Loài gián bị “tuyệt chủng” hơn 80 năm xuất hiện trở lại

Nhắc đến loài gián, ước tính không ít người sẽ mang trong mình những ký ức đau buồn. Mỗi khi nhìn thấy một con gián đột ngột lao ra và biến mất khỏi tầm nhìn, có lẽ huyết áp của nhiều người sẽ đột ngột tăng cao, rồi than thở: Tại sao loài gián không biến mất khỏi thế gian này?

Đối với những con gián, là một trong “bốn loài gây hại”, người ta chỉ muốn chúng không xuất hiện trước mắt, nhưng không phải loài gián nào cũng đột nhập vào nhà của chúng ta, làm lộn xộn môi trường, lây lan bệnh tật, và một số loài gián ở hệ sinh thái đóng một vai trò quan trọng trong. Loài gián ăn gỗ trên đảo Lord Howe ( Panesthia lata) là một trong số đó.

Ở tây nam Thái Bình Dương, có một quần đảo biển biệt lập được gọi là Quần đảo Lord Howe. Quần đảo Lord Howe được hình thành do núi lửa phun trào và nổi tiếng thế giới về sự phong phú của các loài động thực vật quý hiếm.

Là loài gián ăn gỗ lớn không cánh duy nhất trên đảo, gián ăn gỗ Lord Howe Island từng phân bố trên khắp hòn đảo và chúng đóng một vai trò rất quan trọng trong việc duy trì hệ sinh thái của hòn đảo.

Cụ thể, gián ăn gỗ Lord Howe Island đực thường có chiều dài từ 33 đến 40 mm, có ánh kim loại, đầu và thân màu đỏ đến đen, chân màu đỏ, trong khi con cái có chiều dài từ 32,5 đến 41 mm, màu sắc thường sẫm hơn con đực và thiếu ánh kim loại của con đực.

Con gián ăn gỗ trên đảo Lord Howe trông không giống những con gián sinh sống trong nhà chúng ta. Chúng có vẻ ngoài tương đối lớn và chậm chạp, mất khả năng bay vì chúng thiếu đôi cánh.

Đúng như tên gọi, loài gián này ăn gỗ, và khu rừng là nhà của chúng. Chúng không chạy vào nhà của con người như những loài gián khác, thay vào đó chúng chỉ tái chế gỗ và lá rụng trong rừng để giữ cho rừng trong lành. Ngoài ra, chúng cũng có thể là nguồn thức ăn cho một số loài chim trên đảo.

Vào năm 1868, nhà sinh vật học Walker đã phát hiện và mô tả loài kỳ dị này, vào năm 1887, các nhà tự nhiên học người Úc đã đổ bộ lên đảo Lord Howe để tiến hành một cuộc điều tra khoa học toàn diện, và họ nhìn thấy trên một khúc gỗ mục nát có ghi lại dấu vết của loài gián ăn gỗ.

Nhưng không hiểu sao, loài gián đặc biệt này đã bị “mất tích” trên đảo trước khi nó được nghiên cứu sâu. Và lý do khiến loại gián này gần như tuyệt chủng vẫn chưa thực sự được hiểu rõ. Theo đó những giả thuyết cũng dần được hình thành để giải thích hiện tượng này.

Vào năm 1918, một con tàu mắc cạn trên đảo Lord Howe, và chuột đen (Rattusitzus) đã đến hòn đảo này cùng với tai nạn đó.

Gián ăn gỗ trên đảo Lord Howe là một trong năm loài đặc hữu trên đảo Lord Howe đã tuyệt chủng trong vòng vài năm sau cuộc đổ bộ của chuột đen, và ít nhất 13 loài động vật không xương sống khác đã biến mất.

Bất chấp nhiều cuộc tìm kiếm, loài gián ăn gỗ trên đảo Lord Howe dường như đã bị mất tích trên đảo sau khi các mẫu vật được thu thập vào những năm 1830, và nhiều người tin rằng loài gián ăn gỗ trên đảo Lord Howe đã không còn tồn tại trên hòn đảo chính của Quần đảo Lord Howe.

Theo các báo cáo liên quan, hòn đảo này từng là nơi sinh sống của hơn 300.000 con chuột, chúng hoành hành trên đảo Lord Howe, làm hại mùa màng, săn mồi động vật không xương sống, ăn trứng chim…

Cuối cùng, vào năm 2019, một chương trình diệt trừ loài gặm nhấm trị giá 15 triệu đô la đã được khởi động để loại bỏ loài xâm hại phá hoại, những con chuột khó chịu. Chương trình là kết quả của 15 năm nghiên cứu và lập kế hoạch chi tiết và được thực hiện từ tháng 5 năm 2019 đến tháng 11 năm 2019.

Chiến dịch diệt trừ loài gặm nhấm đã đóng một vai trò tích cực trong việc phục hồi các loài động vật hoang dã có nguy cơ tuyệt chủng trên đảo. Sau khi diệt trừ loài gặm nhấm, người dân địa phương một lần nữa nghe thấy tiếng dế đã mất từ lâu và số lượng một số loài chim có nguy cơ tuyệt chủng cũng có xu hướng tăng lên.

Do đó, mọi người bắt đầu tính đến việc để cho hòn đảo này có gián ăn gỗ trên đảo Lord Howe.

Trên thực tế, loài gián ăn gỗ trên đảo Lord Howe vẫn chưa thực sự bị tuyệt chủng, trên các đảo nhỏ không phải đảo chính, loài gián này vẫn tồn tại ở những khu vực không bị chuột đen chiếm đóng.

Các nhà khoa học đã tìm thấy dấu vết của những con gián này từ đảo Ball’s Pyramid, cách đảo Lord Howe 23 km về phía nam và trên một số đảo nhỏ gần đảo chính.

Nhưng những phát hiện mới nhất cho thấy những con gián có thể chưa bao giờ thực sự “biến mất” khỏi đảo Lord Howe.

Mối nguy hiểm của loài gián ăn gỗ trên đảo Lord Howe là do loài chuột đen mang tới, và các nhà khoa học đã tìm thấy những cá thể của loài này trên đảo một lần nữa vì một vụ tai nạn.

Năm 2001, gián ăn gỗ cũng được tìm thấy trên hai hòn đảo nhỏ gần Đảo Lord Howe là đảo Blackburn và đảo Roach. Sau 20 năm trôi qua, các nhà khoa học từ Đại học Sydney đã lên kế hoạch đến Đảo Blackburn để điều tra và nghiên cứu loài gián ăn gỗ ở địa phương.

Tuy nhiên, thời tiết xấu đã ngăn cản họ đến Đảo Blackburn, vì vậy họ quyết định kiểm tra các địa điểm tiềm năng trên đảo Lord Howe. Họ đến một lùm cây ở phía bắc Đảo Lord Howe, nơi họ lật một hòn đá. Sau đó, một điều gì đó đáng kinh ngạc đã xảy ra! Có một bầy gián ăn gỗ dưới phiến đá!

Các nhà khoa học đã nghiên cứu những con gián ăn gỗ được phát hiện lại trên đảo và đã chỉ ra rằng quần thể trên đảo chính khác biệt về mặt di truyền so với những quần thể được tìm thấy trên đảo Blackburn và Roach, có nghĩa là chúng có khả năng đang được nghiên cứu thêm. Đối với các nhà nghiên cứu, việc phát hiện lại loài gián ăn gỗ chắc chắn là điều thú vị, nhưng đối với loài gián ăn gỗ, việc được phát hiện có thể không phải là một điều thú vị.