Libya: Ác liệt cả chiến trường lẫn ngoại giao

Mỹ đề nghị lực lượng LNA của tướng Haftar ngừng ngay lập tức chiến dịch đánh về Tripoli.

Nội chiến Libya biến chuyển nghiêm trọng khi Nguyên soái Khalifa Haftar giữa tuần trước lệnh đưa quân từ Benghazi (Đông Libya) đánh về thủ đô Tripoli (Tây Libya). Tướng Haftar lãnh đạo quân đội quốc gia Libya (LNA) kiểm soát TP Benghazi và phần lớn miền Đông Libya. Tripoli do Chính quyền Hòa hợp dân tộc (GNA) do Thủ tướng Fayez al-Sarraj lãnh đạo kiểm soát.

Tính đến thời điểm này lính LNA đã chiếm một số vùng ngoại ô ở Nam và Tây Tripoli, chiếm sân bay quốc tế Tripoli cách thủ đô chừng 25 km. Ngày 7-4, chính quyền GNA tuyên bố chiến dịch “Núi lửa giận dữ” đánh lại lính của tướng Haftar.

Ngày giao tranh thứ tư (7-4), hai bên LNA và GNA đã viện đến không kích đáp trả nhau. Lực lượng LNA tiếp tục di chuyển từ sân bay quốc tế Tripoli về thủ đô, chỉ còn cách trung tâm Tripoli 11 km, lực lượng trung thành GNA rút lui dần.

Đài Al Jazeera dẫn thông tin từ Bộ Y tế Libya cho biết có ít nhất 35 người tính cả lính hai phe và cả dân thường thiệt mạng trong bốn ngày giao tranh, hàng chục người bị thương. Phái bộ Liên Hiệp Quốc (LHQ) tại Libya kêu gọi một thỏa thuận ngừng chiến trong hai giờ để sơ tán dân thường và người bị thương nhưng không thành công.

Nga, Mỹ chỏi nhau vì cái tên Haftar

Tướng Haftar vốn dưới quyền lãnh đạo Muammar Gaddafi, sau đó sống lưu vong ở Mỹ, quay trở lại Libya năm 2011 tham gia cuộc nổi dậy chống ông Gaddafi. Những năm sau khi ông Gaddafi bị giết chết, nhiều nhóm vũ trang nổi lên tranh giành quyền lực, trong đó có lực lượng của tướng Haftar. Năm 2017, tướng Haftar kiểm soát được Benghazi và phần lớn miền Đông.

Tướng Haftar nhận được sự ủng hộ lớn từ các nước Ai Cập, Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE), tiếp đó tới Pháp và Nga. Tuy nhiên, các nước này phản đối quyết định động binh của ông Haftar.

Về chính thức, Nga khẳng định vẫn chủ trương tìm một giải pháp chính trị cho Libya. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov muốn mọi lực lượng chính trị ở Libya cùng ký một thỏa thuận ủng hộ hòa bình. Ông Lavrov đồng thời cũng lên tiếng cảnh cáo các nước can thiệp quân sự vào Libya. Ngoại trưởng Ai Cập Sameh Shoukry cho rằng không thể giải quyết khủng hoảng Libya bằng quân sự. Cả UAE và Pháp đều đề nghị ông Haftar rút quân. Ngoại trưởng Pháp Jean-Yves Le Drian nói khủng hoảng Libya chỉ có thể giải quyết bằng phương án duy nhất là chính trị.

Lính LNA của tướng Haftar từ Benghazi tiến về Tripoli ngày 7-4. Ảnh: REUTERS

Tuy nhiên, hãng tin AFP dẫn thông tin từ một số nhà ngoại giao LHQ cho biết Nga ngày 7-4 đã phong tỏa một tuyên bố của Hội đồng Bảo an LHQ kêu gọi lực lượng trung thành với tướng Haftar ngừng tấn công Tripoli. Trước đó, Thủ tướng Fayez Sarraj lãnh đạo chính quyền Tripoli triệu tập Đại sứ Pháp Béatrice du Hellen tại Libya phản đối việc Pháp ủng hộ tướng Haftar. Theo các nhà quan sát, lý do Pháp ủng hộ tướng Haftar là hy vọng ông này có thể giúp chặn bớt đà di cư của dân châu Phi vào châu Âu.

Trong khi đó chính quyền GNA của Thủ tướng Fayez al-Sarraj được LHQ, Mỹ và quốc tế công nhận. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo ngày 7-4 đề nghị lực lượng LNA của tướng Haftar ngừng ngay lập tức chiến dịch đánh về Tripoli. Ông Pompeo nói rõ không có giải pháp quân sự nào có thể giải quyết nội chiến Syria và thúc giục các lãnh đạo Libya, cùng với các đối tác quốc tế quay trở lại với tiến trình đàm phán chính trị. Bộ chỉ huy quân đội Mỹ tại châu Phi (AFRICOM) chỉ đạo di chuyển một đơn vị quân đội ở Libya ra khỏi nước này vì tình hình bất ổn. AFRICOM cho biết đến lúc này chính quyền Tripoli vẫn chưa yêu cầu Mỹ hỗ trợ quân sự ngăn chặn lính của tướng Haftar.

Trước đó, các ngoại trưởng G7 (Canada, Pháp, Đức, Ý, Nhật, Anh, Mỹ) cảnh cáo tướng Haftar hoặc ngưng tấn công Tripoli hoặc sẽ hứng hành động từ quốc tế.

Tướng Haftar khả năng sẽ là tư lệnh tối cao

Đặc phái viên LHQ về Libya Ghassan Salame cho biết vẫn quyết định sẽ mở hội nghị quốc gia theo dự tính vào ngày 14 đến 16-4 bàn về khả năng bầu cử, mặc các diễn biến giao tranh mới này.

Hai ông Haftar và Serraj từng gặp nhau ở Abu Dhabi (UAE) hồi tháng 2 và theo LHQ thì hai ông đã đồng ý sẽ tổ chức bầu cử vào cuối năm nay. Tuy nhiên, theo nhà nghiên cứu Jalel Harchaoui tại Viện Quan hệ Quốc tế Hà Lan Clingendael, ông Haftar đồng ý kế hoạch bầu cử nhằm kéo dài thời gian thực hiện mục tiêu đánh Tripoli. Ông Haftar lợi dụng ngoại giao của LHQ để tạo đà cho tiến trình quân sự, thay đổi cục diện chiến trường có thêm ưu thế chính trị.

GS Mansour El-Kikhia giảng dạy tại ĐH Texas (Mỹ) cho rằng khả năng lớn tướng Haftar sẽ thành công trong chiến dịch đánh về Tripoli. Theo GS El-Kikhia, “những cậu bé có súng” của chính quyền Tripoli không thể sánh các tay súng của ông Haftar được nhiều năm tôi luyện.

Trang Foreign Policy dẫn ý kiến nhà phân tích chính sách Tarek Megerisi cho chương trình Bắc Phi và Trung Đông tại Hội đồng Đối ngoại châu Âu rằng ông Haftar muốn chính quyền GNA chính thức công nhận vai trò quốc gia của mình. Theo ông Megerisi, hai ông Haftar và Sarraj khả năng sẽ thương lượng sắp xếp nội các chính phủ tương lai. Khả năng ông Haftar sẽ làm tư lệnh tối cao quân đội Libya. Ông Abdullah al-Thinni – người đang giữ vị trí tương đương thủ tướng chính quyền miền Đông khả năng sẽ trở thành thủ tướng chính phủ thống nhất. Trong khi đó ông Sarraj sẽ giữ vị trí tổng thống phần nhiều mang tính biểu tượng.

Lo ngại một Gaddafi phiên bản mới

Ngay tại Libya đang có lo ngại ông Haftar có thể trở thành một Gaddafi phiên bản mới. Có mặt tại thị trấn Misurata gần Tripoli ngày 7-4, hai nhà báo của báo Washington Post cho biết nhiều lực lượng dân quân nói tướng Haftar làm họ liên tưởng tới ông Gaddafi và triển khai hàng trăm xe tải chở lính giúp chính quyền Tripoli đánh lính ông Haftar. Một trạm phát thanh ở Misutara phát đi lời kêu gọi: “Mọi người có súng vui lòng đến Tripoli ngay để bảo vệ đất nước khỏi ông Haftar”. Không chỉ dân quân, nhiều cư dân Misurata cũng ngán ngẩm ông Haftar, xem ông như một nhà độc tài tương lai. Không chỉ Misurata, các nhóm dân quân ở các thành phố khác như Zintan cũng kéo về Tripoli hỗ trợ đánh lính ông Haftar.

ĐĂNG KHOA

Theo PLO