Lính đánh thuê nếm trái đắng ở Libya

Nhiều nhóm lính đánh thuê tìm đến Libya để làm giàu, nhưng phải cay đắng rút lui trong thời gian ngắn vì bất đồng với các chỉ huy địa phương.

Cuối tháng 6/2019, hai cựu lính thủy quân lục chiến Anh rời Malta trên hai xuồng đệm hơi quân dụng để vượt Địa Trung Hải. Cùng lúc đó, 6 trực thăng cất cánh từ Botswana nhờ sử dụng giấy tờ giả. Phần còn lại của nhóm lính đánh thuê gồm các cựu quân nhân Nam Phi, Anh, Australia và Mỹ cũng lên đường sau khi tập kết ở Jordan. Họ đều có chung đích đến là cảng Benghazhi của Libya với mục tiêu là “bảo vệ các nhà máy dầu khí”.

Các điều tra viên Liên Hợp Quốc xác định nhóm lính đánh thuê được trả 80 triệu USD để sát cánh cùng Quân đội Quốc gia Libya (LNA) do nguyên soái Khalifa Haftar chỉ huy trong cuộc tấn công tổng lực vào thủ đô Tripoli. Tuy nhiên, kế hoạch nhanh chóng đổ bể sau khi Haftar và nhóm lính đánh thuê nổ ra tranh cãi về chất lượng máy bay.

Các tay súng LNA tại Benghazi hồi tháng 4/2019. Ảnh: Reuters.

Ngày 2/7/2019, nhóm lính đánh thuê vội vã lên xuồng, rút lui về Malta chỉ sau 4 ngày hiện diện ở Libya. Phi vụ chớp nhoáng và vụng về này là minh chứng rõ nét về cuộc hỗn chiến giữa phe LNA được Ai Cập, Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Nga hậu thuẫn với Chính phủ Quốc gia Lybia (GNA) được Liên Hợp Quốc công nhận.

“Mọi lực lượng đều có thể tham chiến. Ngày càng xuất hiện nhiều vũ khí khác thường và các tay súng đánh thuê tại Libya, không ai ngăn chặn điều này”, Wolfram Lacher, chuyên gia về Libya tại Viện Các vấn đề An ninh và Quốc tế Đức, đánh giá.

Libya rơi vào hỗn loạn kể từ khi nhà lãnh đạo Muammar al-Gaddafi bị liên minh do Mỹ hậu thuẫn lật đổ năm 2011. Xung đột kéo dài đã tạo ra m ảnh đất béo bở để những kẻ buôn lậu, buôn bán vũ khí, lính đánh thuê trục lợi bằng cách vi phạm nghị quyết cấm vận của Liên Hợp Quốc mà không sợ bị trừng phạt. Libya giống như một thỏi nam châm thu hút lính đánh thuê từ các nước, đôi khi xung đột còn nổ ra giữa hai nhóm lính đánh thuê chung quốc tịch.

Kể từ cuộc tấn công đầu tiên năm 2014, tướng Haftar đã được hàng loạt lực lượng nước ngoài hậu thuẫn. Mỹ cáo buộc lính đánh thuê từ công ty an ninh tư nhân Wagner của Nga đã chiến đấu cùng phe của Hafter trong cuộc tấn công vào Tripoli từ năm 2019. Tuy nhiên, chiến dịch này thất bại khi Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu can dự và hỗ trợ quân sự cho GNA từ hồi tháng 1.

Theo báo cáo mật được trình lên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc hồi tháng 1, Haftar tiếp tục chiến dịch tấn công Tripoli vào mùa hè năm ngoái, sau khi được mạng lưới các công ty bí mật ở UAE cung cấp tài chính. Những công ty này liên quan đến doanh nhân Australia Christiaan Durrant, cựu phi công tiêm kích và là bạn thân của Erik Prince, người sáng lập công ty an ninh tư nhân Black Water tai tiếng của Mỹ.

Prince được cho là đã cung cấp lính đánh thuê cho Thái tử Mohammed bin Zayed của UAE, quốc gia tài trợ lớn nhất cho LNA. Các điều tra viên Liên Hợp Quốc đang xem xét vai trò của Prince trong chiến dịch thất bại trên, dù phát phôn viên của Prince bác bỏ cáo buộc này.

“Libya là trường hợp thể hiện đặc điểm ngày càng thay đổi của chiến tranh. Mọi người thường cho rằng chiến tranh luôn gắn liền chính trị, nhưng nó đang trở thành hoạt động thương mại ở Libya, nơi lính đánh thuê khắp nơi đến tham chiến vì lợi nhuận”, Sean McFate, học giả tại Hội đồng Đại Tây Dương có trụ sở tại Mỹ, nhận xét.

Nhóm 20 lính đánh thuê triển khai đến Benghazi hồi tháng 6/2019 được chỉ huy bởi Steve Lodge, cựu sĩ quan không quân Nam Phi và nhà thầu quân sự tư nhân ở Nigeria. Số còn lại gồm 11 người Nam Phi, 5 người Anh, hai người Australia và một phi công Mỹ. Nhiệm vụ của họ là ngăn chặn Thổ Nhĩ Kỳ tiếp viện vũ khí cho lực lượng GNA ở Tripoli bằng đường biển.

Kế hoạch của họ là xây dựng một lực lượng đột kích bằng xuồng cao tốc và trực thăng để đổ bộ, lục soát tàu hàng. Đây dường như là một phần của chiến dịch quy mô lớn, trong đó có sự tham gia của nhiều toán biệt kích để trinh sát và phá hủy mục tiêu đối phương.

Trực thăng Super Puma được vận chuyển tại Botswana tháng 6/2019. Ảnh: Botswana Gazette.

6 trực thăng được mua tại Nam Phi và chuyển bằng xe tải đến sân bay quốc tế ở thủ đô Gaborone của Botswana. Dù diễn ra bí mật, chiến dịch vẫn để lộ rất nhiều dấu vết, trong đó một tờ báo tại Botswana đã chụp ảnh ba trực thăng Super Puma được xe tải chở trên đường cao tốc trước khi được đưa lên máy bay vận tải của SkyAviaTrans, công ty hàng không Ukraine từng bị cáo buộc vận chuyển nhiều khí tài quân sự vào Libya.

Thông tin chuyến bay cho thấy điểm đến là Jordan, nhưng chúng lại hạ cánh ở sân bay Benghazi, gần với nơi đóng quân của tướng Haftar ở miền đông Libya.

Hai xuồng đệm hơi thân cứng (RHIB) chuyên dùng cho đặc nhiệm được thuê từ James Fenech, công ty vũ khí được cấp phép ở Malta. Lodge đàm phán các hợp đồng nhưng chúng được một số công ty của Durrant ở Dubai thanh toán.

Tại Benghazi, Haftar tỏ ra giận dữ khi nhóm lính đánh thuê mang đến những trực thăng cũ, thay vì trực thăng tấn công AH-1 Cobra và máy bay do thám LASA T-Bird như đã cam kết.

Dù đã đầu tư nhiều công sức, tiền của cho phi vụ, nhóm lính đánh thuê đành rút lui trong cay đắng, sau khi không thể thỏa thuận được với tướng Haftar. Trên đường rút lui, một xuồng cao tốc của họ gặp sự cố và bị bỏ lại giữa biển.

Tất cả 20 lính đánh thuê cùng lên chiếc xuồng còn lại để trở về Malta. Một tuần sau, chiếc xuồng trôi dạt được cảnh sát biển Libya phát hiện, hình ảnh của nó được công bố trên truyền hình địa phương ngay sau đó.