Liệu Ấn Độ đã đạt được miễn dịch cộng đồng?

Tháng 11/2020, bác sĩ Ajeet Jain ở New Delhi thấy như đang sống trong ác mộng khi bệnh viện chật kín bệnh nhân Covid-19, nhưng ba tháng sau, tình hình đã khác hẳn.

Ba tháng trước, hàng trăm bệnh nhân tại bệnh viện của Jain phải được đưa vào khu điều trị tích cực. Khoảng 10 người chết ở đây mỗi ngày. Giờ đây, số lượng bệnh nhân Covid-19 tại bệnh viện chỉ đếm được trên đầu ngón tay. Chỉ hai trong số 200 máy thở đang được sử dụng. Các bệnh viện điều trị cho bệnh nhân Covid-19 trên cả nước cũng báo cáo tình hình tương tự.

“Chúng tôi thở phào nhẹ nhõm”, Jain nói.

Nhân viên y tế di chuyển bệnh nhân Covid-19 tại bệnh viện ở Kolkata, Ấn Độ ngày 3/2. Ảnh: AFP .

Ấn Độ ghi nhận ca nhiễm nCoV đầu tiên vào ngày 30/1/2020 và trường hợp tử vong đầu tiên vào giữa tháng 3/2020. Số ca mắc mới trong một ngày lên đến đỉnh điểm hơn 97.000 ca vào tháng 9/2020, với ca tử vong trung bình 1.000 trường hợp mỗi ngày trong tháng đó.

Số người chết sau đó bắt đầu giảm. Hôm 3/2, Ấn Độ ghi nhận 94 trường hợp tử vong. Số ca mới được báo cáo trong ngày là 8.635, tương đương mức ghi nhận vào cùng ngày ở bang New York, nơi dân số chưa đầy 2% của Ấn Độ. Ấn Độ là một trong những quốc gia có tỷ lệ tử vong thấp nhất trong số 20 quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất trên thế giới, một phần nguyên nhân được cho là dân số trẻ.

Giới chuyên gia đã cảnh báo rằng nCoV sẽ tàn phá các thành phố đông dân của Ấn Độ do điều kiện vệ sinh kém. Cũng có những lo ngại rằng hệ thống y tế thiếu đầu tư có nguy cơ ngã quỵ trước đại dịch.

Chính phủ đã tìm cách ngăn chặn virus sớm, dừng các chuyến bay quốc tế và áp đặt một trong những lệnh phong tỏa nghiêm ngặt nhất thế giới vào tháng ba. Nhiều bang bắt buộc người dân đeo khẩu trang.

Tuy nhiên, hạn chế đã dần được nới lỏng kể từ tháng 6/2020 khi chính phủ tìm cách thúc đẩy nền kinh tế bị đại dịch tàn phá. Hàng trăm nghìn người đã đổ xô về lễ hội Hindu Kumbh Mela vào tháng một, hầu hết không đeo khẩu trang. Hàng chục nghìn nông dân cũng tham gia các cuộc biểu tình đông đúc ở Delhi kể từ tháng 11/2020 để phản đối luật nông nghiệp mới.

Các nhà dịch tễ học ở Ấn Độ nói rằng có một lời giải thích khả dĩ cho việc ca nhiễm mới giảm: Virus khó lây lan hơn vì một phần đáng kể dân số, ít nhất là ở các thành phố, đã nhiễm nCoV.

Giới chuyên gia cho rằng số người nhiễm nCoV ở Ấn Độ có thể cao hơn nhiều số liệu chính thức. Các cuộc khảo sát cấp bang và quốc gia về số người có kháng thể chống nCoV củng cố luận điểm này. Một cuộc khảo sát quốc gia chính thức từ tháng 12 đến tháng 1 với nhân viên y tế, người dân tại thành thị và vùng nông thôn gần thành thị cho thấy khoảng 21,5%, tức gần 280 triệu người, có kháng thể. Trong khi đó, theo số liệu chính thức, Ấn Độ ghi nhận 10,8 triệu ca nhiễm và gần 155.000 người chết.

Tại thủ đô New Delhi, một trong những thành phố bị ảnh hưởng nặng nề nhất, dữ liệu huyết thanh học được công bố tuần này cho thấy hơn một nửa trong số 28.000 người được lấy mẫu đã phát triển kháng thể.

Các thành phố lớn của Ấn Độ có lẽ đã “đạt đến ngưỡng miễn dịch dân số”, Giridhar Babu, nhà dịch tễ học tại Tổ chức Y tế Công cộng Ấn Độ, nói. Ông cho rằng virus sẽ tiếp tục lây lan, nhưng “số lượng ca mới sẽ không giống như trước”.

Tuy nhiên, có những ý kiến trái chiều xoay quanh câu hỏi liệu miễn dịch cộng đồng đã xuất hiện ở phần lớn Ấn Độ hay không. “Tôi cho rằng đã có đủ người ở Ấn Độ nhiễm nCoV. Và đó có thể là lý do tại sao số ca mới đang giảm”, nhà virus học Shahid Jameel nói. “Nhưng trong trường hợp không có con số thực tế, thực sự khó để kết luận”.

Giám đốc khu vực của Tổ chức Y tế Thế giới Poonam Khetrapal Singh ca ngợi việc người dân Ấn Độ đeo khẩu trang, giữ khoảng cách và giữ vệ sinh, nói rằng những điều này đã chứng minh hiệu quả trong việc hạn chế lây truyền.

Nhưng bà nói thêm: “Ấn Độ là một quốc gia rộng lớn và đa dạng, thật khó để quy việc giảm ca mới là do miễn dịch cộng đồng”.

Trong khi đó, Ấn Độ đang nhanh chóng triển khai tiêm vaccine với mục tiêu đầy tham vọng là tiêm chủng cho 300 triệu người trước tháng 7.

Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Lancet vào tuần trước cho thấy nCoV bùng phát trở lại tại thành phố Manaus, Brazil, nơi đã bị ảnh hưởng nặng nề, mặc dù tỷ lệ người có kháng thể ở đây cao.

Một số lý do được đưa ra bao gồm khả năng miễn dịch suy giảm do lần nhiễm nCoV trước đó và biến thể mới mạnh hơn. Các chuyên gia cho rằng những diễn biến như vậy có nghĩa là còn quá sớm để Ấn Độ ăn mừng.

“Chúng ta không thể để mất cảnh giác”, Singh nói. “Chúng ta càng để virus lây lan thì nguy cơ xuất hiện thêm nhiều biến thể càng cao. Nguy cơ này hiện hữu trên toàn cầu”.