Lý do UAV cảm tử của Nga đặt ra thách thức cho Ukraine còn hơn cả tên lửa

Tên lửa hành trình tầm xa và UAV cảm tử là hai loại vũ khí chính mà Nga sử dụng để tấn công các mục tiêu cơ sở hạ tầng trên khắp Ukraine.

Cả hai loại vũ khí này đều là các vật thể bay có thể lao vào mục tiêu và phát nổ, song chúng gây ra các mối đe dọa khác nhau.

Kể từ khi thay đổi chiến thuật theo hướng tăng cường không kích nhằm vào các mục tiêu cơ sở hạ tầng trên khắp Ukraine, Nga đã tích cực sử dụng hai loại vũ khí chính, đó là tên lửa hành trình tầm xa và máy bay không người lái (UAV) cảm tử, theo hãng tin Reuters.

Cả hai loại vũ khí này đều là các vật thể bay có thể lao vào mục tiêu và phát nổ, song chúng gây ra các mối đe dọa khác nhau. Với tên lửa, mỗi chiếc có giá trị hàng trăm ngàn USD thậm chí hàng triệu USD, chúng bay nhanh và khó bắn hạ, đồng thời có thể mang theo lượng chất nổ lớn. Tuy nhiên, hiện nay mối đe dọa lớn hơn với Ukraine lại đến từ UAV – loại vũ khí có kích thước nhỏ gọn, bay chậm, giá rẻ, chưa kể còn có khả năng tấn công ồ ạt theo kiểu bầy đàn, điểm yếu của UAV là dễ bị bắn hạ.

Mối đe dọa từ tên lửa

Nga có thể đã sử dụng số tên lửa có giá trị hàng trăm triệu USD chỉ riêng trong ngày 10-10, khi Tổng thống Nga Vladimir Putin phát tín hiệu về chiến thuật mới với các cuộc không kích lớn nhất kể từ khi xung đột với nước láng giềng Ukraine ra hồi tháng 2.

Tên lửa hành trình Kalibr của Nga được cho có thể bay cao tới 2.000 km, lao vào mục tiêu với tốc độ gấp vài lần tốc độ âm thanh, đồng thời có thể mang đầu đạn nặng hơn 400 kg, có thể mang cả vũ khí hạt nhân.

Mảnh vỡ của những gì Ukraine mô tả là UAV Shahed của Iran bị bắn hạ gần TP Kupiansk của Ukraine. Ảnh: Ukrainian military’s Strategic Communications Directorate/AP

Tên lửa Kalibr được thiết kế để phá hủy các mục tiêu quân sự giá trị cao được bảo vệ chặt chẽ, chẳng hạn như tàu chiến hay trung tâm chỉ huy của đối phương. Bắn hạ chúng đòi hỏi phải có các hệ thống phòng không phức tạp, song các hệ thống này phù hợp nhất là để bảo vệ các mục tiêu cụ thể, quan trọng chứ không phải bảo vệ một khu vực rộng lớn.

Ukraine tuyên bố đã bắn hạ hơn một nửa số tên lửa mà Nga phóng vào lãnh thổ Ukraine trong những tuần qua. Tuy nhiên, cuộc tấn công tên lửa của Nga hôm 10-10 đã gây mất điện trên diện rộng ở Ukraine.

Mặc dù các nhà phân tích phương Tây không biết chính xác Nga còn lại bao nhiêu tên lửa, nhưng nguồn cung hạn chế khiến các cuộc tấn công liên tục trên quy mô lớn như vậy không được đảm bảo lâu dài.

Các nước phương Tây đã cam kết cung cấp thêm cho Ukraine hệ thống phòng thủ tên lửa hiện đại , chẳng hạn như hệ thống NASAMS của Mỹ, dự kiến bàn giao trong những tháng tới. Đức đã gửi một trong bốn hệ thống phòng không IRIS-T cho Ukraine hồi tuần trước.

Thách thức từ máy bay không người lái

UAV có thể được sử dụng để trinh sát hoặc như một nền tảng để khai hỏa xuống mặt đất. Tuy nhiên, cách đơn giản nhất để sử dụng UAV như một loại vũ khí là để chúng lao thẳng vào mục tiêu và phát nổ.

UAV kamikaze (còn gọi UAV cảm tử), chẳng hạn như UAV Shahed của Iran, có thể có giá chỉ bằng một chiếc ô tô nhỏ. Nga đã sử dụng hàng trăm UAV cảm tử để tấn công Ukraine chỉ trong vài tuần qua. Ukraine cho là Nga đã mua khoảng 2.000 chiếc từ Iran, song hai nước này phủ nhận thông tin này.

UAV bay chậm, có thể bị bắn hạ bằng một khẩu súng trường ngắm bắn tốt. Chúng mang lượng chất nổ nhỏ tương đương đạn pháo nhưng lại có thể bay hàng trăm km.

Một UAV của Nga bay qua thủ đô Kiev của Ukraine trong một cuộc tấn công. Ảnh: Sergey Shestak/ EPA-EFE

Ukraine tuyên bố đã bắn rơi phần lớn UAV mà Nga sử dụng tại nước này. Hôm 19-10, Tổng thống Ukraine – ông Volodymyr Zelenskiy nói rằng Kiev đã bắn hạ 233 UAV Shahed trong tháng trước.

Tuy nhiên do giá rẻ, UAV có thể được triển khai thành bầy đàn, khiến chúng khó bị ngăn chặn. Một hoặc hai chiếc lọt qua cũng có thể gây thương vong cho dân thường trong các tòa nhà dân cư hay gây hư hại cho các mục tiêu nằm rải rác như các trạm biến áp.

Các hệ thống phòng không tiên tiến được sử dụng để bảo vệ các mục tiêu giá trị cao trước tên lửa lại không hoàn toàn phù hợp để ngăn chặn UAV giá rẻ. Toàn bộ bầy đàn UAV có thể còn có giá rẻ hơn so với một tên lửa đất đối không được dùng để bắn hạ một UAV trong số chúng.

Thay vào đó, cần có hệ thống phòng thủ UAV chuyên biệt sử dụng các cảm biến có thể “nghe” được UAV đang tới và bắn hạ chúng từ mặt đất, sử dụng phần mềm AI giúp phát hiện và theo dõi chúng.

Tổng thư ký Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) – ông Jens Stoltenberg tuần trước cho biết khối quân sự này sẽ gửi hệ thống phòng thủ UAV cho Ukraine trong những ngày tới, song không đi sâu vào chi tiết.