Lý do Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi vắng mặt tại Hội nghị cấp cao ASEAN

Theo SCMP ngày 27/10, việc Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi không tham dự trực tiếp hội nghị cấp cao ASEAN tại Kuala Lumpur được cho là kết quả của tính toán chính trị trong nước, cùng với nỗ lực tránh một cuộc gặp có thể gây khó xử với Tổng thống Mỹ Donald Trump , trong bối cảnh hai nước đang đàm phán thương mại nhạy cảm.

Hội nghị Cấp cao ASEAN – Ấn Độ lần thứ 22. Ảnh: Dương Giang/TTXVN

Trong khi Tổng thống Trump có mặt trực tiếp tại hội nghị ASEAN và sau đó tiếp tục chuyến công du đến Nhật Bản, Thủ tướng Modi chỉ phát biểu qua hình thức trực tuyến. Ông kêu gọi rà soát Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN – Ấn Độ, thúc đẩy hợp tác hàng hải và du lịch , đồng thời cam kết hỗ trợ nỗ lực nhân đạo của Đông Timor, quốc gia thành viên mới nhất của ASEAN.

Theo giới quan sát, quyết định không xuất hiện trực tiếp tại hội nghị của ông Modi mang tính chiến lược, giữa lúc Ấn Độ bước vào mùa bầu cử tại bang Bihar, một trong những bang đông dân và có ý nghĩa chính trị lớn. Hai vòng bầu cử tại đây sẽ diễn ra vào ngày 6 và 11 tháng 11, trong khi liên minh cầm quyền do đảng Bharatiya Janata (BJP) của ông Modi dẫn dắt đang đối mặt với thách thức đáng kể từ phe đối lập.

Giáo sư Uday Chandra từ Đại học Georgetown tại Qatar cho rằng đây là giai đoạn vận động tranh cử cực kỳ căng thẳng tại Ấn Độ và Thủ tướng Modi là nhân tố chủ chốt trong chiến dịch tại bang Bihar, nơi kết quả có thể ảnh hưởng đến sự ổn định của chính phủ liên bang. Giới quan sát cho rằng nếu BJP giành chiến thắng tại Bihar, vị thế liên minh cầm quyền sẽ được củng cố và ngăn chặn nguy cơ rạn nứt nội bộ.

Ngoài lý do chính trị trong nước, giới phân tích cho rằng ông Modi cũng muốn tránh một cuộc gặp trực tiếp với Tổng thống Trump. Trước đó, tại sự kiện ở Nhà Trắng, ông Trump đã tuyên bố Ấn Độ sẽ dừng mua dầu từ Nga, điều mà phía Ấn Độ không xác nhận. Các chuyên gia cho rằng nếu hai nhà lãnh đạo gặp nhau trong bối cảnh đó, có thể dẫn đến tình huống khó xử và gây ảnh hưởng đến tiến trình đàm phán thương mại song phương.

Giáo sư Harsh Pant từ Đại học King’s College London nhận định rằng sự dè chừng với ông Trump cũng là một trong những yếu tố khiến Thủ tướng Modi chọn cách tham dự hội nghị từ xa. Ông cho rằng với xu hướng phát ngôn bộc trực của ông Trump và kỳ vọng đối đáp công khai, việc ông Modi có mặt trực tiếp có thể dẫn đến “một tình huống khó xử không đáng có”.

Ngoài ra, Giáo sư Chandra cho rằng ông Modi muốn ưu tiên các diễn đàn như G20, bộ tứ QUAD và các cuộc gặp song phương với các cường quốc, nơi Ấn Độ có thể đóng vai trò ngang hàng, thay vì tham gia những hội nghị đa phương như ASEAN, nơi mọi quyết định được đưa ra trên cơ sở đồng thuận và dễ làm lu mờ tiếng nói của Ấn Độ.

Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar, người dẫn đầu phái đoàn Ấn Độ tại hội nghị, đã gặp Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio bên lề hội nghị. Cuộc gặp diễn ra trong lúc hai nước đang đàm phán một thỏa thuận thương mại song phương được cho là đã gần hoàn tất. Trên mạng xã hội , ông Jaishankar cho biết hai bên đã thảo luận về quan hệ song phương cũng như các vấn đề khu vực và toàn cầu.

Hiện tại, Ấn Độ đang chịu mức thuế nhập khẩu 50% từ phía Mỹ, trong đó có 25% liên quan đến việc mua dầu của Nga. Trong khi đó, Ấn Độ đang thúc đẩy một thỏa thuận nhằm giảm thuế xuống dưới mức 20%, ngưỡng mà các quốc gia Đông Nam Á thường được hưởng.

Theo Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Ấn Độ Piyush Goyal, New Delhi sẽ không vội ký bất kỳ thỏa thuận nào nếu điều kiện không phù hợp với lợi ích quốc gia. Ông nhấn mạnh Ấn Độ cần bảo đảm có không gian để duy trì các lựa chọn thương mại linh hoạt.

Dù không hiện diện trực tiếp tại Kuala Lumpur, ông Modi từng nhiều lần tham gia hội nghị ASEAN trước đó và việc vắng mặt lần này không được xem là tín hiệu giảm mức độ gắn kết của Ấn Độ với khu vực. Giáo sư Pant nhận định rằng sự vắng mặt của ông Modi không gây khác biệt đáng kể trong quan hệ thương mại giữa Ấn Độ với khối ASEAN hoặc với từng quốc gia thành viên.

Ông Chandra cho rằng việc ông Modi ủy quyền cho Ngoại trưởng Jaishankar tham dự các hội nghị đa phương phản ánh cách tiếp cận mới của Ấn Độ với khu vực Đông Nam Á, đó là gắn kết ổn định nhưng không nhất thiết phụ thuộc vào sự hiện diện của người đứng đầu chính phủ.