Lý do lãnh đạo Nga, Trung do dự chúc mừng Biden

Nhiều lãnh đạo thế giới đã gửi lời chúc mừng tới Biden sau khi ông được xướng tên là Tổng thống đắc cử, song ông Tập và Putin dường như đang thận trọng.

Năm 2016, Điện Kremlin đã chúc mừng Donald Trump đắc cử Tổng thống chỉ vài giờ sau khi kết quả cuộc đua vào Nhà Trắng được truyền thông Mỹ công bố, tuy nhiên, Tổng thống Nga Vladimir Putin năm nay không truyền thông điệp tương tự với Tổng thống đắc cử Joe Biden.

Ngày 9/11, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết Moskva sẽ đợi cho tới khi có kết quả chính thức mới đưa ra bình luận.

Trong 4 năm nhiệm kỳ, Trump đã phá vỡ chính sách lâu đời của Mỹ khi liên tục ca ngợi Putin, làm dấy lên nghi ngờ chiến dịch tranh cử của ông thông đồng với Nga can thiệp bầu cử.

Mối quan hệ Mỹ – Nga nồng ấm tương tự dường như không phải điều mà chính quyền Biden có thể mang tới. Biden từng tuyên bố sẽ coi sự can thiệp từ nước ngoài “như một hành động đối nghịch”.

Tổng thống Nga Putin làm việc tại tư dinh ở ngoại ô Moskva hôm 21/10. Ảnh: Reuters.

“Biden sẽ hợp sức cùng các đối tác và đồng minh để đẩy lùi bất cứ thứ gì mà Nga đang thực hiện”, Karin von Hippel, tổng giám đốc Viện Các Quân chủng Thống nhất Hoàng gia Anh, bình luận. “Tôi nghĩ Putin có lẽ biết rằng ông sẽ phải đối mặt với nhiều nỗ lực nhằm kiềm chế Nga hơn nữa dưới thời Biden”.

Trong một cuộc phỏng vấn với kênh CBS hồi cuối tháng 10, Biden gọi Nga là “mối đe dọa chính” đối với an ninh quốc gia Mỹ. Phát ngôn viên Điện Kremlin Peskov khi đó đáp lại bằng tuyên bố rằng Nga không đồng tình với phát ngôn từ Biden và những lời lẽ như vậy đã góp phần khuếch đại “tâm lý thù địch đối với Nga”.

Trước thềm cuộc bầu cử, hai nước không đạt được thỏa thuận gia hạn hiệp ước cắt giảm vũ khí hạt nhân New START, được tổng thống Mỹ Barack Obama và người đồng cấp Nga Dmitry Medvedev ký hồi năm 2010. Chính quyền Trump muốn chấm dứt hiệp ước này để đàm phán một thỏa thuận bao trùm hơn, có cả sự tham gia của Trung Quốc.

Putin trước đó nói rằng ông coi các hiệp ước chiến lược là một trong những điểm tiềm năng để hợp tác với Biden.

Tương tự Putin, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tới nay vẫn chưa gửi lời chúc mừng tới Biden. Chính phủ Trung Quốc ngày 9/11 phớt lờ câu hỏi về việc khi nào họ sẽ chúc mừng chiến thắng của Biden. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết Bắc Kinh sẽ chỉ hành động “theo thông lệ quốc tế”.

Trong giai đoạn tranh cử năm 2016, Trump đã có nhiều lời lẽ công kích gay gắt nhằm vào Trung Quốc. Tuy nhiên, sau khi đắc cử, ông vẫn nhận được lời chúc mừng từ Chủ tịch Tập Cận Bình, người kêu gọi thúc đẩy một mối quan hệ “yên ổn” và “ổn định” giữa Washington và Bắc Kinh.

Tuy nhiên, mối quan hệ Mỹ – Trung vẫn tiếp tục xấu đi trong 4 năm nhiệm kỳ của Trump, với hàng loạt chia rẽ về thương mại, công nghệ, cạnh tranh ảnh hưởng và mới đây nhất là những cáo buộc từ Tổng thống Trump đổ lỗi cho Trung Quốc khiến đại dịch Covid-19 lây lan toàn cầu.

Tổng thống Donald Trump (phải) và Chủ tịch Tập Cận Bình tại Bắc Kinh năm 2017. Ảnh: AP.

Không khó để hiểu vì sao Bắc Kinh lại do dự. Biden đã thể hiện rõ ông sẽ kiên quyết đối đầu với Trung Quốc, khác với sự nửa vời của Trump, đồng thời chỉ trích Trump vì ban đầu đã xây dựng mối quan hệ nồng ấm với ông Tập.

Bắc Kinh có lẽ không cảm thấy cần phải thỏa hiệp với Mỹ dưới một chính quyền mới, đặc biệt khi mà nguy cơ xảy ra những hành động không thể đoán trước thấp hơn đáng kể. Sự nhất quán ở mức độ nhất định của chính quyền Biden cũng có thể mang đến lợi ích cho Bắc Kinh, von Hippel đánh giá.

“Dù Biden cam kết sẽ cứng rắn với Trung Quốc và sẽ phối hợp với đối tác cùng đồng minh xây dựng những chính sách phù hợp với Trung Quốc, nền tảng chính sách của ông vẫn không chối bỏ cơ hội hợp tác với Bắc Kinh ở các lĩnh vực mà đôi bên cùng quan tâm, bất kể là biến đổi khí hậu hay vấn đề Triều Tiên”, von Hippel nhận định. “Chiến lược của Biden rõ ràng có nhiều sắc thái hơn nhưng tôi nghĩ nó sẽ tốt hơn cho Trung Quốc bởi nó sẽ không quá thất thường và kỳ lạ như Trump”.

Ngoài lãnh đạo Nga và Trung Quốc, một số nguyên thủ từng thân thiết và nhiều lần khen ngợi Trump suốt 4 năm qua cũng tỏ ra do dự trong việc chúc mừng Biden. Bằng việc giữ im lặng, họ đang cho thấy định hướng mối quan hệ mà họ muốn có với chính quyền mới của Mỹ.

Với tư cách ứng viên tổng thống năm 2016, Trump đã ca ngợi Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan vì cách ông xử lý một âm mưu đảo chính. Sau khi Trump đắc cử Tổng thống, mối quan hệ giữa chính quyền Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ liên tục được củng cố.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan phát biểu trước các nghị sĩ đảng cầm quyền tại thành phố Malatya hôm 25/10. Ảnh: AP.

Câu chuyện sẽ rất khác với chính quyền Biden, người mà Erdogan chưa thừa nhận là Tổng thống đắc cử của Mỹ.

Trong một cuộc phỏng vấn với New York Times hồi năm ngoái, Biden cho biết ông “lo ngại” về Thổ Nhĩ Kỳ và sẽ “có cách tiếp cận rất khác” với Ankara, bao gồm cả vấn đề hậu thuẫn lực lượng đối lập và người Kurd ở Syria.

Việc Trump bất ngờ rút binh sĩ Mỹ khỏi Syria khiến các đồng minh chống Nhà nước Hồi giáo (IS) và dân quân người Kurd ở Syria phải hứng chịu một chiến dịch quân sự từ Thổ Nhĩ Kỳ.

Chính sách của Trump ở Trung Đông dường như càng khích lệ Erdogan. Lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ thậm chí còn phớt lờ sự phẫn nộ của NATO khi quyết tâm mua vũ khí Nga.

Biden từng nói Erdogan “sẽ phải trả giá” vì những hành động này, trong đó, ông sẽ cân nhắc việc liệu Mỹ có nên tiếp tục bán vũ khí cho Thổ Nhĩ Kỳ hay không.

Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro, người được mệnh danh là “Trump của vùng nhiệt đới” vì thương hiệu chính trị dân túy tương tự giữa ông với Tổng thống Mỹ, cũng đã giữ im lặng trước thất bại của Trump.

Tổng thống Jair Bolsonaro tại Brasilia ngày 19/10. Ảnh: Reuters.

Bolsonaro đã đặt nhiều kỳ vọng vào khả năng Trump đắc cử. Hồi tuần trước, con trai ông, nghị sĩ Eduardo Bolsonaro, người đã đội chiếc mũ ghi thông điệp “Trump 2020″ trong chuyến đi tới Washington với tư cách là phái viên của cha mình, đã đặt nghi vấn về số phiếu dành cho Biden và tính toàn vẹn của bầu cử Mỹ trên Twitter.

Giống Trump, Bolsonaro liên tục phủ nhận sự nguy hiểm của Covid-19, bất chấp việc Brazil là một trong những nước chịu thiệt hại nặng nề nhất bởi dịch bệnh.

Trump thất cử đồng nghĩa Bolsonaro sẽ mất đi một đồng minh ngoại giao quan trọng và phải đối mặt với một tân tổng thống Mỹ có trọng tâm mới là về các vấn đề nhân quyền và môi trường.

“Liệu việc Trump thất bại có phải là điềm báo về sự kết thúc của các lãnh đạo dân túy khác, giống như Bolsonaro, không?”, von Hippel đặt câu hỏi.

Tổng thống Mexico Andrés Manuel López Obrador tại họp báo ở thủ đô Mexico City, ngày 17/3. Ảnh: Reuters.

Tổng thống Mexico Andrés Manuel López Obrador đã đưa ra một tuyên bố cẩn trọng về bầu cử Mỹ, ở đó, ông không gọi Biden là người chiến thắng mà chỉ nói rằng ông cần đợi đến khi các thách thức pháp lý đối với tiến trình kiểm phiếu kết thúc.

“Chúng tôi sẽ đợi cho đến khi tất cả các vấn đề pháp lý được giải quyết. Chúng tôi không muốn liều lĩnh. Chúng tôi không muốn hành động hời hợt. Chúng tôi muốn tôn trọng quyền tự quyết cũng như các quyền khác của người dân”, López Obrador phát biểu trên truyền hình tối 7/11.

Tổng thống Mexico đã xây dựng một mối quan hệ thân thiết với Trump trong vài năm qua, bất chấp những hành động bắt nạt kinh tế và lời lẽ phân biệt chủng tộc từ ông chủ Nhà Trắng. Hai lãnh đạo, đều là những người theo chủ nghĩa dân túy, hồi tháng 7 đã ăn mừng việc thực hiện thỏa thuận thương mại mới Mỹ – Mexico – Canada.

Sự do dự của López Obrador khi gửi lời chúc mừng Biden có thể bắt nguồn từ tình bạn giữa ông với Trump. Hành động này cũng có thể được hiểu là sự tiếp nối chính sách truyền thống của Mexico lâu nay, chủ động tránh bình luận về công việc nội bộ quốc gia khác.

“Chúng tôi có một mối quan hệ rất tốt với cả hai ứng viên tổng thống Mỹ. Tổng thống Trump đã rất tôn trọng chúng tôi và hai bên đã đạt được một số thỏa thuận tốt. Chúng tôi cảm ơn ông ấy vì ông ấy không phải người thích can thiệp mà tôn trọng chúng tôi. Và điều tương tự cũng đúng với ứng viên Biden. Tôi đã biết ông ấy 10 năm nay”, Tổng thống Mexico cho biết thêm trong bài phát biểu trên truyền hình cuối tuần trước.