai có tài cán gì xuất chúng mà bởi trong những cơn say, cả hai đều tuyên bố: “Đứa nào xen vào chuyện của tao, chúng tao thư c.hết”. Cả hai chẳng thể ngờ cái điều mà bọn chúng đem ra hù dọa dân làng lại chính là cái án tử treo lơ lửng trên đầu mình. Trong một lần được già làng Hni khuyên răn, cả hai đang lúc say bí tỉ đã tuyên bố thẳng thừng là sẽ g.iết già làng nếu còn xen vào chuyện của mình. Và rồi, chẳng ai ngờ già làng Hni mắc bệnh ốm rồi c.hết thật. Vậy là “sự thật” về kẻ g.iết già làng đã rõ, nhưng để thêm phần chắc chắn, người dân đã mời thầy mo về tìm kẻ g.iết h.ại già làng. Dưới quyền uy từ những bài phép của mình, thầy mo đã chỉ vào Duân và phán đây chính là kẻ thư c.hết già Hni.
Ngôi nhà của ông Hnhiêu và Kel (làng Đăk Yă, xã Đăk Yă, H. Mang Yang) những người bị dân làng đ.ánh c.hết vì bị nghi có thuốc thư hiện nay đang bỏ hoang
Dân làng Đăk Yă đã có một đêm không ngủ, lửa được đốt ở nhà Rông, người già cũng chẳng thể lên tiếng trước sự ra đi đầy oan uổng của già làng. Đám thanh niên không thể kìm lòng được nên hùng hổ kéo đến nhà Duân đ.ập p.há tan hoang nhà cửa, tài sản. Duân sau khi bị “phán” là thủ phạm đã rầu rĩ đi uống rượu. Sau khi ngà ngà về, thấy nhà mình bị phá tan tành nên tìm đến nhà Rông c.hửi bới thanh niên đang tụ tập ở đây. Trong cơn bực bội khi thấy Duân, gần 40 thanh niên đã đ.ánh Duân cho đến c.hết rồi kéo xác bỏ ra khu nhà mồ của làng. Cho rằng Duân thư c.hết già làng thì Kel cũng là người xấu vì hai người này chơi thân thiết với nhau, đều có thuốc thư, sáng hôm sau, đám thanh niên làng Đăk Yă tìm đến nhà Kel đ.ập p.há nhà cửa. Sau đó, chúng kéo lên rẫy Đắk Ram đ.ánh c.hết Kel cùng cha ruột của Kel là ông Hnhiêu (76 t.uổi).
H.ung t.hủ gây ra cái c.hết cho ba người cũng đã bị trừng trị theo pháp luật, những bản án, những tháng ngày ngồi sau song sắt, các đối tượng đã biết được thực hư chuyện ma lai, thuốc thư là như thế nào? Chỉ vì những điều phi lý, không tưởng, người dân nơi đây đã gieo vào buôn làng những nỗi đau có thật. Chuyện ma lai, thuốc thư cho đến nay vẫn là những câu chuyện đầy bí ẩn, ít nhiều có sự giảm bớt. Tuy nhiên, trong tiềm thức của người dân nơi đây, nó vẫn tồn tại và đó chính là lý do tại sao nỗi đau cho đến nay vẫn chưa thể dừng lại.
(Còn nữa)
Theo Xahoi
Phong tục kết hôn kỳ lạ của dân tộc lấy họ theo... động vật
Người Chơ Ro có phong tục nếu là người trong cùng một dòng họ thì dù có qua bao nhiêu đời cũng không được phép lấy nhau.
Vợ chồng già làng Tơ Tơ
Nếu không có chuyến đi xuyên rừng, vào làng của người Chơ Ro (Đồng Nai), chúng tôi không thể biết, nơi này một thời đã có những người từng phải "ở vậy" (không lập gia đình) suốt đời, vì không có ai để lấy.
Khi câu chuyện đến hồi thân mật, già làng Tơ Tơ mới tiết lộ điều này. Gắn liền với nó là câu chuyện dài về những tập tục, quan niệm cổ hủ ăn sâu vào đời sống của đồng bào Chơ Ro từ bao đời.
Hỏi "ăn gì" để... biết dòng họ
Điều đặc biệt trong hôn nhân của người Chơ Ro là họ kiêng kỵ lấy nhau giữa những người cùng dòng họ. Cho đến thời nay, người Chơ Ro vẫn giữ tập tục này. Nếu là người trong cùng một dòng họ thì dù có qua bao nhiêu đời cũng không được phép lấy nhau. Chính vì vậy, kết hôn với người ngoài dòng họ là nguyên tắc bắt buộc đối với nam, nữ Chơ Ro. Quan niệm cùng dòng họ trong suy nghĩ của người Chơ Ro hoàn toàn không giống như người Kinh.
Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp - Mỹ, để dễ quản lý nhân khẩu, thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đã đặt họ cho người Chơ Ro bằng những cái tên dễ gọi như họ Thổ, họ Điểu, họ Hồng, họ Văn. Nhưng, họ vốn có từ nhiều đời trước của người Chơ Ro thường mang tên các con vật hoặc nơi mà họ sinh sống. Vậy nên, người Chơ Ro quan niệm theo dòng họ lớn, trải qua nhiều đời có thể mang họ bố, họ mẹ nhưng cùng dòng họ lớn thì không thể cưới nhau.
Ví dụ như, dòng họ Chơ Lưn (dịch ra tiếng Việt là cá sấu), khi trai gái thuộc dòng họ này đến t.uổi tìm hiểu nhau, họ sẽ hỏi nhau có ăn thịt cá sấu không? Nếu một trong hai người nói có ăn, thì có nghĩa, họ không cùng dòng họ, có thể tìm hiểu, kết hôn được. Khi, cả hai đều nói là kiêng, thì đôi trai gái này không được tiếp tục mối quan hệ, cho dù, hiện tại mỗi người đều mang một họ khác.
Thanh niên Chơ Ro đến t.uổi lập gia đình, được phép tự do lựa chọn người mà mình muốn lấy. Tiêu chuẩn người chồng lý tưởng trong quan niệm của người Chơ Ro là khoẻ mạnh, cần cù, giỏi trồng trọt, săn b.ắn. Tiêu chuẩn người vợ lý tưởng cũng phải khoẻ mạnh, chăm chỉ, giỏi trồng trọt, giỏi nội trợ, biết đối xử lễ phép với bố mẹ, hàng xóm, họ hàng.
Già làng Tơ Tơ cho biết: "Con trai Chơ Ro chọn vợ là nhìn cái bếp, cái cuốc làm rẫy. Nếu cuốc nhẵn, bóng, chứng tỏ cô gái chăm làm. Xem cái bếp, nếu gọn gàng, sạch sẽ, tức cô gái giỏi nội trợ. Con gái Chơ Ro lấy chồng là nhìn vào cái ná, cái xà gạc, con dao côi của người con trai xem có sắc bóng không để biết họ có chăm chỉ, tài giỏi hay không".
Người Chơ Ro theo chế độ mẫu hệ, vì vậy sau khi lấy nhau, người con trai sẽ về nhà con gái ở rể, chỉ mang theo cây ná, cái xà gạc và con dao côi từng gắn bó với mình để bắt đầu cuộc sống gia đình lớn, mới. Nếu như người vợ chẳng may qua đời thì người chồng phải trở về nhà mình. Khi trở về cũng sẽ chỉ mang theo những thứ đã mang đến. Con chung để lại nhà vợ. Người Chơ Ro không cho phép vợ chồng bỏ nhau, nhưng nếu một người mất thì người kia được phép lấy người khác. Chỉ có điều, những năm trước đây, khi bộ tộc này còn sống khép kín, lang thang nơi rừng sâu, một người Chơ Ro muốn tìm một người để lấy cũng khó, huống chi là kết hôn lần thứ hai.
Đồng bào Chơ Ro trong một lễ hội truyền thống
"Ở vậy" vì thiếu "đối tác"
Nguyên tắc tối kỵ lấy người cùng dòng họ của người Chơ Ro một thời đã khiến nhiều nam, nữ Chơ Ro điêu đứng, không có người để lấy, cả nam và nữ đều trong trạng thái ế vợ, ế chồng. Bởi khi ấy, bộ tộc mới chỉ là một nhóm người nhỏ sống bên nhau với mấy chục nóc, cùng dòng họ nên không thể lấy nhau. Ở trong chốn rừng sâu, không giao lưu với bên ngoài nên cũng không ai kết hôn với người khác bộ tộc.
Nhắc về quá khứ nhiều năm trước, già làng bồi hồi: "Hồi trước, bộ tộc này có nhiều người phải ở giá suốt đời vì không có ai để lấy. Họ cũng khao khát có gia đình, có vợ chồng để chia sẻ, nhưng tập tục là vậy". Rít một hơi thuốc dài, già làng Tơ Tơ kể cho chúng tôi nghe câu chuyện từ những năm của thập kỷ bốn mươi thế kỷ trước: "Có hai người là anh em bà con xa với nhau, nhưng vì thương yêu nhau quá nên nhất quyết muốn lấy nhau, dù gia đình và mọi người khuyên nhủ thế nào cũng không được.
Vậy nên, người làng trừng phạt họ bằng cách nấu cơm trộn với canh đổ vào máng heo cho hai người ăn, rồi họ khấn vái trời đất đừng đ.ánh họ. Bởi người Chơ Ro quan niệm rằng, cùng dòng họ mà lấy nhau thì cả dòng họ đó sẽ bị trời đánh". Thế nhưng, theo lời kể của già Tơ Tơ, hai vợ chồng này sống với nhau đến già, sức khoẻ yếu rồi c.hết, chứ không hề bị trời đ.ánh như "niềm tin" cổ hủ của họ. Già làng biện minh cho cái sự không bị trừng phạt của đôi vợ chồng ấy, là do họ đã làm lễ tự trừng phạt và khấn vái xin trời đất, thần linh tha thứ rồi.
Sau đó, vì không cấm cản được tình yêu cũng như vì sự sống cách trở với bên ngoài, thanh niên Chơ Ro không thể đi tìm vợ, tìm chồng ở nơi khác, không thể cứ "ở vậy" mãi được nên làng cũng không cấm cản những trường hợp hai người cùng họ lấy nhau nữa.
Nhưng, sau khi họ lấy nhau, trong dòng họ có người bị ốm hoặc xảy ra biến cố gì thì đôi vợ chồng này bị làng phạt vạ rất nặng. Theo quan niệm của người Chơ Ro, khi dòng họ, gia đình có người bị bệnh, chữa mãi không khỏi, họ cho rằng, điều này là do bị tổ tiên, ông bà, thần thánh quở trách. Thế là, cặp vợ chồng lấy nhau cùng dòng họ sẽ bị lôi ra trị tội và bắt buộc phải chia tay nhau.
Già làng là người chủ trì buổi trừng phạt hôm đó. Họ chọn một bãi đất bằng phẳng, trói hai người lại và bắt quỳ trước một đống lửa đang cháy, rắc ớt bột xông lên mắt, mũi cho sặc. Sau đó, họ tiếp tục bị bắt phạt ăn cám heo chung với máng con heo ăn và phải ăn bằng mồm chứ không được dùng tay.
Hành động này có nghĩa, người Chơ Ro coi lấy nhau cùng dòng họ thì không khác gì loài vật. Khi hai người và heo đang ăn, già làng dùng con dao sắc, cầm bằng tay không thuận chặt đôi con heo. Nếu con heo đứt làm hai nửa thì coi như hai người sẽ không còn tiếp tục quan hệ với nhau. Nếu hai nửa con heo không đứt hẳn thì người dân cho rằng, nếu làng có chia rẽ, đôi trai gái này vẫn sẽ dan díu với nhau. Vì vậy, hai người đó sẽ bị đuổi đi khỏi làng, mãi mãi không được quay trở về nữa.
Ngày nay, sau một quá trình tiếp biến văn hóa và giao lưu với những người ngoài bộ tộc, người Chơ Ro không còn phải "ở vậy". Nam, nữ thanh niên Chơ Ro kết hôn với người ngoài tộc rất nhiều, đa số là người Kinh.
Chúng tôi rời khỏi ngôi nhà sàn của già làng, thấy mênh mông một màu xanh cây rừng chìm dưới nắng chiều. Không biết cây rừng Mã Đà, dòng suối Sa Mách nơi này đã chứng kiến bao nhiêu người Chơ Ro phải sống một mình đến già, ngày ngày lặng lẽ bên bếp lửa đếm thời gian qua. Không biết bao nhiêu trai, gái Chơ Ro đã phải ngậm ngùi xa nhau và không biết bao người đã phải dìu nhau rời khỏi làng đi vào rừng sâu chỉ vì trót yêu thương nhau.
Ra khỏi ngôi làng của người Chơ Ro, chúng tôi vẫn miên man nghĩ về hình ảnh đôi nam nữ Chơ Ro bị bắt tội phải ăn chung với heo trong một cái máng và hình ảnh một người già Chơ Ro cô đơn ngồi trước cầu thang nhà sàn, tự hỏi ai trong số họ sẽ cảm thấy mình hạnh phúc? Lời nguyền của một luật tục, bao đời nay, có mấy nam, nữ Chơ Ro dám bước qua. Và những ai dám bước qua nó, phải chăng đều viết nên những chuyện tình Romeo - Juliet nơi chốn rừng sâu mà chúng ta chưa hề biết tới.
Cha mẹ không còn ngăn cản
Ông Nguyễn Đình Biên, trưởng ấp Lý Lịch 1 (xã Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai) cho biết: "Hiện nay, việc kết hôn, cưới xin của người Chơ Ro đã thay đổi nhiều so với trước đây, do ảnh hưởng từ nếp sống của người Kinh. Thanh niên Chơ Ro bây giờ đi làm ăn xa nhiều, gặp gỡ người nào ưng thì lấy, chứ cha mẹ không ngăn cản. Ăn ở với nhau không được thì ly dị, cũng dễ dàng chứ không như trước đây đã lấy nhau rồi là không được bỏ nhau. Muốn bỏ nhau thì phải kiếm được 100 thứ đồ cổ để nộp phạt mới được bỏ, mà chẳng ai kiếm đâu ra được 100 thứ đồ cổ bao giờ. Nhưng có một điều con cháu chúng tôi luôn ghi nhớ và không dám phạm, đó là không bao giờ được lấy người cùng dòng họ."
Theo xahoi